ChapterPDF Available

100. Yılında Cumhuriyet Dönemi Gaziantep Kitabı-Gazikültür Yayınları

Authors:

Abstract

Hüseyin Hüsnü Çakır, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Gaziantep’e atadığı ilk validir.14 kasım 1922 ile 27 Mayıs 1925 tarihleri arasında Gaziantep valisi olarak görev yapmıştır. Hüsnü Bey, Türkiye-Suriye sınırının genel durumu hakkındaki raporunu, Gaziantep valiliği döneminde bizzat Kilis’e giderek hazırlamıştır. “Gaziayıntab valisi Hüsnü” imzasıyla hazırlanan bu rapor, T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivinde 262-764-15 numaralarıyla kayıtlıdır. Rapor, altı sayfa olup, rik’a yazı karakteriyle yazılmıştır. Gaziantep valisi Hüsnü Bey raporuna, Türkiye- Suriye sınırının konumu ve genel durumu hakkında bilgi vererek başlamıştır. Daha sonra, Sınırın güvenliği ve bu güvenliği tehdit eden faktörleri açıklamıştır.
1




i



ii





----

















Bütün yayın hakları saklıdır. Copyright © 2023
Kaynak gösterilerek tanıtım amacıyla ve araştırma için yapılacak kısa alıntılar dışında, yazarların ve yayıncının yazılı izni
olmaksızın hiçbir şekilde kullanılamaz.
Bu kitapta yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarına aittir.
 
i

1
Fatma 

3


6


13

Prof. Dr. Mehmet EROL, 
24


33
       


47

Dr. 
60

Meryem ARSLAN
69


74


81
    -  

Asena YALNIZ
100


110
Gaziantep 



125

Prof. Dr. Alaeddin 
134
Gaziantep Valileri ve Faaliyetleri (1950-1980)

153


161
       



ii
175

Murat 
190
 (1926-
1954)
N
199
  -    


207


224

Prof. Dr. 
235
      
(1919-1922)

248


260
       

Dr. 
272

 
282
-        


296
       


307

Murat 
328
       


347
Gaziantep Millet Mektepleri ve Halkevleri (1930-1935)
           Sakine
HAKKOYMAZ
361

Orhan TURAN
376
       


391


iii
Prof. Dr. Seydi Vakkas TOPRAK
403
        
  


416


437
        
Bulgular

450
-
1950)
 
467
         -
1960)
Metin KOPAR

483
      

Prof. Dr. 
490


497
    
Jeomorfolojik Etkileri
          

507

Dr. 
517


Fatih OCAK
534
        Potansiyellerinin
Belirlenmesi Ferhat ARSLAN
550


Nermin SARI, Prof. Dr. 
558
        


573


593
       


iv


606

Prof. Dr. 
616
    -1929) ve  

Prof. Dr. Mehmet EROL
625


638
       


644


652
       - 
Yusuf
Mehmet Fatih BOZKURT

677
        


688

RUN
704
716

          Semra

-2022)


726


743
        

Ahmet KIRATLI
766
       


785
      


796
   


v
Merve UYSAL
811


825

Osman SARIKAYA
837
        


847


856
         

Sultan YETER
875

Prof. Dr. Timur VURAL
880


282
- Suriye SGenel Durumu HValisi
R
Report of Gaziantep Governor Hüseyin Hüsnü Bey on the General Situation
of the Turkey-Syria Border (12 December 1923)

1


--
               
         --   
-- 

               
            
 -         - 
--
               
     

     --     
              
 -

-


            

            
  -        
        -     






-
-

-


1
celikdemir@gantep.edu.tr
283


               

              

              
           
          






             
      

          
            

               

     

           

    
              

             


       

         



            
    -    

         
         
          

        
284
        
  
           
          
          
      -   
      -   
-
         
         
        
        
   -       
          
    -     
         
 -       
-
- 
         
           - 
-

-
        
      -- -
-        

           
--

          
       
2



          
             
           
         
           
           

   

2
      -       
derece-       -vech-    -
764-15, s.2)
285
          

-
        
          
        
          
-
      -  
           
 
            
            


          
    -  
    -  -   - 
      -
     -       


           
        


        
            
-

-

        - 
          
          
       
            
          -
          -  
-
           
 
   -     - 



286
            
  
3
       
          
--


     

  
             


         
         
 
            

    
           
           
         
           

         - 

           


            

   

          
---
3

             
           
            


            
            
      -     
-
287
          
          
          

         

         

      


          
         
           
       
         
        

        
         
     

-   - -   -   
-
            
         

    

      
         
         
        
---
        
            
          
  
          
         
           
-

          
            
          
--
288

-

          
           
