Content uploaded by Theepakorn Jithitikulchai
Author content
All content in this area was uploaded by Theepakorn Jithitikulchai on Jan 21, 2023
Content may be subject to copyright.
ดร.ทีปกรจิร์ฐิติกุลชัย
คณะเศรษฐศาสตร์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
วันพฤหัสบดีที 12 มกราคม 2566 เวลา 14.00 – 15.30 น.
การผลักดัน "บํานาญถ้วนหน้า" สู่นโยบายสําคัญพรรคการเมือง
โดย สภาองค์กรของผู้บริโภค
2
ประเด็นคําถาม:
ปัจจัยสําคัญทีจะทําให้บํานาญถ้วนหน้าเกิดขึนได้จริง คืออะไร?
3
ขอย้อนอดีตเกียวกับข้อเสนอจากนักเศรษฐศาสตร์ชันนําของประเทศ
4
9 ก.ย. 52
https://www.youtube.com/watch?v=AArjciemUjs
9 ก.ย. 52
5
https://www.youtube.com/watch?v=AArjciemUjs
“ผมคิดว่า อยู่ในวิสัยทีจะบูรณาการกันได้ ถ้าตังใจจะบูรณาการ ไม่ได้ตังท่าอย่างเดียว
แต่เราต้องคํานึงต่อไปด้วย การบูรณาการไม่ใช่ช่วงออกแบบเท่านัน ช่วงการดําเนินการ .. สิงหนึงทีข้าราชการทุกคน
หวงแหนมาก ก็คือกฎหมายทีตัวเองดูแล ..
ขันต้นเลย กฎหมายอันนี จะต้องไม่มีรัฐมนตรีกระทรวงการคลัง หรือ รัฐมนตรี X รัฐมนตรี Y เป็นผู้รักษาการแต่ผู้
เดียว มันจะต้องมีมากกว่า 1 รัฐมนตรี”
6
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา
นักวิชาการเกียรติคุณ สถาบันวิจัยเพือการพัฒนาประเทศไทย
ใครๆก็มีบํานาญได้!
ลงเอยอย่างไร? 9 ก.ย. 52
https://www.youtube.com/watch?v=SrJ2aeRSDLA&t=99s
9 ก.ย. 52
9 ก.ย. 52
สําหรับงานออกแบบระบบบํานาญของชาตินอกจากงานศึกษาวิจัยในชุดนีทราบว่า ยังมีของกระทรวงการคลังอีกชุด
หนึงซึงถึงขันเสนอออกเป็นกฎหมาย ดังนัน ทังสองฝ่ายจะต้องช่วยกันคิดและถอดออกมาตอบโจทย์ทีเปิดให้รับฟัง
วันนี โดยเฉพาะข้อสงสัยเรืองจํานวนเงินเริมต้น 500 บาท ทีรัฐบาลปัจจุบันสัญญาว่าจะจ่ายเป็นเงินเบียยังชีพให้กับ
ผู้สูงอายุ ซึงต่อไปเงินจํานวนนีจะปูดขึน ยังไม่รวมกับอัตราเงินเฟ้อทีจะเกิดต่อไป อยากฝากให้ช่วยหาทางจัดการ
ไฟแนนซ์ให้เกิดประสิทธิภาพทีสุด
“….ซึงรัฐจะคํานึงถึงตลอดว่าเงินทีได้มาจ่ายนันมาจากส่วนไหน ขณะทีคนทัวไปมักจะคิดว่ารัฐเป็นอาเสีย ก็จะคอย
แต่รอรับการช่วยเหลืออย่างเดียว ทังทีข้อเท็จจริงแล้วทุกบาททุกสตางค์ทีรัฐมีนันมาจากพวกเรา ต้องหาเงินจาก
ประชาชนมาเพือให้กับประชาชนอีกกลุ่มหนึง ซึงไม่ใช่เป็นเงินฟรีมาจากรัฐทีลอยอยู่บนฟ้า แต่มาจากประชาชน
ด้วยกัน”
7
ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.อัมมาร สยามวาลา นักวิชาการเกียรติคุณ สถาบันวิจัยเพือการพัฒนาประเทศไทย
มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) สนับสนุนโดย สํานักงานกองทุนสนับสนุน
การสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) จัดเวทีระดมความเห็นเชิงนโยบายเรือง “การออกแบบระบบบํานาญแห่งชาติ”
https://www.ryt9.com/s/prg/537504
11 มี.ค. 52
7
การจัดตังกองทุนบํานาญแห่งชาติขึนเพือสร้างหลักประกันด้านรายได้ยามชราภาพให้ครอบคลุมถ้วนหน้า โดยให้
ประชาชนทุกคนทีไม่ใช่ข้าราชการหรือข้าราชการบํานาญ เข้ามามีส่วนร่วมในการออม สําหรับผู้มีอายุ 20 -59 ปี และ
รัฐบาลมีบทบาทในการอุดหนุนทางการเงินบางส่วนเท่านัน ส่วนผู้มีอายุมากว่า 60 ปีขึนไป หมายถึงผู้ทีรับเบียยังชีพ
ในปัจจุบัน รัฐบาลเป็นผู้รับผิดชอบทางการเงินทังหมด เนืองจากไม่สามารถออมเงินภายใต้ระบบใหม่ได้ รัฐบาลจ่าย
ให้ทุกคน
8
ดร.วรเวศม์ สุวรรณระดา จากคณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในฐานะนักวิจัยผู้ออกแบบระบบบํานาญแห่งชาติ
มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) สนับสนุนโดย สํานักงานกองทุนสนับสนุน
การสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) จัดเวทีระดมความเห็นเชิงนโยบายเรือง “การออกแบบระบบบํานาญแห่งชาติ”
https://www.ryt9.com/s/prg/537504
11 มี.ค. 52
11 มี.ค. 52
8
ตัวอย่างงานวิจัยสําคัญทีเกียวข้อง เริมศึกษากันมาตังแต่ 15 ปีก่อน
•วรวรรณ ชาญด้วยวิทย์ และคณะ, 2551. หลักประกันด้านรายได้สําหรับผู้สูงอายุไทย. สถาบันวิจัยเพือการพัฒนาประเทศ
ไทย. กรุงเทพฯ
•สมชัย จิตสุชน จิราภรณ์ แผลงประพันธ์ ยศ วัชระคุปต์ และ นันทพร เมธาคุณวุฒิ. 2554. สู่ระบบสวัสดิการสังคมถ้วนหน้า
ภายในปี พ.ศ. 2560. สถาบันวิจัยเพือการพัฒนาประเทศไทย.รายงานฉบับสมบูรณ์เสนอต่อสํานักงานกองทุนสนับสนุน
การสร้างเสริมสุขภาพ และกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมันคงของมนุษย์.
•วรเวศม์ สุวรรณระดา และ วรวรรณ ชาญด้วยวิทย์. 2553. สวัสดิการยามชรา บํานาญแห่งชาติ. มูลนิธิสถาบันวิจัยและ
พัฒนาผู้สูงอายุไทย. กรุงเทพฯ
•สถาบันวิจัยเพือการพัฒนาประเทศไทย (ทีดีอาร์ไอ) สํานักส่งเสริมและพิทักษ์ผู้สูงอายุ (สทส.) และ สํานักงานส่งเสริม
สวัสดิภาพและพิทักษ์เด็ก เยาวชน ผู้ด้อยโอกาส และผู้สูงอายุ (สท.) 2555. การประมาณการงบประมาณสําหรับผู้สูงอายุ
และแหล่งทีมาของเงิน. สถาบันวิจัยเพือการพัฒนาประเทศไทย. กรุงเทพฯ
9
ตัวอย่างงานวิจัยสําคัญทีเกียวข้อง เริมศึกษากันมาตังแต่ 15 ปีก่อน (ต่อ)
•วรวรรณ ชาญด้วยวิทย์. 2556. การออกแบบระบบบํานาญแห่งชาติ นโยบายและการจัดการ. สถาบันวิจัยเพือการพัฒนา
ประเทศไทย. กรุงเทพฯ
•วรเวศม์ สุวรรณระดา. 2558. การปฏิรูประบบบํานาญกับความยังยืนทางการคลัง. สัมมนาวิชาการธนาคารแห่งประเทศ
ไทย 2558
•สถาบันวิจัยเพือการพัฒนาประเทศไทย (ทีดีอาร์ไอ). 2558. การบูรณาการระบบบํานาญแห่งชาติ. สถาบันวิจัยเพือการ
พัฒนาประเทศไทย. กรุงเทพฯ
10
11
ไม่ใช่เพียงแค่งานวิจัยเท่านัน
ตัวอย่างความพยายามขับเคลือนของภาคประชาชนและภาคการเมือง
1. ร่างพระราชบัญญัติบํานาญพืนฐานถ้วนหน้า พ.ศ. .... (โดย นางสาววรรณวิภา ไม้สน สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร กับ คณะ
เป็นผู้เสนอ)
2. ร่างพระราชบัญญัติบํานาญแห่งชาติ พ.ศ. .... (โดย นายนิมิตร์ เทียนอุดม กับ ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตัง เป็นผู้เสนอ)
3. ร่างพระราชบัญญัติเงินบํานาญประชาชน พ.ศ. .... (โดย นายประสงค์ บูรณ์พงศ์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร กับคณะ เป็น
ผู้เสนอ)
4. ร่างพระราชบัญญัติคณะกรรมการการออมเพือการเกษียณแห่งชาติ (ฉบับที ...) พ.ศ. .... (โดย นายพิสิฐ ลีอาธรรม และ
คณะ เป็นผู้เสนอ)
12
13
ความพยายามของภาคประชาชน และ ภาคการเมือง เพือผลักดันระบบบํานาญคุ้มครองความยากจน ยังไม่ประสบความสําเร็จ
โดยข้อคิดเห็นจากหน่วยงานทีเกียวข้องสําหรับ ร่าง พรบ. ฉบับต่าง ๆ ทําให้ไม่สามารถผ่านเข้าสภาได้..
