Content uploaded by Dilek Aykır
Author content
All content in this area was uploaded by Dilek Aykır on Aug 01, 2023
Content may be subject to copyright.
COĞRAFYA DERGİSİ
JOURNAL OF GEOGRAPHY
2023, (46)
DOI: 10.26650/JGEOG2023-1180818
Sorumlu yazar/Correspondng author: Dlek Aykır / dlkaykr@gmal.com
Atıf/Ctaton: Aykır, D., Fural, S., Kukrer, S., Mutlu, Y.E.. (2023). Havran Lagünü’nde (Balıkesr) ekolojk rsk sevyesnn zamansal değm. Cografya Dergisi, 46, 123-135.
https://do.org/10.26650/JGEOG2023-1180818
Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135 Aratırma Makalesi / Research Article
https://iupress.istanbul.edu.tr/en/journal/jgeography/home
Coğrafya
Dergisi
Journal of
Geography
2023
46
SAYI/ ISSUE
e-ISSN 1305-2128
Havran Lagünü’nde (Balıkesir) Ekolojik Risk Seviyesinin
Zamansal Değişimi*
,
1
2
3
4
ÖZ
Havran Lagünü; Balıkesr’n Havran lçesnde, Ege Denz kıyısında, Havran Çayı’nın ağız kısmında oluan br sulak alandır. Bu çalımanın amacı; yörede hızla
artan antropojenk aktvtelerden kaynaklanan element krllğnn lagün üzerndek ekolojk etklern aratırmaktır. Bu kapsamda; Havran Lagünü’nden 34
cm uzunluğunda br sedment karotu alınmıtır. Elementlern taınım süreçlerndek rollern belrlemek çn klorofl bozunma ürünler ve toplam organk
karbon analz yapılmıtır. Çoklu element analzler ICP-MS le Bureau Vertas Analytcal Laboratuvarı’nda (Kanada) gerçekletrlmtr. Zengnleme faktörü
ve jeoakümülasyon ndeks le element kaynakları belrlenmtr. Ekolojk rsk değerlendrmes çn toksk rsk ndeks, ekolojk ve potansyel ekolojk rsk
ndeks kullanılmıtır. Zengnleme faktörü sonuçlarına göre karotun farklı bölümlernde Mo, T, Mn ve Cd orta düzeyde, As öneml düzeyde zengnlemtr.
Bu durum, bahs geçen elementlern antropojenk aktvtelerden etklendğn göstermektedr. Temel Bleen Analz sonuçlarına göre; Mo, Cu, Mn, Cd, Zn,
N, Hg ve Cu, Pb, As ortak kaynaklı görünmektedr. Toksk rsk karotun alt bölümlernde yüksek As kontamnasyonuna bağlı olarak orta dereceye ulamı
ancak yüzeyde düük sevyeye nmtr. Hg ve As orta derecede, Cd orta – öneml derecede ekolojk rsk oluturmaktadır. Lagünde orta derecede potansyel
ekolojk rsk bulunmaktadır. Karot yüzeynde artan organk karbon ve klorofl bozunma ürünler konsantrasyonu organk krllğn br göstergesdr.
Elementlern kaynak tanımlamalarında tarım, endüstr, yerleme baskın antropojenk faalyetler olarak belrlenmtr.
Anahtar kelmeler: Kıyı ekosstem, Ekolojk rsk, Element kontamnasyonu
ABSTRACT
The Havran Lagoon is formed at the mouth of the Havran Stream in the Havran district of Balıkesir, located on the Aegean Sea coast. This study aimed to
investigate the ecological effects of element pollution on the lagoon caused by rapidly increasing anthropogenic activities in the region. In this context, 34
cm-long core was taken from the Havran Lagoon, and then to determine their role in the transport processes of the elements, chlorophyll degradation
products and total organic carbon analysis were performed. Element concentration analyzes were performed with ICP-MS at the Bureau Veritas Analytical
Laboratory (Canada). Element sources were identified with the help of the enrichment factor and geo-accumulation index. The toxic risk index, ecological
risk index, and potential ecological risk index were used for ecological risk assessment. According to the findings obtained from enrichment factor, Mo, Ti,
Mn and Cd were found to be moderately enriched, while As was significantly enriched in different parts of the core. Hence, it was confirmed that the
mentioned elements were affected by anthropogenic activities. According to the results of the principal component analysis, Mo, Cu, Mn, Cd, Zn, Ni, and Hg
and Cu, Pb, and As appear to have common sources. The toxic risk reached a moderate level due to high As contamination in the lower parts of the core,
but decreased to a low level at the surface. Hg and As produced a moderate ecological risk, while Cd was associated with a moderate to significant
ecological risk. There is a moderate potential ecological risk in the lagoon. The increasing concentration of organic carbon and chlorophyll degradation
products in recent years indicates organic pollution. The dominant anthropogenic activities were identified to be agriculture, industry, and settlement
during the resource definition of the elements.