           
           

          
             
             
---

           
        
            
          

          
         
 

     

           
          
         
    
--

            
           


     

        

          
             

       

         
  --

289

          
           
    
 -   -     
          
    

        
         
      
    
          
             
--

       
          

          

      -     

          

          
           
         


-  


              


            
          

            

          

         
        
         
  
    
290
         

          
 
---

-         
          

   
       

-
   -        
          


           





          


         
-        
       
        
         
          
        



          
        
           
        


            
       
  
         

291
           
        
    
  
           
          
      
        


        

        
         
           


  
        
            
          
          

          
          
          




         
         


         
        
 -        
         
       
      
  
         
              
           
       
         

          
        
292


        


--
-
-
- -1950) , III. Cilt


- 
1939- 15 Ocak 1943) , 

- -1939) , II.Cilt
.
. (2022). -
-1933]. , (15), 79-98.

--
-
-

-
Parlak Kalkan, G. (2020). . 
, 2(1), 37-47.
-1938).

--
-
--

--



----

293



--





294

----
295
--
ResearchGate has not been able to resolve any citations for this publication.
Article
Full-text available
Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra Osmanlı Devleti’ne ait topraklar bir bir işgal edilmiştir. Bu işgallerden payını alan Kilis önce İngilizlerin sonrasında da Fransızların işgaline uğramıştır. Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğinde Anadolu’nun güney topraklarında teşekkül ettirilen Kuva-yı Milliye Teşkilatı Kilis’te de vücut bulmuştur. Milli Mücadele döneminde Fransızlara karşı büyük bir direnç gösteren Kilis halkı, Sakarya Zaferi sonrası imzalanan Ankara Anlaşması gereğince üç yıllık düşman işgalinden 7 Aralık 1921 tarihinde kurtulmuştur. Düşman işgalinden kurtulmanın sevincini yaşayan Kilis halkının sonraki yıllarda başını ağrıtacak temel konu Ankara Antlaşması’nın 13. maddesinin, Fransa mandası olan Suriye hükümetince gereği gibi uygulanmaması olmuştur. Sonraki süreçlerde sınır komisyonlarca kabul edilip revize edilmişse de fiziki unsurlar ile ayrılmayan bu siyasi sınır Kilis için farklı mekânsal, iktisadi, kültürel ve demografik süreçlerin yaşanmasına sebep olmuştur. Çalışmada sınırın oluşturulması ve sonrasında yaşanılan durumlar tarihi ve coğrafi bakış açısıyla ele alınmıştır. Sınır etkisini ortaya koyabilmek için Kilis’in yerel basın organı olan günlük gazete arşivi, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, TBMM Gizli Celse Zabıtları ve II. TBMM Zabıt Ceridesi incelenmiş ve çalışma için nitel veriler elde edilmiştir. Coğrafi açıdan sınır etkisini ortaya koyabilmek için sınır çizilmeden önceki Kilis Kazasının potansiyelini belirlemek gerekmiştir. Bu doğrultuda Halep Vilayet Salnamelerinde yer alan Kilis’e bağlı köy yerleşmelerine ulaşılarak 1:200.000 ölçekli topografya haritalarından ve Google Earth Pro yazılımından yararlanılarak köylerin muhtemel lokasyonları belirlenmiştir. Belirlenen yerleşme lokasyonları, ArcGIS 10.3 coğrafi bilgi sistemleri yazılımı kullanılarak dağılış haritalarına dönüştürülmüştür. Sınır etkisini en iyi yansıtan somut verilerin diğeri ise nüfus verileridir. Sınır öncesi nüfus verilerine Halep Vilayet Salnamelerinden, sınır sonrasındaki nüfus verilerine ise Genel Nüfus Sayımı sonuçlarından ulaşılmıştır. Nüfus sayıları karşılaştırıldığında Kilis, sınır oluşturulduktan sonra nüfus kaybeden ve merkeziyetin zayıfladığı bir yer olarak karşımıza çıkar. Çünkü Halep’e bağlılığıyla güç kazanan Kilis, bu fonksiyonunu sınırdan sonra büyük ölçüde kaybetmiştir. Dolayısıyla sınır, Kilis’in kaderi olmuştur. Kilis’te sınır bir yandan korku, tehdit, resmiyeti ifade ederken diğer taraftan vaz geçilmeyen illegal sınır ticaretiyle halkın bir kesiminin geçim kapısı olmuştur.