“ทําให้เกิดภาระผูกพันงบประมาณในอนาคตทีเพิมมากขึน ซึงอาจส่งผลกระทบต่อฐานะทางการคลังของ
ประเทศในระยะยาว”
“เป็นการจ่ายเงินบํานาญซําซ้อน ทีเป็นภาระต่องบประมาณของประเทศ”
“การกําหนดให้มีระบบบํานาญพืนฐานถ้วนหน้าจะทําให้เกิดภาระผูกพันงบประมาณในอนาคตทีเพิมมากขึน
ซึงอาจส่งผลกระทบต่อฐานะทางการคลังของประเทศในระยะยาว ”
รายงานสรุปความคิดเห็นและผลการวิเคราะห์ผลกระทบทีอาจจะเกิดขึน โดยสํานักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร สําหรับ
1. ร่างพระราชบัญญัติบํานาญพืนฐานถ้วนหน้า พ.ศ. .... (โดย นางสาววรรณวิภา ไม้สน สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร กับ คณะ เป็นผู้เสนอ)
2. ร่างพระราชบัญญัติบํานาญแห่งชาติ พ.ศ. .... (โดย นายนิมิตร์ เทียนอุดม กับ ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตัง เป็นผู้เสนอ)
3. ร่างพระราชบัญญัติเงินบํานาญประชาชน พ.ศ. .... (โดย นายประสงค์ บูรณ์พงศ์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร กับคณะ เป็นผู้เสนอ)
4. ร่างพระราชบัญญัติคณะกรรมการการออมเพือการเกษียณแห่งชาติ (ฉบับที ...) พ.ศ. .... (โดย นายพิสิฐ ลีอาธรรม และคณะ เป็นผู้เสนอ)
14
https://lis.parliament.go.th/attach/mo
d03/mod03_20210304111205.pdf?f
bclid=IwAR0IH_oMHE9aQU6P-
453ktSfFe6mHFzs2w6YpczkFZ4Jio
p29TgHW7NGnIQ
และอีกฉบับทีมีบัญชา
ไม่รับรอง
15
เมือพรรคการเมืองเริมชูนโยบายบํานาญถ้วนหน้า 3,000 บาท
5 ม.ค. 65
https://www.thairath.co.th/news/politic/2280052
16
แต่ภาควิชาการ ภาคประชาชน และภาคการเมือง ก็ยังคงพยายามสู้ต่อไป
ร่างพระราชบัญญัติผู้สูงอายุและบํานาญพืนฐานแห่งชาติ (ฉบับที..) พ.ศ. ....
เสนอโดย นางสาวรังสิมา รอดรัศมี สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (พรรคประชาธิปัตย์ ) กับคณะ
และนายสมศักดิ คุณเงิน สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (พรรคพลังประชารัฐ)
ร่าง พ.ร.บ. ฉบับดังกล่าวมีสาระสําคัญ อาทิ
๑. เปลียนชือพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. ๒๕๔๖ เป็นพระราชบัญญัติผู้สูงอายุและบํานาญพืนฐานแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๖
๒. ปรับเปลียนวิธีการจ่ายเงินและอัตราการจ่ายเงินให้กับผู้สูงอายุ จากการจ่ายเงินแบบขันบันได เป็นการจ่ายเงินบํานาญ
พืนฐานเป็นรายเดือน เพือเป็นหลักประกันรายได้แก่ผู้สูงอายุตามอัตราทีคณะรัฐมนตรีให้ความเห็นชอบ ทังนี ควรมีอัตราไม่
ตํากว่าเส้นแบ่งความยากจน ทีกําหนดโดยสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติในปีก่อนจ่าย ...
๓.กําหนดให้มีการศึกษาเพือปรับปรุงอัตราการจ่ายเงินบํานาญพืนฐานทุกสามปี เพือให้สอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจและ
สังคมของประเทศ
17
น.ส.รังสิมา รอดรัศมี ประธานคณะกรรมาธิการการสวัสดิการสังคม และคณะ แถลงข่าวเกียวกับร่าง
พระราชบัญญัติผู้สูงอายุและบํานาญพืนฐานแห่งชาติ (ฉบับที ..) พ.ศ. ....
https://cdc.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt_ne
ws.php?nid=76021&filename=welcome2019
“มีงานวิจัยของอาจารย์คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ทีทําให้เรา บอกว่า ถ้าจะทําให้ทุกคนพ้นเส้น
ความยากจน เบียผู้สูงอายุน่าจะอยู่ทีประมาณ 2,000 บาท/เดือน แต่เราเองก็สนับสนุนตัวเลขทีภาคประชาสังคมหรือ
ประชาชนทีกําลังเคลือนไหวตอนนี คือ 3,000 บาท/เดือน ซึงมีความเป็นได้
ถ้าผู้สูงอายุทุกคนได้ 3,000 บาท ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตทีดีขึน ซึงอยู่ในวิสัยทีรัฐบาลสนับสนุนได้ แต่เราก็ต้องเพิม
มาตรการอืนๆด้วย เช่น ส่งเสริมการออมตังแต่ในช่วงทีเขายังไม่เป็นผู้สูงอายุ”
“ปัญหา คือ เราไม่กล้าปฏิรูปวิธีใช้จ่ายงบประมาณ หน่วยราชการไหนไม่จําเป็น ก็ควรจะยุบไป หรือตัดงบไป งบส่วน
ไหนไม่เกิดประสิทธิภาพ ก็ต้องตัด ถ้าทําแบบนัน เราจะมีงบมาจ่ายเบียผู้สูงอายุได้มากขึน ซึงจะเป็นการสร้าง
หลักประกัน สร้างสวัสดิการให้กับผู้สูงอายุในประเทศไทยทีจะเพิมมากขึนเรือยๆ”
18
นพ.ภูษิต ประคองสาย เลขาธิการมูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.)
https://isranews.org/article/isranews-scoop/109179-The-future-Elderly-pension-
policy-report.html
30 พ.ค.65
18
“การเพิมเบียผู้สูงอายุ น่าจะเหมือนกับเรืองหลักประกันสุขภาพแห่งชาติในช่วงเริมต้น ซึงตอนนันคนก็ถามว่าจะเอางบ
มาจากไหน แต่ถ้ารัฐบาลมีเจตจํานงทางการเมืองทีจะปรับปรุงอะไร มันจะทําได้ แต่ถ้าไม่มีเจตจํานง มันก็ไม่ไปไหน
เพราะไม่คิดจะทํา ซึงวันนีเรืองการปรับเพิมเบียผู้สูงอายุมีข้อเสนอเยอะแยะไปหมด แต่ถ้าผู้กําหนดนโยบายไม่มี
เจตจํานงทีจะทํา ข้อเสนอต่างๆก็ไม่มีผลอะไร”
19
ผศ.ดร.ดวงมณี เลาวกุล คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
https://isranews.org/article/isranews-scoop/109179-The-future-Elderly-pension-
policy-report.html
30 พ.ค.65
19
“เรืองนี ขึนอยู่กับเจตจํานงของรัฐบาล อย่าเพิงไปบอกว่าเงินไม่พอ ใครก็พูดทังนันว่าเงินไม่พอ แต่เรืองนีเป็นการ
บริหารจัดการเงิน ถ้ารัฐบอกให้ประชาชนรู้จักออมเพือจะได้มีเงิน เราก็อยากจะกับรัฐว่า รัฐก็ต้องรู้จักออมเหมือนกัน
อย่างลดการซืออาวุธสงครามลง ก็จะทําให้เรามีงบส่วนหนึงเข้ามาได้”
“ตอนนีเราไม่ได้อยู่ในภาวะสงคราม งบจัดซืออาวุธจะลดลงได้ไหม แล้วสวัสดิการทีรัฐบาลให้กับข้าราชการเยอะไป
หรือไม่ และจะปรับอย่างไรให้กระจายไปสู่ประชาชนอืนๆได้ไหม ซึงรัฐบาลต้องมาคิดเรืองนี แต่เท่าทีเห็น รัฐบาลไม่ได้
ให้ความสําคัญกับการจัดสวัสดิการประชาชน”
20
สุรีรัตน์ ตรีมรรคา เครือข่ายประชาชนเพือรัฐสวัสดิการ
https://isranews.org/article/isranews-scoop/109179-The-future-Elderly-pension-
policy-report.html
30 พ.ค.65
20
“ถ้าไม่มีการปรับเพดานเบียยังชีพผู้สูงอายุขึนไป ตัวเลขความเหลือมลํารายได้จะยิงห่างออกไปเรือยๆ”
“วันนีทุกพรรคการเมืองไม่ว่าจะเป็น ส.ส.ฝ่ายรัฐบาล และพรรคฝ่ายค้าน มีเสียงไปทางเดียวกันว่า ให้เพิมบํานาญ
ผู้สูงอายุ แต่ว่าฝ่ ายบริหาร คือ นายกฯไม่เซ็นรับรองลงมา”
21
วรรณวิภา ไม้สน ส.ส.บัญชีรายชือ พรรคก้าวไกล
https://isranews.org/article/isranews-scoop/109179-The-future-Elderly-pension-
policy-report.html
30 พ.ค.65
21
รายงานเรือง "แนวทางการเสนอกฎหมายบํานาญพืนฐานแห่งชาติ" โดย คณะกรรมาธิการการสวัสดิการสังคม
สภาผู้แทนราษฎร (2564)
สมาชิกทังฝ่ายค้าน และฝ่ายรัฐบาล ร่วมกันอภิปรายแสดงความเห็น ส่วนใหญ่สนับสนุนรายงานการศึกษาดังกล่าว เนืองจาก
เห็นว่าเงินบํานาญ 3,000 บาท จะช่วยแบ่งเบาภาระค่าใช้จ่ายให้ผู้สูงอายุ และช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจในชุมชน แต่เพือให้เกิด
ความคล่องตัวในการบริหารจัดการ ควรหาวิธีบริหารรูปแบบอืนทีไม่ใช่แบบราชการ เพราะมีข้อจํากัดมากทําให้เกิดความล่าช้า
ซึงหวังว่ากฎหมายบํานาญพืนฐานแห่งชาติ จะเป็นการปักธงสวัสดิการถ้วนหน้า เพือให้ผู้สูงอายุได้รับการดูแลอย่างทัวถึง
หลังจากทีประชุมสภาผู้แทนราษฎร ใช้เวลาพิจารณารายงานการศึกษาแนวทางการเสนอกฎหมายบํานาญพืนฐานแห่งชาติ
เกือบ 5 ชม. ได้ผ่านความเห็นชอบต่อรายงานดังกล่าว เพือให้สภาส่งต่อไปยังรัฐบาล ให้ดําเนินการ
ตามรายงานต่อไป
22
สภาฯ เห็นชอบส่งต่อ ‘บํานาญแห่งชาติ’ ให้รัฐบาล หวังลดเหลือมลํา-สร้างสวัสดิการ
https://workpointtoday.com/politics-par27052562/
สภาฯหนุน’บํานาญแห่งชาติ’เตรียมส่งต่อรัฐบาล หวังเป็น ‘สวัสดิการถ้วนหน้า-ลดเหลือมลํา’
https://www.dailynews.co.th/news/1090159/
27 พ.ค.65
22
ตนหวังวา ส.ส.ในสภาจะเห็นดวยกับประชาชนในการนํารายงานฉบับนี้เสนอตอและกดดัน พล.อ.ประยุทธใหเซ็นรับรอง
กฎหมายบํานาญพื้นฐานถวนหนาฉบับสุดทายที่อยูในมือเขาสูสภาตอไป
23
วรรณวิภา ไม้สน ส.ส.บัญชีรายชือ พรรคก้าวไกล
https://www.matichonweekly.com/hot-news/article_559467
27 พ.ค.65
23
“เรากําลังเผชิญสถานการณ์หลังโควิด-19 ทีซําเติมด้วยวิกฤตเศรษฐกิจ สร้างปัญหาด้านปากท้อง การอยู่การกิน ที
เชือมโยงกับมิติสุขภาพอย่างองค์รวม ในบริบทความท้าทายของสังคมผู้สูงอายุ ทีคาดว่าจะมีจํานวนผู้สูงวัยเพิมปี
ละประมาณ 1 ล้านคน ต่อเนืองไปอีก 20 ปี จึงจําเป็ นอย่างยิงทีเราจะต้องร่วมมือกัน วางแผนชีวิต และ
ออกแบบระบบเพือเตรียมพร้อม เพราะนีไม่ใช่เรืองของผู้สูงวัยเพียงอย่างเดียว แต่เป็นเรืองของคนรุ่น
ปัจจุบันและคนรุ่นถัดไป ทีจะต้องเข้ามามีส่วนร่วมกันกําหนดภาพอนาคตอันพึงประสงค์นีไปด้วยกัน”
24
นพ.ประทีป ธนกิจเจริญ เลขาธิการคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ
https://www.thecoverage.info/news/content/4369
16 ธ.ค.65
24
“ขันตอนสําคัญหลังเป็นมติสมัชชาสุขภาพแห่งชาติแล้ว ข้อเสนอนีก็จะถูกส่งเข้าสู่คณะรัฐมนตรี (ครม.) เพือให้
เกิดการขับเคลือนต่อ แต่อีกส่วนทีเราจะทําคือการชวนสังคมมาช่วยกันทําให้เรืองนีเกิดขึนด้วย เพราะเราไม่ได้
ต้องการทีจะสือสารเรืองถึงนักการเมือง หรือผู้มีอํานาจเท่านัน แต่ยังต้องการพูดกับสังคมโดยรวมให้รับรู้และเข้าใจถึง
เรืองนี ทังในส่วนของการวางระบบและการปรับพฤติกรรมการออมต่างๆ”
25
นพ.สมศักดิ ชุณหรัศมิ ประธานกรรมการมูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ (มสช.)