Keywords: Coastal Ecosystem, Ecological Risk, Element Contamination
Bavuru/Submitted: 27.09.2022 • Revizyon Talebi/Revision Requested: 09.11.2022 • Son Revizyon/Last Revision Received: 20.11.2022 •
Kabul/Accepted: 01.12.2022
*Bu çalıma, Ardahan Üniversitesi, Bilimsel Aratırma Projeleri Birimi tarafından 2020-006 nolu proje kapsamında desteklenmitir. Destekleri için Arda-
han Üniversitesi BAP birimine teekkür ederiz. Arazi çalımasındaki destekleri için Prof. Dr. Abdullah SOYKAN ve Uzman Furkan İNAN’a teekkür ederiz.
This work is licensed under Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
124
EXTENDED ABSTRACT
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
125
1. GİRİŞ
Şekil 1:
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
126
1.1. Havran Lagünü’nün konumu ve genel Coğrafi
özellikleri
Şekil 1
2
2
2. YÖNTEM
2.1. Laboratuvar analizleri
Tablo 1: ICP - MS ölçümlernn kalte kontrol sonuçları
Table 1: Quality control results of ICP - MS measurements
Element Gözlenen Değer Beklenen Değer Ölçüm Lmtler
Mo (ppm) 15,35 13,9 0,01
T (%) 0,093 0,097 0,001
As (ppm) 43,9 42,8 0,1
Al (%) 1,11 1,12 0,01
Cd (ppm) 2,37 2,37 0,01
Cr (ppm) 59,4 61,5 0,5
Cu (ppm) 140,73 149 0,01
Fe (%) 3,07 3,01 0,01
Hg (ppb) 240 260 5
Mn (ppm) 1024 1055 1
N (ppm) 81,3 77,7 0,1
Pb (ppm) 136,61 138 0,01
Zn (ppm) 342,4 345 0,1
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
127
2.2. Ekolojik risk indeksleri
Tablo 2: İndeks ölçekler
Table 2: Index scales
Zengnleme Faktörü
EF (Sutherland, 2000)
EF <2 Zengnleme yok - Mnmum
2 - EF - 5 Orta derecede zengnleme
5 - EF - 20 Öneml derecede zengnleme
20 - EF - 40 Yüksek derecede zengnleme
EF > 40 Çok yüksek derecede zengnleme
Jeoakümülasyon İndeks
Igeo (Müller, 1969).
Igeo ≤0 Krletlmem
0 < Igeo < 1 Düük – orta derecede krletlm
1 < Igeo < 2 Orta derecede krletlm
2 < Igeo < 3 Orta – yüksek derecede krletlm
3 < Igeo < 4 Güçlü derecede krletlm
4 < Igeo < 5 Oldukça güçlü derecede krletlm
Igeo ≥ 5 Çok güçlü derecede krletlm
Toksk Rsk İndeks
TRI (Zhang vd., 2016).
TRI ≤ 5 Toksk rsk yok
5 < TRI ≤ 10 Düük derecede toksk rsk
10 < TRI ≤ 15 Orta derecede toksk rsk
15 < TRI ≤ 20 Öneml derecede toksk rsk
TRI > 20 Çok yüksek derecede toksk rsk
Modfye Ekolojk Rsk İndeks
mER (Hakanson, 1980).
mER < 40 Düük derecede ekolojk rsk
40 ≤ mER < 80 Orta derecede ekolojk rsk
80 ≤ mER < 160 Öneml derecede ekolojk rsk
160 ≤ mER < 320 Yüksek derecede ekolojk rsk
mER ≥ 320 Çok yüksek derecede ekolojk rsk
Modfye Potansyel Ekolojk Rsk İndeks
mPER (Hakanson, 1980)
mPER < 150 Düük potansyel ekolojk rsk
150 ≤ mPER < 300 Orta potansyel ekolojk rsk
300 ≤ mPER < 600 Öneml potansyel ekolojk rsk
mPER ≥ 600 Çok yüksek potansyel ekolojk rsk
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
128
2.3. Harita, grafik, tablo ve istatistik verilerinin hazırlanması
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
Şekil 2:
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
129
3.1. Element konsantrasyonlarının zamansal değişimi
Şekil 2
3.2. Toplam Organik Karbon (TOC) ve Klorofil Bozunma
Ürünleri’nin (CDP) zamansal değişimi
Şekil 2
Şekil 3:
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
130
3.3. Antropojenik etki değerlendirmesi
3.3.1. Zenginleşme faktörü (EF)
