Content uploaded by Duran Guler
Author content
All content in this area was uploaded by Duran Guler on Mar 27, 2023
Content may be subject to copyright.
ADÜ ZİRAAT DERG, 2022;19(2): 191—198 doi: 10.25308/aduziraat.1087566
Araştırma / Research
Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi
ISSN 1304–7787
e-ISSN 2717-7084
2004–2022
191
Kırsal Kesimdeki Kadınların Girişimcilik Eğilimlerinin Saptanması: İzmir’in Kemalpaşa İlçesi
Nazlı YAVUZ1, Duran GÜLER1* , Sait ENGİNDENİZ1
1 1Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, İzmir, Türkiye
Öz: Araştırmanın amacı İzmir’in Kemalpaşa ilçesinin kırsal kesimindeki kadınların girişimcilik eğilimlerini saptamaktır. Bu amaç doğrultusunda
Kemalpaşa ilçesinde 68 kadınla anket yapılmıştır. Anketler yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Araştırmada öncelikle kadınların demografik özellikleri
ortaya konulmuştur. İkinci bölümde kadınların girişimcilikle ilgili önem verdikleri faktörler beşli likert ölçeğiyle değerlendirilmiştir. Kadınların
girişimcilik kararlarında önem verdikleri kriterler ise Bulanık Eşli Karşılaştırma yöntemiyle analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre
kadınların girişimcilik kararlarında en fazla önem verdikleri kriter girişimci destekleridir. Öne çıkan diğer kriterler sırasıyla ekonomik faktörler,
aile yapısı ve sosyal çevre, kişilik özellikleri ve demografik özelliklerdir. Bununla birlikte sermaye temininde yaşanan zorluklar kadınların
girişimciliğe yönelirken karşılaştığı sorunların başında gelmektedir. Bu nedenle hibe desteklerinin kadınları girişimciliğe teşvik edecek düzeyde
artırılması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Girişimcilik kararları, kadın girişimciliği, Bulanık Eşli Karşılaştırma
The Determination of the Entrepreneurial Tendencies of Women in Rural Areas: The Case of Kemalpasa District of Izmir Province
Abstract: The aim of this study is to determine the entrepreneurial tendencies of women in rural areas in Kemalpasa district
of Izmir province. Within the scope of this aim, face-to-face surveys were conducted with 68 women in Kemalpasa. In the
study, the socio-economic characteristics of women were given firstly. Then, the five-point likert scale was used to evaluate
the factors women attach importance to entrepreneurship. The critera that women attach importance to entrepreneurship
decisions were analyzed using Fuzzy Pairwise Comparison method. According to the results of research, entrepreneur support
is the most important factor that affects entrepreneurship decisions of women. The other factors were determined as
economic factors, family structure and social environment, personality traits, and demographic characteristics. In addition,
difficulties in obtaining capital are at the forefront of the problems faced by women while turning to entrepreneurship.
Therefore, it is necessary to increase the grant support to a level that will encourage women to entrepreneurship.
Keywords: Entrepreneurship decisions, women entrepreneurship, Fuzzy Pairwise Comparison
GİRİŞ
Girişimci, yeni fikirleri oluşturmanın ve uygulamanın yanı sıra
üretim kaynaklarını yeni bir tarzda birleştirerek
kullanılmayan üretim faktörlerinin kullanılmasına katkı
sağlamaktadır. Ayrıca ekonomik kaynakların düşük
üretkenlik alanlarından yüksek alanlara aktarılmasında
önemli katkıları bulunmaktadır (Öztürk, 2008). Türkiye’de
kadınlara yönelik desteklerle ve oluşturulan politikalarla hem
kentsel, hem de kırsal alanda yaşayan kadınların çalışma
hayatına kazandırılması amaçlanmaktadır (Abacı ve ark.,
2014). Gelişen teknoloji ve endüstrileşmeyle birlikte çalışma
hayatına katılan kadın sayısındaki artışın sonucunda
girişimcilik kadınlar için de önemli bir fırsat durumuna
gelmiştir. (Bedük, 2005; Erdoğan Morçin, 2013). Kadınlar
ekonomik koşullardan kaynaklanan işsizlik sorunları,
kadınlara uygun olmayan iş koşulları ve ücret konusunda
cinsiyet ayrımcılığına uğrama gibi nedenlerle girişimciliğe
yönelebilmektedirler. Ayrıca bağımsızlık isteği, kendini
gerçekleştirme isteği, kendi işinin patronu olma, aile ve iş
sorumluluğu arasındaki dengeyi kurma isteği de kadınları
girişimciliğe yönelten faktörler arasındadır (Cohen ve
Mahon, 1999; Arslan ve Toksoy, 2017).