https://www.thecoverage.info/news/content/4369
16 ธ.ค.65
25
“สิงสําคัญคือการเปลียนวิธีคิดของผู้คน ว่าเรืองนีไม่ใช่เรืองเฉพาะผู้สูงอายุ แต่เป็นเรืองทีเกียวข้องกับคนทุกวัย
ส่วนหลักประกันก็ไม่ใช่เพียงบํานาญหรือตัวเงินเท่านัน แต่คือทัง 5 เสาหลัก และเรืองนีก็ไม่ใช่เรืองของรัฐบาล
เท่านัน แต่เป็นเรืองของทุกคน ดังนันเป้าหมายหนึงของมติสมัชชาสุขภาพ คือเราจะประกาศนโยบายนีเป็ น
วาระแห่งชาติ เพือทีทุกคนจะมาร่วมกันรับรู้และร่วมกันทําให้เกิดขึน”
26
นพ.วิรุฬ ลิมสวาท ผู้อํานวยการสํานักวิจัยสังคมและสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข
https://www.thecoverage.info/news/content/4369
16 ธ.ค.65
26
27
ข้อสรุป:
ปัจจัยสําคัญทีจะทําให้เกิดขึนเป็นจริง คือ
“เจตจํานงทางการเมือง” (political will)
โดยการคุ้มครองความยากจนผู้สูงอายุได้เป็นเสียงเรียกร้องจากสังคมและรัฐสภาแล้ว
28
ประเด็นคําถาม:
การให้บํานาญกับทุกคนอย่างถ้วนหน้ามีประสิทธิภาพกว่าการเลือก
ให้เฉพาะกลุ่ม เช่น คนจนอย่างไร?
29
ทําไมจึงควรถ้วนหน้า
ทําไมจึงควรถ้วนหน้า
•บริหารจัดการง่าย
•ไม่ต้องใช้ระบบราชการมาพิสูจน์ความจนหรือตรวจคุณสมบัติ
•คนจนไม่ตกหล่น
•แม้จะใช้งบประมาณสูงกว่า แต่ก็เป็นประโยชน์กับทุกคน
•หากใช้กลไกภาษี จะช่วยลดความเหลือมลํา
30
"ในการทํานโยบายใดๆ ถาเมื่อไหรที่มีการตั้งเกณฑวากลุมไหนจะไดประโยชนจากนโยบาย จะตองมีการตกหลนเสมอ
ประเด็นนี้เปนความรูพื้นฐานของคนออกแบบนโยบายเลยวา เมื่อไหรก็ตามที่มีกระบวนการคัดกรอง ไมวาจะออกแบบมา
ดีแคไหนก็ตาม มันจะมีขอผิดพลาดสองประเภทคือ inclusion error กับ exclusion error สมมติเรากําหนดเกณฑวาคน
ที่จะไดรับเงินจะตองยากจนเทานั้น inclusion error คือคนที่เขาถึงนโยบายแตดันไมใชคนจน สวน exclusion error คือ
คนที่ควรจะเขาถึงนโยบายแตกลับเขาไมถึง ในสวนของ exclusion error นี่แหละที่เรียกวา ‘คนจนตกหลน’"
31
ดร.สมชัย จิตสุชน
ผู้อํานวยการวิจัยด้านการพัฒนาอย่างทัวถึง สถาบันวิจัยเพือการพัฒนาประเทศไทย
https://www.the101.world/somchai-jitsuchon-on-universal-cash-transfer-programme/
31
"Universal or near-universal approaches deserve more consideration than they often receive."
32
Abhisit Banerjee
2019 Nobel Prize laureate
Professor of Economics, Massachusetts Institute of Technology
https://economics.mit.edu/sites/default/files/2022-10/annurev-economics-080218-
030229.pdf
"maybe we shouldn’t be trying to target on who is poorest in the first place"
33
David McKenzie
Lead Economist, World Bank
https://blogs.worldbank.org/impactevaluations/weekly-links-november-16-
remembering-tn-targeting-vs-universal-transfers-debates-farcical-robustness
ข้อเสนอของพรรคการเมืองในการเลือกตัง พ.ศ. 2562 (เฉพาะพรรคร่วมรัฐบาล)
•พลังชาติไทย 5,000 บาท/เดือน
•ประชาภิวัฒน์ 5,000 บาท ต่อเดือน
•เศรษฐกิจใหม่ 3,000-5,000 บาท ต่อเดือน
•พลังท้องถินไท 3,000 บาท/เดือน
•ประชาธิปไตยใหม่ 3,000 บาท/เดือน
•ชาติไทยพัฒนา 2,000 บาท/เดือน
•ชาติพัฒนา 2,000 บาท/เดือน
•รวมพลังประชาชาติไทย 1,500 บาท/เดือน
•ประชาธิปัตย์ 1,000 บาท/เดือน
•พลังประชารัฐ 1,000 บาท/เดือน
•ภูมิใจไทย ไม่ได้เสนอ 34
[ไม่ชัดเจนว่า ถ้วนหน้าหรือไม่]
ข้อเสนอของพรรคการเมืองในการเลือกตัง พ.ศ. 2566
•พรรคแรงงานสร้างชาติ 3,000 บาท/เดือน
•ประชาชาติ 3,000 บาท/เดือน
•ไทยสร้างไทย 3,000 บาท/เดือน
•ก้าวไกล 3,000 บาท/เดือน
•(สืบค้นด้วย Google News ณ วันที 11 ม.ค.2566)
35
[ชัดเจนว่า "ถ้วนหน้า"]
36
ประเด็นส่งท้าย:
เอางบประมาณมากจากไหนสําหรับ “ถ้วนหน้า”
ข้อเสนอแนวทางการหารายได้มาทํารัฐสวัสดิการ
•ก้าวไกล
ตัดลดงบประมาณทีไม่จําเป็น เช่น ลดขนาดกองทัพและเรียกคืนธุรกิจกองทัพ ลดงบกลาง ลดโครงการทีไม่จําเป็น
การเพิมประสิทธิภาพและความเป็นธรรมในการจัดเก็บภาษีทีมีอยู่แล้ว เช่น การจัดเก็บภาษีรายได้นิติบุคคลทีเป็น
ธรรมระหว่างทุนใหญ่กับผู้ประกอบการรายย่อย
ภาษีก้าวหน้าประเภทใหม่ทีจะช่วยลดความเหลือมลํา เช่น ภาษีทีดินรวมแปลงในกรณีทีบุคคลครอบครองทีดิน
จํานวนมากทีกระจัดกระจายอยู่เต็มไปหมดทัวประเทศ และ ภาษีความมังคัง (ทรัพย์สินสุทธิเกิน 300 ล้านบาท)
37
[ชัดเจนว่า "ถ้วนหน้า"]
38
ประเด็นคําถาม:
คนมักกังวลว่า การให้สวัสดิการกับทุกคนจะเป็นภาระงบประมาณ
กรณีของประเทศไทย เราจะใช้เงินจากส่วนไหนมาจัดสวัสดิการได้
บ้าง เงินงบประมาณของประเทศมีพอจริงหรือไม่?
39
หากจะมองว่า การดูแลผู้สูงวัยทีเคยช่วยสร้างชาติ เป็นภาระงบประมาณ
ขอให้ตระหนักถึงสภาพความเป็นจริงของประเทศ
40
ผู้ทีคัดค้านเอง ได้รับเงินเบียหวัด บําเหน็จ บํานาญ อย่างมันคง
ในขณะที จํานวนผู้รับสิทธิ เพิมขึนจาก 3.9 แสนคนในปี 2550 เป็น 9.5 แสนคนในปี 2564
พร้อมกับงบต่อหัวทีเพิมสูงขึนอย่างรวดเร็วจาก 1.6 หมืนบาท/เดือน ในปี 2550 เป็น 2.6 หมืนบาท/เดือน ในปี 2564 (รูปด้านล่าง)
หมายเหตุ: คํานวณจาก “จํานวนผู้รับ เงินเบียหวัด บําเหน็จ บํานาญ” และ “ผลการเบิกจ่ายงบประมาณรายจ่ายงบกลาง รายการ เงินเบียหวัด บําเหน็จ บํานาญ” (กรมบัญชีกลาง)
41
นอกจากมีบํานาญมันคงปลอดภัย ยังมีค่าใช้จ่ายต่อหัวสําหรับสวัสดิการรักษาพยาบาล (CSMBS) แพงกว่าระบบอืน
•ปัญหาความไม่เป็นธรรมด้านคุณภาพการให้บริการและค่าใช้จ่ายเฉลียต่อหัว จะเรือรังต่อไปในอนาคต ทังทีจะต้อง
เผชิญกับแนวโน้มของแรงกดดันทางการคลัง (fiscal stress)
ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย (2565) ลักษณะความเหลือมลําในแต่ละมิติของลูกบาศก์หลักประกันสุขภาพ
ถ้วนหน้า: ข้อค้นพบจากข้อมูลสํารวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน พ.ศ. 2563.
วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข. 16(1):5-15.
ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย (2564) การพัฒนาประสิทธิภาพทางการคลังทียังยืนสําหรับระบบหลักประกันสุขภาพ
และแบบจําลองการจัดสรรทรัพยากรกําลังคนด้านสุขภาพ. สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.
42
ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย (2564) การพัฒนาประสิทธิภาพทางการคลังทียังยืนสําหรับระบบหลักประกันสุขภาพ และ
แบบจําลองการจัดสรรทรัพยากรกําลังคนด้านสุขภาพ
.
สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข
.
รูปก่อนหน้ามีแรงงานนอกระบบราคาถูกมีชีวิตแบบไร้อนาคตในภาคเอกชนด้วย
•ดังนัน ลองมาดูเฉพาะ “ความแตกต่างของค่าจ้างของแรงงานส่วนน้อยทีมีโอกาสได้เรียนมหาวิทยาลัย”
43
Source: Labor Force Survey
44
ประเด็นทีน่าสนใจ คือ ผู้ทีคัดค้าน จะสามารถเข้าใจถึงความเดือดร้อนของคนไทยส่วนใหญ่ หรือไม่?
•ข้อมูลพืนฐานบางประการ
1. มัธยฐาน (median) หรือ ค่ากลางของการบริโภคของคนไทย คือ เดือนละ 6 พันบาท หรือ วันละ
200 บาท
2. ปีแรกของโควิด คือ พ.ศ. 2563 มีผู้สูงอายุยากจนพุ่งขึนในหลายจังหวัด และกลุ่มยากจนทีสุด คือ ผู้
ได้รับผลกระทบจากโควิดมากทีสุด ซึงผู้สูงอายุยากจนส่วนใหญ่ไม่มีบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ
3. หนีสินเป็ นปัญหาทีสําคัญของครัวเรือนไทยโดยกลุ่มครัวเรือนทีมีหัวหน้าครัวเรือนสูงอายุ ราวร้อยละ 38
4. ภาระค่าใช้จ่ายหนีต่อเดือน ส่งผลกระทบต่อกลุ่มวัยทีกําลังจะเข้าสู่วัยสูงอายุ โดยมีผลทําให้เงินออมใน
วัยทํางานไม่เพียงพอ
5. รายได้หลังหักค่าใช้จ่ายของครัวเรือนทีมีหัวหน้าครัวเรือนอายุ 65 ปีขึนไปอยู่ที 4,000 บาท แต่หาก
พิจารณารายได้หลังค่าใช้จ่ายรวมการจ่ายหนีเหลือเพียงราว 2,000 บาทต่อเดือน
ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย, ดวงมณี เลาวกุล และคณะ (2565) การวิเคราะห์ช่องว่างทางการคลัง แหล่งรายได้ และความเป็นไปได้ทาง
เศรษฐศาสตร์การเมืองของการจัดตังระบบบํานาญแห่งชาติ โดยคํานึงถึงผลกระทบของ COVID-19 ทีมีต่อผู้สูงอายุ. มูลนิธิสถาบันวิจัยและ
พัฒนาผู้สูงอายุ.
•การเพิมขึน 1% ของ GDP ช่วงปี 2545-2563 (2002-2020) มีผลต่อการบริโภคครัวเรือนเฉลียต่อหัวของ bottom 20% โดยได้รับประโยชน์น้อยกว่ากลุ่มอืนๆ
ของครัวเรือนไทย
•เกือบ 2 ทศวรรษทีผ่านมา ครัวเรือนรวยสุดระดับบน ได้รับประโยชน์มากกว่าจากความจําเริญทางเศรษฐกิจ
45
ครัวเรือนระดับล่าง ได้รับประโยชน์จากการเพิมขึนของ GDP ในสัดส่วนทีน้อยกว่า
1.0%
1.5%
2.0%
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
Differentials on household
consumption per capita
Distributional quantile of log household consumption per capita (2020 THB)
Impacts from a one percentage point increase of GDP on
household consumption per capita
Note: ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย, สิทธิศักดิ ลีลหานนท์, และ ภรณ์วรัตน์ ฟุ้งวิริยะ (2565). The estimated coefficients
from unconditional quantile regression as the impacts of GDP growth on per capita
consumption expenditure, given the heterogeneous controls on households, time, and
locations using the household SES 2002-2020 (N = 1,961,528)
46
คนระดับล่างแทบไม่มีโอกาสจะได้ลืมตาอ้าปากเลย
Note: SES 1986-2020
0
5,000
10,000
15,000
20,000
25,000
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
1999
2000
2001
2002
2004
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
THB (real 2020)
Monthly consumption expenditure per capita
Richest 10% Middle 40%-60% Bottom 40% Poorest 10%
•ช่องว่างยังคงขยายเพิมมากขึนตลอดช่วง 35 ปี ทีผ่านมา ซึงความเหลือมลําด้านการบริโภคยังคงดําเนินต่อไป
มูลค่า(แรงงาน)ส่วนเกิน หรือ Surplus Value หายไปไหน?
ค่าจ้างเพิมขึนตํากว่าผลิตภาพแรงงาน และยังเติบโตช้ากว่า GDP ด้วย
47
Source: พฤติกรรมการกําหนดค่าจ้างของไทย โดย ดร.นพดล บูรณะธนัง และ พรเกียรติ ยังยืน (2556)
•ปี พ.ศ. 2563
•7 จังหวัดมีอัตราความยากจนในผู้สูงอายุมากกว่า ร้อยละ 20
•27 จังหวัดมีอัตราความยากจนในผู้สูงอายุมากกว่า ร้อยละ 10
48
สภาพความยากจนของผู้สูงอายุพุ่งสูงขึนจาก COVID-19
0
10
20
30
40
50
60
ปัตตานี
แม่ฮ่องสอน
นราธิวาส
สระแก้ว
กาฬสินธุ์
นครราชสีมา
ชัยนาท
บุรีรัมย์
นครพนม
สตูล
อ่างทอง
พัทลุง
หนองบัวลําภู
อุบลราชธานี
ระนอง
นครศรีธรรมราช
ตาก
สุพรรณบุรี
ราชบุรี
สกลนคร
% of Elders
20 poorest provinces of Elders in
2019
0
10
20
30
40
50
60
ปัตตานี
แม่ฮ่องสอน
นครราชสีมา
พะเยา
สุพรรณบุรี
กาฬสินธุ์
บุรีรัมย์
ระนอง
นครพนม
สุโขทัย
นราธิวาส
อํานาจเจริญ
พัทลุง
อุบลราชธานี
ชัยนาท
อ่างทอง
ตรัง
อุทัยธานี
อุตรดิตถ์
นครศรีธรรมราช
% of Elders
20 poorest provinces of Elders in
2020
ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย, ดวงมณี เลาวกุล และคณะ (2565) การวิเคราะห์ช่องว่างทางการคลัง แหล่งรายได้ และความเป็นไปได้ทาง
เศรษฐศาสตร์การเมืองของการจัดตังระบบบํานาญแห่งชาติ โดยคํานึงถึงผลกระทบของ COVID-19 ทีมีต่อผู้สูงอายุ. มูลนิธิสถาบันวิจัยและ
พัฒนาผู้สูงอายุ.
49
ครัวเรือนจนได้รับผลกระทบจาก COVID-19รุนแรงทีสุด
•bottom 15% ยากจนลงในปี 2563 (2020) - ปีแรกของ COVID-19
-2 0 2 4 6
Annualized Growth (%)
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95
Percentile of per capita household consumption
mean: 2.75% median: 2.51%
2019-2020
Growth incidence curve (GIC)
Note: ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย, สิทธิศักดิ ลีลหานนท์, และ ภรณ์วรัตน์ ฟุ้งวิริยะ (2565). The
GIC 2019-2020 reports the percentage change of the household
consumption expenditure by wealth percentile of Thai households.