Şekil 3
Tablo 3: Element konsantrasyonlarının karılatırılması
Table 3: Comparison of element concentrations
Al As Cd Cr Cu Fe Hg Mn N Pb Zn
Havran Lagünü
Mn. 11300 9 0,07 23 22 16900 0,039 373 17 24 47 (Bu çalıma)
Max. 19200 56 0,34 38 63 30300 0,081 1945 28 39 69
Çardak Lagünü
Mn. 800 13 0,05 34 12 15000 0,029 212 34 7 33 (Kükrer vd., 2020)
Max. 21000 29 0,32 70 54 33000 0,072 401 74 27 92
Rabgh Lagünü
Mn. 15 73 1464 12 27 133 13 (Aljahdal vd., 2020)
Max. 6 218 8939 479 102 288 134
Antnot Lagünü
Mn. 9790 0,14 12 3130 140 4 9 (Botsou vd., 2019)
Max. 62500 3,42 25 31700 350 66 121
Togo Lagünü
Mn. 1 0,17 8 2 0,02 109 5 2 11 (OuroSama vd., 2021)
Max. 7 2,24 165 24 0,06 2335 100 28 124
Tablo 4: Değken ve ndekslern mnmum, maksmum ve ortalama değerler
Table 4: Minimum, maximum and average values of variables and indices
Mo
(ppm)
Cu
(ppm)
Pb
(ppm)
Zn
((ppm)
N
(ppm)
Mn
(ppm)
Fe
(ppm)
As
(ppm)
Cd
(ppm)
Cr
(ppm)
T
(ppm)
Al
(ppm)
Hg
(ppm)
TOC
(%)
CDP
(g/gr) TRI mPER
Ham
Değer
Mn. 1,03 22,00 24,50 47,75 17,06 373 16900 9,32 0,07 23,15 2300 11300 0,039 0,01 0,87 5,00 123
Mak. 3,58 63,00 39,43 69,60 28,31 1945 30300 56,85 0,34 38,30 6300 19200 0,080 7,20 187,18 7,84 151
Ort. 2,06 33,06 32,62 60,70 22,08 980 25700 27,76 0,18 31,41 500 15000 0,056 2,05 29,92 11,86 175
EF
Mn. 0,70 0,70 0,79 0,79 0,79 0,69 0,81 0,59 1,00 0,79 0,81 0,60 0,79
Mak. 2,50 1,49 1,39 1,11 1,13 3,15 1,66 5,91 2,86 1,24 2,48 1,23 1,40
Ort. 1,53 0,93 0,99 0,96 0,95 1,57 1,16 2,31 1,92 1,03 1,58 0,90 1,09
Igeo
Mn. -0,58 -0,88 -0,61 -0,58 -0,58 -0,88 -0,58 -0,63 -1,68 -0,58 -0,58 -0,58 -0,58
Mak. 1,21 0,66 0,08 -0,02 0,11 1,50 0,26 1,98 0,51 0,14 0,87 0,18 0,45
Ort. 0,32 -0,36 -0,21 -0,25 -0,26 0,23 0,00 0,68 -0,49 -0,16 0,36 -0,18 -0,07
mER
Mn. - 3,48 3,95 0,79 3,95 0,69 - 5,89 30,00 1,58 - - 31,61
Mak. - 7,43 6,97 1,11 5,63 3,15 - 59,06 85,76 2,48 - - 55,80
Ort. - 4,63 4,97 0,96 4,76 1,57 - 23,08 57,48 2,06 - - 43,79
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
131
3.3.2. Jeoakümülasyon indeksi (Igeo)
Şekil 4
3.4. Ekolojik risk değerlendirmesi
3.4.1. Toksik risk indeksi (TRI)
Şekil 5
Şekil 6
3.4.2. Modifiye ekolojik risk indeksi (mER)
Şekil 6
3.4.3. Modifiye potansiyel ekolojik risk indeksi (mPER)
Şekil 4:
Şekil 5:
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
132
Şekil 6
3.5. Elementlerin muhtemel kaynaklarının belirlenmesi
Tablo 5
Şekil 6:
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
133
4. SONUÇ VE ÖNERİLER
Teşekkür:
Şekil 7:
Tablo 5: Temel Bleen Analz sonuçları
Table 5: Principal Component Analysis results
Element Bleen 1 Bleen 2 Bleen 3
Mo 0,153 0,004 -0,726
Cu 0,260 0,224 -0,231
Pb -0,231 0,244 -0,324
Zn -0,229 0,306 -0,023
N -0,140 0,363 -0,201
Mn 0,312 0,175 -0,022
Fe -0,346 0,055 -0,029
As -0,270 -0,210 -0,302
Cd 0,272 0,263 0,026
Cr -0,284 0,237 0,079
T -0,340 -0,084 -0,004
Al 0,056 0,411 0,099
Hg -0,035 0,338 -0,174
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
134
Hakem Değerlendirmesi:
Yazar Katkıları:
Çıkar Çatışması:
Finansal Destek:
Peer Review:
Author Contributions:
Conflict of Interest:
Financial Disclosure:
KAYNAKÇA/REFERENCES
27
187
23
AYKIR, FURAL, KÜKRER, MUTLU / Coğrafya Dergisi – Journal of Geography, 2023, 46: 123-135
135