Kadın girişimciliği, kadınlara ekonomik bağımsızlıklarını
kazandırmanın yanı sıra kadınların ülke ekonomisine katkı
sağlaması açısından da önem arz etmektedir (Göküş ve ark.,
2013). Bununla birlikte kadınların girişimcilik faaliyetlerinde
bulunmaları, gelişen ekonomiler için stratejik bir öneme
sahiptir (Soysal, 2010). Ancak Türkiye’de kırsal kesimde
girişimci kadın sayısı azdır. Oysa kırsal alanda yaşayan
kadınların girişimcilik faaliyetleri kırsal kalkınma açısından
önemlidir (Karaturhan ve ark., 2017). Nitekim kadın
girişimcilerin ekonomik hayata yeterince dahil olamaması,
gelişmekte olan ülkelerde kırsal kalkınma çabalarında
istenilen sonuçlara ulaşılamamasının nedenlerinden biri
olarak görülmektedir (Soysal, 2013).
Kırsal kesimde kadın girişimciliği ve sorunları bölgeden
bölgeye değişkenlik gösterebilmekle birlikte girişimciliğe etki
eden faktörler de farklılık gösterebilmektedir. Bu nedenle bu
yöndeki araştırmaların her yöre için ayrı ayrı yapılması
gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında araştırmanın
sürdürülebilir kırsal kalkınmanın sağlanmasındaki arayışlara
ışık tutabileceği ve diğer bölgelerde yapılacak araştırmalar
için bilimsel bir rehber olabileceği düşünülmektedir.
Araştırmanın temel amacı; İzmir’in Kemalpaşa ilçesinin kırsal
kesimindeki kadınların girişimci olma yönündeki isteklerini
etkileyen faktörleri ve girişimcilik eğilimlerini saptamak, bu
*Sorumlu Yazar: duran.guler@ege.edu.tr Bu çalışma,
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
(TÜBİTAK) tarafından 2209/A Üniversite Öğrencileri
Araştırma Projeleri Destek Programı kapsamında
desteklenen projeden (lisans tezinden) üretilmiştir.
Geliş Tarihi: 15 Mart 2022
Kabul Tarihi: 18 Aralık 2022
Kırsal Kesimdeki Kadınların Girişimcilik Eğilimlerinin Saptanması: İzmir’in Kemalpaşa İlçesi
192
açıdan karşılaşılan sorunları ortaya koymak ve bazı öneriler
getirmektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada aşağıda
verilen hipotez test edilmiştir:
H1: Kadınların girişimcilik kararlarında önem verdikleri
kriterlerin önem dereceleri farklılık gösterir.
MATERYAL ve YÖNTEM
Araştırmanın materyalini birincil ve ikincil veriler
oluşturmaktadır. Araştırmanın birincil verileri, İzmir ilinin
Kemalpaşa ilçesinin kırsal kesiminde yaşayan kadınlarla yüz
yüze yapılan görüşmelerden elde edilmiştir. Araştırmada
kullanılan ikincil veriler ise bu konuda yapılmış araştırmaların
bulguları ve istatistiki verilerdir.
Ülkeden ülkeye tanımı değişmekle birlikte genel olarak kırsal
alan; kent yerleşim alanının dışında kalan ve tarımsal
faaliyetlerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra vb. adlarla
anılan yerleşim alanları olarak tanımlanmaktadır (Şerefoğlu,
2009; Çelik ve ark., 2013). Araştırmada, ilçede nüfusu
20,000’in altında olup kırsal kesimi oluşturan ve kadın
nüfusunun fazla olduğu altı mahalle gayeli olarak kapsama
alınmıştır. Bu mahallelerin 2018 yılı kadın nüfusları Çizelge
1’de verilmiştir.