“ในช่วงการระบาด คนจนมีวิถีชีวิตและรูปแบบการทํางานทียากต่อการปรับตัวยิงกว่าคนรวย ขณะทีคนรวยเจอความ
เสียงในการปรับตัวน้อยกว่า สินทรัพย์ในตลาดทุนก็ไม่ได้รับผลกระทบมากนัก ทังยังสามารถใช้วิกฤตเป็นโอกาสสังสม
ความมังคังเพิมขึนได้ จนนําไปสู่การกว้านซือธุรกิจ กลายเป็นปัญหาการผูกขาดของกลุ่มทุนใหญ่”
50
รวยต่อไม่รอแล้วนะ!: คุยกับ ธร ปี ติดล ในวันทีพิษจากโควิดผลักช่องว่างระหว่างเรากับเขาให้กว้างขึน
https://www.the101.world/thorn-pitidol-interview-2021/
“…ตระกูลรวยทีสุด 50 อันดับแรกตามการจัดอันดับของนิตยสาร Forbes มีทรัพย์สินเท่ากับประชากร 13 ล้าน
ครัวเรือน สะท้อนให้เห็น “ช่องว่าง” ระหว่างคนจนและคนรวย ทีเกิดจากการเติบโตของรายได้และความมังคังเฉพาะ
ในบางกลุ่มมาเป็นเวลานาน…”
51
ดร.เศรษฐพุฒิ สุทธิวาทนฤพุฒิ ผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย ปาฐกถาพิเศษ งานสัมมนาออนไลน์
The Standard Economic Forum 2021 The Great Reform: Thailand’s
Tipping Point for a Sustainable Future หัวข้อ “The Future of Thai Economy
and Finance” เมือวันที 27 พ.ย.2564
https://www.isranews.org/article/isranews-article/104545-bot-
Governor-The-Future-of-Thai-Economy-and-Finance.html
52
ดร.เศรษฐพุฒิ สุทธิวาทนฤพุฒิ ผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย
https://www.isranews.org/article/isranews-article/104545-bot-
Governor-The-Future-of-Thai-Economy-and-Finance.html
53
•ปี 2563 ซึงเป็นปีแรกของโควิด 50 มหาเศรษฐีไทย มีทรัพย์สินรวมเพิมขึน ร้อยละ 20 หรือ 2.8 หมืนล้าน
เหรียญสหรัฐฯ (หรือ 9.15 แสนล้านบาท) [อันดับ 50 มหาเศรษฐีไทย ประจําปี 2564 โดย Forbes]
ในช่วง 10 ปี ทีผ่านมา 50 ตระกูลรวยทีสุด มี
ทรัพย์สินเพิมเฉลียปีละ 20-30% หรือรวยขึน
เฉลีย 6-8 เท่า (โสภณ พรโชคชัย, 2562)
ซึงหลายตระกูลได้เปรียบจากการประกอบ
ธุรกิจสัมปทาน หรือ ธุรกิจกึงผูกขาด
ตลอดจนกลไกภาครัฐเอือให้สามารถมีอํานาจ
เหนือตลาดและได้รับการยกเว้นภาษีแบบที
ผู้ประกอบการ SME ไม่มีโอกาส
54
ปัญหาเชิงโครงสร้างทีฝังรากลึกมานาน และกําลังเลวร้ายมากยิงขึน
“ความเหลือมลํา”
•ความเหลือมลําทําให้เศรษฐกิจขยายตัวช้ากว่า - Ehrhart (2009), Bagchi and Svejnar (2015), Neves, Afonso,
and Silva (2016)
•ความเหลือมลําทําให้ประเทศมีความเสียงกับความวุ่นวายทางการเมือง - Roe and Siegel (2011)
55
สรุปปัญหาทีเกิดจากความเหลือมลําจากงานวิจัยระดับนานาชาติด้านเศรษฐศาสตร์พัฒนา
•ศ.ดร.เมธี ครองแก้ว (2522) :
“รัฐบาลไม่ต้องการใช้นโยบายการคลังเพือผลทางการกระจายรายได้เพราะนโยบายดังกล่าวกระทบต่อ ฐานะของคน
กลุ่มน้อยทีมีอิทธิพล หรือมีอํานาจ ซึงรัฐบาลต้องช่วยรักษาผลประโยชน์หรือมีประโยชน์ผูกพันอยู่ด้วย”
56
ด้วยเหตุผลทังทางเศรษฐศาสตร์ (technical analysis) และทางศีลธรรม (ethical analysis)
ควรจะเร่งพิจารณาและผลักดันให้มีการหาทางแหล่งรายได้ เช่น Earmarked VAT หรือ ปฏิรูประบบภาษี รวมทัง
การจัดลําดับความสําคัญในการจัดสรรงบประมาณใหม่ (Budget Reprioritization) เพือมาสนับสนุนค่าใช้จ่ายรัฐ
สวัสดิการและความคุ้มครองทางสังคม อันการใช้จ่ายในทางทีจะเกิดประโยชน์สูงสุดต่อประชาชนผู้เสียภาษี
57
“บรรยากาศทัวไปทีสังคมไทยพัฒนาถึงขันควรจัดระบบสวัสดิการสังคมถ้วนหน้า มีกองทุนเพือความเสมอภาค
ทางการศึกษาเพิมขึน เพิมการจัดบํานาญถ้วนหน้าเพือผู้สูงอายุ เงินชดเชยรายได้การตกงาน ฯลฯ นโยบาย
ทังหมดนีต้องมาจากแหล่งเงินของรัฐทีมีขนาดใหญ่และยังยืนขึน การปฏิรูปภาษีโดยเฉพาะภาษีทีเกียวกับรายได้
และความมังคังต้องเพิมฐานจํานวนผู้เสียและขนาดของการจัดเก็บมากขึน ผสมผสานด้วยระบบการคลังอืน ๆ
แบบมีส่วนร่วม”
ทีมา: ศ.ดร.นพ.ศุภสิทธิ พรรณนารุโณทัย (2563)
•ผศ.ดร.ดวงมณี เลาวกุล (2556) : การสร้างความเสมอภาคได้มากขึนวิธีหนึงก็คือ การกระจายการถือครองทรัพย์สิน
ใหม่
•ศ.ดร.ผาสุก พงษ์ไพจิตร (2556) : การทีสินค้าและบริการสาธารณะของเรา รวมทังระบบรัฐสวัสดิการ มีไม่
เพียงพอและคุณภาพยําแย่ ส่วนหนึงเพราะว่ารัฐมีงบประมาณจํากัด ซึงเกิดจากการเก็บภาษีได้น้อย
•ดร.ปัณณ์ อนันอภิบุตร (2556, 2562) : ควรทีจะใช้ภาษีทรัพย์สินในการแก้ไขปัญหาความเหลือมลํา
•ภงด. บุคคลธรรมดา จัดเก็บได้ค่อนข้างยากและมีฐานภาษีแคบ จึงมีผลน้อยมากต่อการลดความเหลือมลําในการกระจายรายได้
•ดร.สมชัย จิตสุชน และคณะ (2554) : ปฏิรูปโครงสร้างภาษี เพือยกระดับรายได้ภาษีให้ใกล้เคียงกับ 'ศักยภาพใน
การเสียภาษี' และช่วยให้ระบบภาษีมีความเป็นธรรมและเสมอภาคมากขึน
58
ข้อเสนอทางเศรษฐศาสตร์ในการแก้ปัญหาความเหลือมลําของประเทศไทย = “Wealth Redistribution”
ด้วยนโนบายและมาตรการทางการคลัง
•ดร.สมชัย จิตสุชน (2561) :
(ก) การเพิม VAT เป็น 8% จะมีรายได้เพิมขึน 8 หมืนล้านบาท ซึงสามารถ earmarked VAT เป็นสัดส่วน
x% ของ 8 หมืนล้านบาท
(ข) การปฏิรูปภาษีเพือลดความเหลือมลํา เช่น ปรับลดค่าลดหย่อน LTF ของ top 5% สําหรับภาษีเงินได้
บุคคลธรรมดา, จัดเก็บตาม พรบ. ภาษีทีดินและสิงปลูกสร้าง, และ เก็บภาษี capital gain tax จะสามารถเป็ น
แหล่งรายได้ประมาณ 5.7-6.7 หมืนล้านบาท
59
60
https://www.youtube.com/watch?v=em5-4yBNfsI&ab_channel=matichontv
ศ.ดร.ผาสุก เสนอ วิกฤติโควิด จ่ายบํานาญแห่งชาติ 3,000 บาท/เดือน ตัดงบความมันคง
บทความ aBRIDGEd "5 มุมมองใหม่จากข้อมูลผู้เสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา" โดย รศ.ดร.อธิภัทร มุทิตาเจริญ 61
“รายจ่ายภาษี” หรือ รายได้ของรัฐทีลดลงจากการให้สิทธิการหักลดหย่อนภาษีต่าง ๆ ส่งผลให้รัฐจัดเก็บภาษีได้
ลดลง โดยคนรวยเป็ นผู้ได้รับประโยชน์จากมาตรการหักลดหย่อนภาษีต่าง ๆ
Pitidol, T., 2018. Changing Thailand's Future with Tax Reform. Thammasat Review of Economic and Social Policy,4(1), pp.26-54. 62
รายได้จากภาษีทังหมดของไทยคิดเป็ นสัดส่วนทีค่อนข้างน้อยเมือเทียบกับประเทศทีพัฒนาแล้ว
เนืองจากอัตราภาษีทีตํา และลดหย่อน/ยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคล เพือส่งเสริมการลงทุน
•หากสามารถเก็บภาษีได้เต็มศักยภาพ จะเพิมได้ถึง 20-30% ของ GDP (Kwaja and Iyer, 2014)
บทความ aBRIDGEd "ลดความเหลือมลํา นําไทยสู่การเติบโตอย่างยังยืน" โดย พิรญาณ์ รณภาพ 63
นโยบายด้านภาษีและเงินโอนของไทย สามารถลดความเหลือมลําได้ค่อนข้างน้อย
การใช้จ่ายด้านรัฐสวัสดิการมีผลต่อการลดความยากจน
Wealth Redistribution ผ่าน Government Transfer ด้านสวัสดิการ มีบทบาทมากขึนต่อการลด
ความยากจนของครัวเรือนไทยในช่วงทศวรรษทีผ่านมา
64
Source: Sondergaard, Luo, Jithitikulchai, et al. 2016. Thailand – Systematic Country DiagnosticThailand - Systematic Country
Diagnostic: Getting Back on Track - Reviving Growth and Securing Prosperity for All. Washington, D.C. World Bank Group.
65
“That is simple my friend: because politics is more difficult than physics.”
Albert Einstein answered when he was asked why people could discover
atomic power but not the means to control it.
ขอบคุณมากครับ
theepakorn@econ.tu.ac.th
ภาคผนวก
ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย, ดวงมณี เลาวกุล และคณะ (2565) การวิเคราะห์ช่องว่าง
ทางการคลัง แหล่งรายได้ และความเป็นไปได้ทางเศรษฐศาสตร์การเมืองของการ
จัดตังระบบบํานาญแห่งชาติ โดยคํานึงถึงผลกระทบของ COVID-19 ทีมีต่อผู้สูงอายุ
มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุ (มส.ผส.) ได้รับทุนสนับสนุนการวิจัยจากสํานักงาน
การวิจัยแห่งชาติ (วช.)
ประมาณการงบประมาณและ fiscal space
68
กรอบแนวคิดการกําหนดบํานาญพืนฐาน
69
70
วิธีการประมาณการงบประมาณ
71
ระบบเบียยังชีพผู้สูงอายุ (Status Quo คือ ไม่มีการเปลียนแปลงเชิงระบบ)
•ฉากทัศน์ด้านงบประมาณ
•อัตราปัจจุบันตามขันบันได
•1,000/2,000/3,000 บาท
•ฉากทัศน์ด้านผู้ได้รับสิทธิ
•แนวโน้มสัดส่วน
•ถ้วนหน้า
72
ทางเลือกของระบบบํานาญพืนฐาน (Ex Ante คือ มีความพยายามพัฒนาระบบทีพึงปราถนา)
73
•รูปแบบ 1 : เพิมเติมจากระบบปัจจุบันทีมีอยู่
•รัฐบาลและประชาชนร่วมจ่ายส่วนเพิม ตามสัดส่วนประกันสังคม คือ 0.4 : 0.6
•รูปแบบ 2 : เพิมเติมจากระบบปัจจุบันทีมีอยู่
•รัฐบาลและประชาชนร่วมจ่ายส่วนเพิม ตามสัดส่วน คือ 0.5 : 0.5
•รูปแบบ 3 : กําหนดระดับความคุ้มครองความยากจนที 1,900 บาท/เดือน แทนเบียยังชีพผู้สูงอายุ
และมีระดับมาตรฐานการครองชีพขันตําทีระดับเส้นความยากจน (2,800 บาท/เดือน)
•รัฐบาลและประชาชนร่วมจ่ายส่วนเพิม ตามสัดส่วน คือ 0.5 : 0.5
•รูปแบบ 4 : กําหนดระดับความคุ้มครองความยากจนที 1,900 บาท/เดือน แทนเบียยังชีพผู้สูงอายุ
และมีระดับมาตรฐานการครองชีพทีระดับมัธยฐาน (6,000 บาท/เดือน)
•รัฐบาลและประชาชนร่วมจ่ายส่วนเพิม ตามสัดส่วน คือ 0.5 : 0.5
การประมาณการงบประมาณของระบบ 5 ระบบทีไม่รวมเบียยังชีพผู้สูงอายุ
74
1. บําเหน็จบํานาญ ขรก.แบบเดิม
2. กองทุนบําเหน็จบํานาญข้าราชการ (กบข.)