Article
Full-text available
Orta Doğu'daki Osmanlı topraklarını paylaştıran 1916 tarihli Sykes-Picot Antlaşması ve 1918 Mondros Mütarekesi'nin ardından; Fransız kuvvetleri Suriye ve Güney Anadolu'nun bir bölümünü işgal etmiş, ancak ulusal güçlerin direnişi ile karşılaşmışlardı. Sonunda Fransa ile Türkiye arasında imzalanan 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Anlaşması ile, Türkiye-Suriye sınırı kararlaştırılmıştı. Bu anlaşma ile Sancak bölgesi Türkiye sınırları dışında kalmış ve daha sonra Lozan'da da bu durumu teyit edilmişti. Bununla birlikte, sınırla ilgili sorunlar bitmemiştir. 1926 Mart ayında da İskenderun Sancağı'nın bağımsızlığı ilan edilmiş, daha sonra 30 Mayıs 1926'da Fransa ile bir Antlaşma imzalanmıştır. Ancak Cizre-Nusaybin sınırının tespiti meselesi, 1930 yılına kadar sürüncemede kalmıştır. Uzun süre Fransa ile Türkiye arasında sorun olan Suriye sınırı konusu Hatay'ın bağımsız bir devlet olmasından sonra, Türkiye ile Fransa arasında 23 Haziran 1939'da Suriye ile Türkiye arasındaki antlaşma ile çözümlenmiştir.. Aynı gün Paris'te "Karşılıklı Yardım Bildirisi" imzalanmış; Hatay Devleti'nin kesin sınırları ile ilgili hükümler bu bildiride yer almıştır. 30 Mart 1940 tarihinde, Türkiye ve Suriye arasında Dostluk ve İyi Komşuluk Antlaşması imzalanarak sınır müzarekeleri tamamlanmıştır. Bu çalışmada Fransız Diplomatik belgelerinden yararlanarak, meydana gelen gelişmelerle sürecin nasıl tamamlandığı incelenecektir.
Article
Full-text available
Dört asır boyunca Osmanlı hâkimiyeti altında bulunan Arap coğrafyasının, I. Dünya Savaşı’nda İngiliz ve Fransız kuvvetleri tarafından işgal edilmesiyle birlikte Türk-Arap birlikteliği de sona ermiş oldu. Ancak bu birlikteliği son dönem Türk-Arap ilişkileri açısından asıl parçalayan husus, Hicaz Emiri Şerif Hüseyin’in Osmanlı yönetimine karşı gerçekleştirdiği isyandır. Şerif Hüseyin’in gerçekleştirdiği isyan Türk ve Arap devletlerinin ulus-devlet süreçlerinde önemli bir argüman olarak işlenmiş, “Büyük Arap İsyanı” ve “Arap İhaneti” olarak tarafların tarihlerinde önemli yer tutmuştur. Mezkur isyanın tüm Araplara mal edilerek, yüzyıllarca süren Osmanlı hakimiyetine son veren isyan olarak ele alınması Türk-Arap ilişkilerinde bir travma oluşturmuştur. Son dönemde yapılan çalışmalarla söz konusu bakış açısı değişmeye başlamıştır. Yeni yapılan çalışmalarla Türk-Arap ilişkilerinin yalnız Şerif Hüseyin’in isyanı üzerinden değil, diğer aktörler üzerinden de okunması gerektiğinin önemi ortaya çıkmıştır. Bu aktörlerden biri de Arap halkıdır. Bu makalede, Osmanlı hâkimiyetinin Arap topraklarında başladığı ilk bölge olan ve yine Arap milliyetçiliğinin ilk nüvelerinin ortaya çıktığı yer olan Suriye ve Suriye halkına dair gelişmelerin Cumhuriyetin ilk yıllarında Türk basınına nasıl yansıdığını görmek amaçlanmıştır. Hakimiyet-i Milliye, İkdam ve Vakit gazetelerinde 1923-1927 yıllarını kapsayan süreçte yapılan taramalar bize hem Türk kamuoyunun Araplara bakış açısını bir parça sunarken hem de Arapların Türkiye’ye olan bakış açısını Türk basınının gözünden görme imkanını sunmaktadır.
Kuruluşundan Lağvedilişine Kadar Cebel-i Bereket Sancağının İdari Yapısı
  • O Karlangıç
Karlangıç, O. (2022). Kuruluşundan Lağvedilişine Kadar Cebel-i Bereket Sancağının İdari Yapısı [1879-1933].
Yaşayan Lozan (1.Baskı, s.132-168)
  • Ö Kürkçüoğlu
  • Ç Ve Erhan
Kürkçüoğlu Ö. ve Erhan Ç. (2003). Türkiye Suriye Sınırı. Erhan, Ç. (Ed.). Yaşayan Lozan (1.Baskı, s.132-168), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938)
  • Ö O Umar
Umar, Ö.O. (2004). Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.