Çizelge 1. Araştırma kapsamına alınan mahalleler ve kadın nüfusları
Mahalleler
Kadın Nüfusu
%
Toplam Nüfus
Kadın Nüfus Oranı (%)
75.Yıl Cumhuriyet
1,731
15.75
3,502
48.57
85.Yıl Cumhuriyet
2,221
20.21
4,536
48.96
Hürriyet
2,417
22.00
4,921
49.12
İstiklal
1,605
14.61
3,369
47.64
Kazımpaşa
1,339
12.19
2,700
49.59
Mustafa Kemal Atatürk
1,674
15.24
3,468
48.27
TOPLAM
10,987
100.00
22,496
48.84
Kaynak: Anonim, 2018.
İlgili mahallelerdeki toplam 10,987 kadın, araştırmanın ana
kitlesini oluşturmuştur ve kaç kadın ile görüşüleceği
aşağıdaki oransal örnekleme formülü (Newbold, 1995) ile
belirlenmiştir.
formülde;
n = Örnek hacmi
N = Toplam kadın sayısı (10,987)
p = Örneğe dahil edilecek kadınların oranı
σ2px = Oranın varyansıdır.
Araştırmada %90 güven aralığı ve %10 hata payı ile örnek
hacmi 68 olarak hesaplanmıştır. Anket yapılacak kadınların
mahallelere göre dağıtımında toplam kadın sayısı içinde
mahallelerin aldığı pay esas alınmıştır. Görüşülecek
kadınların belirlenmesinde tesadüfi sayılar cetvelinden
yararlanılmıştır.
Araştırmada derinlemesine literatür taraması yapılarak
amaca uygun bir anket formu hazırlanmıştır. Araştırmaya
dahil edilen kadınların girişimcilikle ilgili ifadelere katılma
düzeylerinin belirlenmesinde beşli likert ölçeğinden
yararlanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde SPSS paket
programı kullanılmıştır.
Araştırmada kadınların girişimcilik kararlarında önem
verdikleri kriterler Bulanık Eşli Karşılaştırma yöntemiyle
analiz edilmiştir. Bu yöntem, basit eşli karşılaştırma
yöntemiyle benzerlik göstermektedir. Her ikisinde de
katılımcılar iki amacı karşılaştırmaktadır. Diğer taraftan bu
yöntemde, bir amacın diğerine göre tercih derecesi ortaya
konulmakta ve katılımcıların iki amaç arasında kayıtsız
kalmaları sağlanmaktadır. Araştırmada, katılımcılara karar
tercihlerini belirlemeleri için beş farklı kriter sunulmuştur. Bu
kriterler; kişilik özellikleri, demografik özellikler, aile yapısı ve
sosyal çevre, ekonomik faktörler ve girişimcilik destekleridir.
Bulanık Eşli Karşılaştırma yönteminin uygulanmasında
aşağıdaki adımlar kullanılmıştır (Zadeh 1983; Ross, 1995; Klir
ve Yuan, 1995; Tanaka, 1997; Pedrycz ve Gomide, 1998).
İlk olarak, bireysel tercihleri belirtmek için ikili
karşılaştırmalar sunulmuştur. Karşılaştırmada toplam
mesafe aşağıdaki gibi ifade edilmektedir;
GKH=0.5 ise K≈H; GKH>0.5 ise K>H ve GKH<0.5 ise K<H
Hedeflerin (C) ikili karşılaştırmalarının sayısı C= [(Z×(Z-1))/2]
olarak belirlenmiştir. Formülde Z tercih edilen hedef sayısını
ifade etmektedir.
Bu araştırmada, her katılımcıya beş farklı kriterin 10
karşılaştırması sunulmuştur. Her bir ikili karşılaştırma için gcr
tercihi elde edilmiştir. r'nin tercih derecesinin c'ye göre
ölçümü gcr=1-grc olarak ifade edilebilmektedir.
Gcr=
Daha sonra bulanık tercih matrisi oluşturulmuş olup, her bir
hedefin (µj) ayrı olarak tercih edilen yoğunluğu aşağıdaki
denklem kullanılarak elde edilmiştir;
µj=
μj değeri 0 ile 1 arasında değişmektedir. Karşılaştırma
amacının eşit derecede önemli olup olmadığı Friedman Testi
ile belirlenmiştir. Ayrıca sıralar için Kendall'ın uyum katsayısı
kullanılmıştır (Günden ve Miran, 2007).