3. กองทุนการออมแห่งชาติ (กอช.)
4. ประกันสังคม (ม.33, 39, 40)
5. กองทุนสงเคราะห์ตามกฎหมายว่าด้วยโรงเรียนเอกชน
วิธีการประมาณการ
•วิธี 1 : เส้นแนวโน้ม (time trend)
•วิธี 2 : Time series models - ARIMA(p,q,r) ทีเลือก optimal model โดย AIC/BIC
•เลือกระหว่าง 2 วิธี โดย RMSE
•ซึงเมือประเมิน sensitivity analysis ได้ผลสรุปในทิศทางเดียวกัน
แบบจําลองการกําหนดบํานาญพืนฐาน
75
ทางเลือกของระบบบํานาญพืนฐาน
(Ex Ante คือ มีความพยายามพัฒนาระบบทีพึงปราถนา)
แบบจําลองการกําหนดบํานาญพืนฐาน
•กําหนดแบบจําลองจากระดับจุลภาค คือ รายผู้สูงอายุ เพือเป็นกรอบการคํานวณงบประมาณระดับมหภาค
•งานวิจัยนีได้กําหนดระดับมาตรฐานการครองชีพ
•ระดับตรงกลาง(มัธยฐาน)ของสังคม: 200 บาท/วัน
•ระดับเบียยังชีพถ้วนหน้า : 100 บาท/วัน
•ระดับคุ้มครองความยากจน : 65 บาท/วัน
•ค่าเฉลียจากนโยบายหาเสียงเลือกตัง ปี 2562 : 45 บาท/วัน
•พิจารณาเฉพาะส่วนเพิมจากทีได้รับในปัจจุบัน เช่น บํานาญข้าราชการ ประกันสังคม เบียยังชีพผู้สูงอายุ และ กองทุนการ
ออมแห่งชาติ
•กําหนดให้สามารถทีจะออมเงินด้วยตนเอง โดยให้รัฐบาลสมทบตามสัดส่วน
76
77
78
79
80
81
82
83
84
ฉากทัศน์หลักทีใช้ในการนําเสนอผลวิเคราะห์สําหรับบํานาญพืนฐาน
ระดับมาตรฐานการยังชีพขันตํา หรือ = เดือนละ 3,000 บาท หรือ 100 บาทต่อวัน (รูปแบบ 1-3) และ 6,000 บาท (รูปแบบ 4)
ผู้สูงอายุทีได้รับเบียยังชีพ และอัตราเบียยังชีพ = ผู้สูงอายุสัดส่วนตาม historical rate ได้รับเบียยังชีพ โดยได้รับในอัตราขันบันได
ตามนโยบายปัจจุบัน
สัดส่วนประชาชนทีใช้สิทธิในการออม = 0.5 (รูปแบบ 1-4)
85
ฉากทัศน์ทางเศรษฐกิจมหภาค
86
GDP: 5 Scenarios
Growth
Average 10 years 2.3%
Average 20 years 3.5%
Average 25 years 2.9%
Worst case 1.7%
Optimistic 4.1% 87
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
THB nominal
Trillions
GDP projections (nominal) by growth
actual Growth: 4.1% Growth: 3.5%
Growth: 2.9% Growth: 2.3% Growth: 1.7%
General Government Expenditure (% of GDP) : 3 Scenarios
88
scenario 1
(Trend from
history)
scenario 2
(cap 18%)
scenario 3
(cap 20%)
2564 17.5 17.5 17.5
2568 18.5 18.0 18.5
2573 19.8 18.0 19.8
2578 21.3 18.0 20.0
2583 22.8 18.0 20.0
0
5
10
15
20
25
1960
1970
1980
1990
2000
2010
2020
2030
2040
% of GDP
General government expenditure (% of GDP)
historical scenario 1 scenario 2 scenario 3
ผลการประมาณการ
89
หน่วย: ล้านบาท
ผลการประมาณการงบประมาณของระบบบํานาญต่างๆ (รวม 5 ระบบ)
*ยกเว้นเบียยังชีพผู้สูงอายุ
90
ปี บําเหน็จบํานาญ
ขรก.แบบเดิม กบข. กอช. ประกันสังคม
(ม.33, 39, 40)
กองทุนสงเคราะห์
ตามกฎหมายว่า
ด้วยโรงเรียน
เอกชน
รวม 5 ระบบ
2564 306,709 61,480 507 8,018 1,452 378,167
2568 418,266 74,525 693 11,941 1,818 507,243
2573 585,646 92,320 898 18,396 2,352 699,612
2578 784,065 111,769 1,072 26,851 2,970 926,727
2583 1,013,522 132,874 1,216 37,621 3,672 1,188,904
0
200,000
400,000
600,000
800,000
1,000,000
1,200,000
2543
2545
2547
2549
2551
2553
2555
2557
2559
2561
2563
2565
2567
2569
2571
2573
2575
2577
2579
2581
2583
ล้านบาท
งบประมาณสําหรับระบบบํานาญมี
แนวโน้มเพิมขึนอย่างรวดเร็ว
โดยมาจากระบบบํานาญข้าราชการ
หน่วย: ล้านบาท
ผลการประมาณการงบประมาณของระบบเบียยังชีพผู้สูงอายุ [“
Status Quo
”]
91
Case 0 Case 0* Case A1 Case A2 Case A3 Case B1 Case B2 Case B3
ผู้สูงอายุ historical
rate ถ้วนหน้า historical rate ถ้วนหน้า
เดือนละ (บาท) อัตราปัจจุบัน 1,000 2,000 3,000 1,000 2,000 3,000
2564 80,505 98,177 123,118 246,236 369,353 150,143 300,287 450,430
2568 93,707 114,276 143,021 286,043 429,064 174,416 348,832 523,248
2573 110,936 135,288 168,448 336,897 505,345 205,424 410,849 616,273
2578 125,186 152,665 187,972 375,943 563,915 229,233 458,466 687,700
2583 136,127 166,008 201,819 403,639 605,458 246,121 492,241 738,362
Case 0 ผู้สูงอายุทีได้รับเบียยังชีพ = Average historical rate โดยได้รับในอัตรา = นโยบายปัจจุบัน
Case 0* ผู้สูงอายุทุกคนได้รับเบียยังชีพ โดยได้รับในอัตรา = นโยบายปัจจุบัน
Case A1 ผู้สูงอายุทีได้รับเบียยังชีพ = Average historical rate โดยได้รับเบียยังชีพ 1000 บาท (คงที)
Case A2 ผู้สูงอายุทีได้รับเบียยังชีพ = Average historical rate โดยได้รับเบียยังชีพ 2000 บาท (คงที)
Case A3 ผู้สูงอายุทีได้รับเบียยังชีพ = Average historical rate โดยได้รับเบียยังชีพ 3000 บาท (คงที)
Case B1 ผู้สูงอายุทุกคนได้รับเบียยังชีพ โดยได้รับเบียยังชีพ 1000 บาท (คงที)
Case B2 ผู้สูงอายุทุกคนได้รับเบียยังชีพ โดยได้รับเบียยังชีพ 2000 บาท (คงที)
Case B3 ผู้สูงอายุทุกคนได้รับเบียยังชีพ โดยได้รับเบียยังชีพ 3000 บาท (คงที)
หมายเหตุ:
ถึงแม้จะเป็ น “ถ้วนหน้า 3,000 บาท” ก็
ยังน้อยกว่างบประมาณสําหรับบํานาญ
ข้าราชการในระยะยาว
* การเพิมเบียยังชีพเป็นถ้วนหน้า จะต้องเพิมงบประมาณอีกประมาณ 20% สําหรับแต่ละ scenarios
ฉากทัศน์หลักทีใช้ในการนําเสนอผลวิเคราะห์สําหรับบํานาญพืนฐาน [“Ex Ante”]
ระดับมาตรฐานการยังชีพขันตํา หรือ = เดือนละ 3,000 บาท หรือ 100 บาทต่อวัน (รูปแบบ 1-3) และ 6,000 บาท (รูปแบบ 4)
ผู้สูงอายุทีได้รับเบียยังชีพ และอัตราเบียยังชีพ = ผู้สูงอายุสัดส่วนตาม historical rate ได้รับเบียยังชีพ โดยได้รับในอัตราขันบันได
ตามนโยบายปัจจุบัน
สัดส่วนประชาชนทีใช้สิทธิในการออม = 0.5 (รูปแบบ 1-4)
92
งบประมาณภาครัฐสําหรับบํานาญผู้สูงอายุทังหมด (ล้านบาท)
93
หน่วย: ล้านบาท
รูปแบบ
1 2 3 4
2564 520,704 549,465 661,639 781,564
2568 670,923 703,843 829,161 972,876
2573 889,776 927,847 1,067,668 1,243,304
2578 1,135,643 1,177,185 1,321,516 1,525,474
2583 1,408,742 1,452,081 1,591,626 1,820,436
-
200,000
400,000
600,000
800,000
1,000,000
1,200,000
1,400,000
1,600,000
1,800,000
2,000,000
2564
2565
2566
2567
2568
2569
2570
2571
2572
2573
2574
2575
2576
2577
2578
2579
2580
2581
2582
2583
THB (in million)
Total gov exp
Model 1 Model 2 Model 3 Model 4
รูปแบบ 3-4 จะทําให้งบประมาณรวม
เพิมสูงขึนพอสมควร
แต่ก็คิดเป็ นสัดส่วนทีลดลงในระยะยาว
งบประมาณภาครัฐสําหรับบํานาญพืนฐาน (% งบประมาณรวม)
94
งบประมาณรวม 5 ระบบ บํานาญข้าราชการ บํานาญพืนฐาน
รูปแบบ 1
2564 520,704 100% 378,167 73% 368,189 71% 142,537 27%
2568 670,923 100% 507,243 76% 492,791 73% 163,679 24%
2573 889,776 100% 699,612 79% 677,966 76% 190,164 21%
2578 1,135,643 100% 926,727 82% 895,834 79% 208,915 18%
2583 1,408,742 100% 1,188,904 84% 1,146,396 81% 219,838 16%
รูปแบบ 2
2564 549,465 100% 378,167 69% 368,189 67% 171,299 31%
2568 703,843 100% 507,243 72% 492,791 70% 196,600 28%
2573 927,847 100% 699,612 75% 677,966 73% 228,235 25%
2578 1,177,185 100% 926,727 79% 895,834 76% 250,457 21%
2583 1,452,081 100% 1,188,904 82% 1,146,396 79% 263,177 18%
รูปแบบ 3
2564 661,639 100% 378,167 57% 368,189 56% 283,473 43%
2568 829,161 100% 507,243 61% 492,791 59% 321,918 39%
2573 1,067,668 100% 699,612 66% 677,966 63% 368,056 34%
2578 1,321,516 100% 926,727 70% 895,834 68% 394,789 30%
2583 1,591,626 100% 1,188,904 75% 1,146,396 72% 402,722 25%
รูปแบบ 4
2564 781,564 100% 378,167 48% 368,189 47% 403,397 52%
2568 972,876 100% 507,243 52% 492,791 51% 465,633 48%
2573 1,243,304 100% 699,612 56% 677,966 55% 543,692 44%
2578 1,525,474 100% 926,727 61% 895,834 59% 598,747 39%
2583 1,820,436 100% 1,188,904 65% 1,146,396 63% 631,532 35%
อย่างไรก็ตาม
งบประมาณสําหรับ
ระบบบํานาญพืนฐาน
ก็ยังน้อยกว่าระบบ
บํานาญข้าราชการ
สัดส่วนงบประมาณภาครัฐสําหรับบํานาญผู้สูงอายุทังหมด ต่อ GDP
95
Growth rate = 4.1%
2564 3% 3% 4% 5%
2568 4% 4% 4% 5%
2573 4% 4% 5% 5%
2578 4% 4% 5% 5%
2583 4% 4% 5% 5%
Growth rate = 3.5%
2564 3% 3% 4% 5%
2568 4% 4% 5% 5%
2573 4% 4% 5% 6%
2578 4% 5% 5% 6%
2583 5% 5% 5% 6%
Growth rate = 2.9%
2564 3% 3% 4% 5%
2568 4% 4% 5% 5%
2573 4% 4% 5% 6%
2578 5% 5% 6% 6%
2583 5% 5% 6% 7%
Growth rate = 2.3%
2564 3% 3% 4% 5%
2568 4% 4% 5% 6%
2573 4% 5% 5% 6%
2578 5% 5% 6% 7%
2583 6% 6% 6% 7%
Growth rate = 1.7%
2564 3% 3% 4% 5%
2568 4% 4% 5% 6%
2573 5% 5% 6% 7%
2578 6% 6% 6% 7%
2583 6% 7% 7% 8%
1 2 3 4
รูปแบบ
เมือประเมินเป็ นสัดส่วนของ
GDP จะเพิมขึนร้อยละ 1-2
GGE scenario 2: Cap 18%
GDP growth rate = 4.1%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 20% 21% 25% 29%
2573 22% 23% 26% 30%
2578 23% 24% 26% 30%
2583 23% 24% 26% 30%
GDP growth rate = 3.5%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 20% 21% 25% 30%
2573 23% 24% 27% 32%
2578 24% 25% 28% 33%
2583 26% 26% 29% 33%
GDP growth rate = 2.9%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 21% 22% 26% 30%
2573 24% 25% 29% 33%
2578 26% 27% 31% 35%
2583 28% 29% 32% 37%
GDP growth rate = 2.3%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 21% 22% 26% 31%
2573 25% 26% 30% 35%
2578 28% 30% 33% 38%
2583 32% 32% 36% 41%
GDP growth rate = 1.7%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 21% 23% 27% 31%
2573 26% 27% 31% 37%
2578 31% 32% 36% 41%
2583 35% 36% 40% 45%
สัดส่วนงบประมาณภาครัฐสําหรับบํานาญผู้สูงอายุทังหมด ต่อ GGE
GGE scenario 3: Cap 20%
GDP growth rate = 4.1%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 19% 20% 24% 28%
2573 20% 21% 24% 28%
2578 20% 21% 24% 27%
2583 21% 21% 23% 27%
GDP growth rate = 3.5%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 20% 21% 25% 29%
2573 21% 22% 25% 29%
2578 22% 23% 26% 30%
2583 23% 24% 26% 30%
GDP growth rate = 2.9%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 20% 21% 25% 29%
2573 22% 23% 26% 30%
2578 24% 25% 28% 32%
2583 26% 26% 29% 33%
GDP growth rate = 2.3%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 21% 22% 25% 30%
2573 23% 24% 27% 32%
2578 26% 27% 30% 34%
2583 28% 29% 32% 37%
GDP growth rate = 1.7%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 21% 22% 26% 30%
2573 24% 25% 29% 33%
2578 28% 29% 32% 37%
2583 32% 33% 36% 41%
GGE scenario 1: Historical Rate
GDP growth rate = 4.1%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 19% 20% 24% 28%
2573 20% 21% 24% 28%
2578 19% 20% 22% 26%
2583 18% 19% 21% 24%
GDP growth rate = 3.5%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 20% 21% 25% 29%
2573 21% 22% 25% 29%
2578 21% 21% 24% 28%
2583 20% 21% 23% 26%
GDP growth rate = 2.9%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 20% 21% 25% 29%
2573 22% 23% 26% 30%
2578 22% 23% 26% 30%
2583 22% 23% 25% 29%
GDP growth rate = 2.3%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 21% 22% 25% 30%
2573 23% 24% 27% 32%
2578 24% 25% 28% 32%
2583 25% 26% 28% 32%
GDP growth rate = 1.7%
2564 19% 20% 24% 28%
2568 21% 22% 26% 30%
2573 24% 25% 29% 33%
2578 26% 27% 30% 35%
2583 28% 29% 31% 36%
1 2 3 4
รูปแบบ
1 2 3 4
รูปแบบ
1 2 3 4
รูปแบบ
96
สรุปผลวิเคราะห์งบประมาณและช่องว่างทางการคลัง
•ในระยะยาว การเพิมเบียยังชีพ เป็นถ้วนหน้า 3 พันบาท ก็ยังน้อยกว่า งบประมาณสําหรับบํานาญข้าราชการ
•การเพิมความคุ้มครองเป็น “บํานาญพืนฐาน” ให้ผู้สูงอายุทีอยู่นอกระบบ โดยมีการออมสะสม จะใช้งบประมาณเพิมขึน
อย่างมาก แต่ก็ยังน้อยกว่างบประมาณสําหรับบํานาญข้าราชการในเกือบทุกกรณี (ยกเว้นรูปแบบ 4 ในตอนเริมต้น)
•เมือเปรียบเทียบงบประมาณ “บํานาญพืนฐาน” พิจารณาจาก “ส่วนเพิมเติมจากเบียยังชีพ” รูปแบบ 4 จะต้องใช้
งบประมาณเพิมอีกประมาณ 4 เท่า แต่ก็ยังน้อยกว่างบประมาณสําหรับบํานาญข้าราชการ
•เมือพิจารณาฉากทัศน์ทีอยู่ประมาณตรงกลาง (moderate scenarios) รูปแบบที 1-4 จะทําให้งบประมาณ
บํานาญทังหมดคิดเป็นสัดส่วนของ GDP ใกล้เคียงกัน
•แต่ถ้าพิจารณาจากสัดส่วนของ GGE รูปแบบ 1 และ 4 จะแตกต่างกันประมาณ 10% ของ GGE
•งบประมาณบํานาญทังหมด เป็นไปได้ และ จําเป็นต้องหาแหล่งรายได้เพิมขึน
97
ข้อพิจารณาเชิงนโยบาย
•ลดความเหลือมลํา และ เพิมความเป็นธรรม
•เพิมงบประมาณสําหรับบํานาญพืนฐานให้ผู้สูงอายุ เพือคุ้มครองความยากจนทังสังคม
•รีบขับเคลือน เพือบรรเทาผลจาก “สึนามิประชากร” รุ่นเกิดล้าน
98
การวิเคราะห์ทางเศรษฐศาสตร์การเมือง (Political Economy Analysis)
99
•สัมภาษณ์เชิงลึกผู้ทรงคุณวุฒิด้านการคลัง เศรษฐศาสตร์สวัสดิการ และความคุ้มครองทางสังคมสําหรับผู้สูงอายุ ตลอด
จนถึงกลุ่มผู้มีส่วนได้เสียในเรืองระบบบํานาญแห่งชาติ เพือรับฟังข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะ
•ช่วยสร้างความรู้ความเข้าใจในบริบททางเศรษฐศาสตร์การเมืองทีเกียวข้องกับการคลังสําหรับระบบบํานาญแห่งชาติ
•กําหนดกลยุทธ์ผลักดันทางการเมืองในการปฏิรูปภาษี เพือลดแรงต้านทาน และแสวงหาแนวร่วม
•พิจารณาแนวทางในการหารายได้สําหรับระบบบํานาญแห่งชาติในอนาคต
การวิเคราะห์ทางเศรษฐศาสตร์การเมือง (Political Economy Analysis)
วิธีวิจัย
100
1. นพ.วิชัย โชควิวัฒน (สภาผู้สูงอายุ)
2. คุณนิมิตร์ เทียนอุดม (ประชาชนเพือรัฐสวัสดิการ)
3. คุณนิติรัตน์ ทรัพย์สมบูรณ์ (We Fair)
4. คุณ ข.อ. (อดีต HelpAge)
เครือข่ายประชาชน
5. รศ.ดร. ม.อ. (จุฬาฯ)
6. ผศ.ดร. ศ.ภ. (จุฬาฯ)
7. ผู้แทนจากศูนย์นโยบายเพืออนาคต
8. รศ.ดร.ษัษฐรัมย์ ธรรมบุษดี (มธ.)
9. ศ.ดร.พ.อ. (มธ.)
10. ดร.นฎา วะสี (สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋ วยฯ)
นักวิชาการ
11. คุณ ว.น. (กระทรวงการคลัง)
12. คุณ ม.ศ. (กระทรวง พ.ม.)
ข้าราชการประจํา
18. คุณศุภสัณห์ หนูสวัสดิ
(เลขาธิการสมาคมสันนิบาตเทศบาล)
องค์กรปกครองส่วนท้องถิน
14. คุณศิริกัญญา ตันสกุล
(พรรคก้าวไกล)
15. คุณธนาธร จึงรุ่งเรืองกิจ
(คณะก้าวหน้า)
พรรคการเมือง / กลุ่มการเมือง
20. คุณสฤณี อาชวานันทกุล
(ป่าสาละ)
21. คุณสมคิด พุทธศรี
(เว็บไซต์ 101)
สือมวลชน
13. คุณ ช.ช.(อดีตกระทรวง พม.)
ข้าราชการบํานาญ
101
16. คุณ ต.ศ. (ตลาดหลักทรัพย์ฯ)
17. คุณ ป.อ. (คปภ.)
หน่วยงานทีเกียวข้องกับภาคธุรกิจ
19. ตัวแทนกลุ่มพลังคลับ
คนรุ่นใหม่
22. คุณอภิสิทธิ เวชชาชีวะ
(อดีตผู้กําหนดนโยบายเศรษฐกิจและสังคม)
อืนๆ
หมายเหตุ: ใช้ตัวย่อกรณีไม่ได้ระบุว่าอนุญาตให้เปิดเผยข้อมูลชือนามสกุลของผู้ให้สัมภาษณ์
102
102
103
103
104
104
ตัวแทนคนรุนใหม
ขาราชการประจํา/ ขาราชการบํานาญ
นักวิชาการ
สื่อมวลชน
ขาราชการเมือง/ กลุมการเมือง
ตัวแทนหนวยงานภาคธุรกิจ
เครือขายภาคประชาชน
องคกรปกครองสวนทองถิ่น
บํานาญแบบไมรวมจาย บํานาญแบบรวมจาย
18% 18%
36% 45%
9% 23%
14% 23%
9%
68% 59% 64% 50%
82% 77%
การเพิ่ม
อัตรา VAT
Earmarked/
Surcharge
Tax
FTT / CGTภาษีที่ดินและ
สิ่งปลูกสราง
5%
ภาษีการ
รับมรดก
100%
ภาษีฐานเงินได
ผลสรุปการสัมภาษณ์ผู้เชียวชาญเกียวกับการร่วมจ่ายและแหล่งรายได้
100%
ปฏิรูประบบงบประมาณใหม่ เพิมหมวดเกียวกับสวัสดิการ ใช้กลไกกองทุน
นอกงบประมาณ
เห็นด้วย
ไม่มีความเห็น
ไม่เห็นด้วย
ไม่เห็นด้วย
ไม่มีความเห็น
เห็นด้วย
18%
73% 73%
9%
82%
23% 18%
4%
105
106
106
แนวทางการปฏิรูปและตรวจสอบถ่วงดุลการใช้งบประมาณ
จัดหมวดหมู่งบประมาณใหม่ และ
ลดรายจ่ายทีไม่ก่อให้เกิดผลิตภาพ
1
เพิมบทบาทสํานักงบประมาณของรัฐสภา
(Parliamentary Budget Office: PBO)
2
รวบรวมงบด้านสวัสดิการทีกระจัดกระจายมาจัดสรรใหม่
ในรูปสวัสดิการขันพืนฐาน (Social Protection Floor)
ปรับลดรายจ่ายด้านกลาโหมและการป้องกันประเทศ
เพิมงบลงทุนด้านการพัฒนาทุนมนุษย์ (Human Capital Investment)
เพือถ่วงดุลอํานาจกับสํานักงบประมาณของฝ่ายบริหาร
จัดสรรให้มีงบประมาณทางเลือก (Alternative Budget)
เปิดช่องทางให้มีการสํารวจเสียงสะท้อนของประชาชน (Public
Hearing) ว่าต้องการให้จัดสรรงบประมาณในรูปแบบใด
จัดทํางบประมาณแบบมีส่วนร่วม
(Participatory Budgeting)
3
ออกแบบโครงสร้างของระบบงบประมาณ โดยกันเงินส่วนหนึง
ให้ประชาชนมีส่วนในการใช้เงินโดยตรง
ในระยะเริมต้น อาจเริมทําโครงการเป็น Sandbox
กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิน (อปท.) เพราะมีขนาดไม่ใหญ่
มาก และสามารถสะท้อนเสียงประชาชนได้ทัวถึง
107
1
2
ควรสือสารให้ชัดว่าสิงทีเสียไป (ภาษี) เพือให้ได้อะไรมา (สวัสดิการ/เบียยังชีพ)
ต้องสือสารกับคนรุ่นใหม่ ให้เข้ามามี Dialogue ใช้ Influencer แล้วจึงคุยกับ
ผู้กําหนดนโยบายหา Champion ในการพูดเรืองนีขององค์กร ชวนคนทีไม่คิดให้มาคิด
สามารถเน้นยําด้านบวกของสวัสดิการต่อเศรษฐกิจ เช่น
-เป็นการกระตุ้นเศรษฐกิจ
(หาว่ามี Economic Multiplier เท่าไร)
-เป็น Automatic Stabilizer
-รวมถึงลดความเหลือมลําในสังคม
การผลักดันโดยเฉพาะภาษีต้องทําเป็น Package โดยเฉพาะลดนโยบาย Pro-rich เริมต้นจากภาษีฐานทรัพย์สิน ภาษี
ความมังคัง และภาษีทีมีแรงต้านจากคนส่วนใหญ่ตํา ๆ แล้วจึงขยายไปสู่ภาษีทีจะส่งผลต่อคนส่วนใหญ่
เพือหาแรงสนับสนุนจากสังคมทีมีการพูดความเหลือมลําและสวัสดิการในมิติต่าง ๆ อยู่แล้ว
การผลักดันนโยบายต่าง ๆ อาศัยเจตจํานงทางการเมืองเป็นสําคัญ และจะถ่ายทอดลงมายังผู้กําหนดนโยบายและข้าราชการใน
ระดับปฏิบัติงาน รวมถึงได้รับการผลักดันจากการเคลือนไหวของภาคประชาสังคมด้วย
กลยุทธ์ด้านการสือสาร กลยุทธ์ด้านเศรษฐกิจ
คุยบนฐาน %/GDP ง่ายกว่า บนฐาน %/งบประมาณ
ขณะเดียวกันการพูดในเชิงรายจ่ายต่อหัว จะสือสารกับสังคมได้สัมฤทธิผลกว่า
รายจ่ายสวัสดิการ/GDP แม้กระทังรายจ่ายสวัสดิการ/งบประมาณ
กลยุทธ์
ผลักดัน
กลยุทธ์โดยทัวไป
3
สามารถใช้โมเดลทีมีอยู่แล้ว อาทิ รูปแบบองค์กรของ สปสช. เป็นต้นแบบ
สามารถใช้วิกฤตโควิดเป็นโอกาสในการผลักดันด้านสวัสดิการได้ และทําให้เรืองบํานาญแห่งชาติเป็นเรืองของทุกคน
108
ยุทธศาสตร์การขับเคลือน
109
สร้างการขับเคลือนในลักษณะของสามเหลียมเขยือนภูเขา คือ
ภาควิชาการ ภาคประชาชน และ ภาคนโยบาย ซึงมีความเข้มแข็ง
ของการเชือมโยงความร่วมมือระหว่างทังสามภาคส่วน เพือจัดสรร
ทรัพยากรในการสร้างความเป็นธรรม ลดความเหลือมลํา และ
จัดลําดับความสําคัญงบประมาณใหม่ (budget reprioritization)
110
ยุทธศาสตร์ “สามเหลียมเขยือนภูเขา”
Reference: Wasi P (2000) Triangle that moves the mountain and health systems reform movement in Thailand.
Health Systems Research Institute (HSRI). https://www.who.int/hrh/en/HRDJ_4_2_06.pdf
•ยุทธศาสตร์ในการขับเคลือนปัญหาทียากลําบากในสังคม (นพ.ประเวศวะสี)
•ประเทศไทยเคยใช้ยุทธศาสตร์ “สามเหลียมเขยือนภูเขา” จนสามารถสร้างระบบ “หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า” ได้สําเร็จ
•ความร่วมมือเชิงเครือข่ายทังภาคความรู้ ภาคความเคลือนไหวทางสังคมและ ภาคนโยบาย
•ต้องทําให้การเชือมโยงความร่วมมือ (interconnectedness) เข้มแข็ง
111
หลังวิกฤตต้มยํากุ้ง ประเทศไทยสามารถมีระบบประกันสุขภาพถ้วนหน้า
หลังวิกฤต COVID-19 ประเทศไทยควรจะมี “ระบบบํานาญทีพึงปรารถนา”
สิงทีควรดําเนินการในขันต่อไป
•กําหนดให้ระบบบํานาญแห่งชาติ เป็นวาระแห่งชาติ (national agenda) ทีมีหน่วยงานรับผิดชอบ
•แก้ไขกฎหมายและระเบียบต่าง ๆ ทีเป็นข้อจํากัด เพือให้มีการกําหนดสวัสดิการถ้วนหน้าด้านบํานาญ เป็นสิทธิขัน
พืนฐานทีประชาชนมีสิทธิได้รับ และสามารถคุ้มครองความยากจน จากเส้นความยากจนในแต่ละปี เช่น แก้ไข พรบ.
ผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 เป็น "พรบ.ผู้สูงอายุและบํานาญพืนฐานแห่งชาติ พ.ศ. 2546” พร้อมทังแก้ไขให้เบียยังชีพผู้สูงอายุ
เป็นบํานาญพืนฐานแห่งชาติ และสามารถมีแหล่งรายได้เพิมมากขึนสําหรับกองทุนผู้สูงอายุ ตามข้อเสนอของ
คณะกรรมาธิการการสวัสดิการสังคม สภาผู้แทนราษฎร (2564) เป็นต้น
•สร้างระบบฐานข้อมูล โดยกําหนดให้ผู้ทีต้องการเบียผู้สูงอายุส่วนเพิมเปิดเผยข้อมูลทีเกียวข้องตังแต่ในวัยทํางาน
•ส่งเสริมการจ้างงานผู้สูงอายุให้เป็นรูปธรรม ทังในระบบและนอกระบบ เพือสร้างแรงจูงใจให้ทํางานนานขึน ขอรับ
บํานาญช้าลง และส่งเสริมการออม
•เสนอให้มีการทบทวนนิยาม “การเริมนับอายุของผู้สูงอายุ” ให้เพิมมากกว่า 60 ปี และขยายเวลาในการ “เกษียณอายุ”
จากการทํางาน (ทังภาครัฐและเอกชน) โดยอาจจําเป็นต้องแก้ไขกฏหมายบางฉบับ
112