YAVUZ N, GÜLER D, ENGİNDENİZ S
197
BULGULAR VE TARTIŞMA
Ankete katılan kadınlara ilişkin demografik özellikler Çizelge
2’de sunulmuştur. Buna göre görüşülen kadınların %41.18’i
31-40 yaş grubunda yer almaktadır. Kadınların %44.12’si
ilkokul, %44.12’si ortaokul ve %5.88’i lise mezunudur.
Medeni durumları değerlendirildiğinde %91.18’inin evli
olduğu belirlenen kadınların %70.59’u ev hanımıdır. Ailedeki
birey sayısı çoğunlukla (%44.12) dört kişiden oluşmakta olup,
aylık hanehalkı geliri 1,401-3,000 TL olanların oranı
%72.06’dır. Ankete katılan kadınların %66.18’inin herhangi
bir sosyal güvencesinin bulunmadığı görülmüştür (Çizelge 2)
Çizelge 2. Ankete katılan kadınların demografik özellikleri
Özellikler
Sayı
Oran (%)
Yaş
21-30
16
23.53
31-40
28
41.18
41-50
17
25.00
51-59
7
10.29
Eğitim Durumu
Okuryazar Değil
1
1.47
Okuryazar
3
4.41
İlkokul
30
44.12
Ortaokul
30
44.12
Lise
4
5.88
Medeni Durum
Bekar
6
8.82
Evli
62
91.18
Ailedeki Birey Sayısı
2 Kişi
2
2.94
3 Kişi
13
19.12
4 Kişi
30
44.12
5 Kişi
20
29.41
6 Kişi
3
4.41
Meslek Durumu
Ev Hanımı
48
70.59
Özel Sektör Çalışanı
10
14.71
Kamu Çalışanı
2
2.94
Emekli
1
1.47
Diğer
7
10.29
Sosyal Güvence Durumu
Sosyal Güvencesi Yok
45
66.18
Bağkur
11
16.18
SSK
10
14.71
Emekli Sandığı
2
2.94
Hanehalkı Geliri (Aylık)
<1,401 TL
4
5.88
1,401-3,000 TL
49
72.06
>3,000 TL
15
22.06
Kadınların girişimcilik kararı almalarında etkili olan faktörler
incelendiğinde ekonomik özgürlüğe sahip olma isteği,
girişimcilere hibe desteklerinin veriliyor olması ve eş, anne,
baba gibi yakın çevrenin girişimciliği desteklemesi en etkili
faktörler olarak saptanmıştır. Başka seçeneğinin olmaması
ise en az etkisi olan faktördür (Çizelge 3). Nitekim Güleç
(2011) tarafından Karaman ilinde girişimci kadınlarla yapılan
Kırsal Kesimdeki Kadınların Girişimcilik Eğilimlerinin Saptanması: İzmir’in Kemalpaşa İlçesi
194
çalışmada da benzer sonuçlara ulaşılmış olup, ankete katılan
kadınların girişimci olma nedenleri arasında maddi açıdan
daha rahat olmak, idealimi gerçekleştirmek ve ekonomik
bağımsızlık faktörleri ilk sıralarda yer almıştır. Yürük ve
Engindeniz (2020) tarafından İzmir ilinde bitkisel üretim
yapan kadın üreticilerle yapılan çalışmada ise hane halkı
gelirine katkı sağlama isteği ve bağımsız çalışma arzusu
kadınların girişimcilik kararı almalarında önde gelen
faktörlerdir.
Çizelge 3. Kadınların girişimcilik kararı almalarında etkili olan faktörler
Faktörler
Ortalama
Std. Sapma
Ekonomik özgürlüğe sahip olma isteği
4.85
0.357
Girişimcilere hibe (geri ödemesiz) desteklerinin veriliyor olması
4.85
0.396
Eş, anne, baba gibi yakın çevrenin girişimciliği desteklemesi
4.85
0.554
Hanehalkı gelirine katkı sağlama isteği
4.81
0.465
Yeterli sermayenin mevcut olması
4.79
0.636
Ücretsiz girişimcilik eğitimlerinin veriliyor olması
4.78
0.569
Bildiği bir iş üzerinde çalışmayı isteme
4.59
0.758
Kendini ispat etme isteği
3.75
0.699
Başarı tutkusu
3.71
0.600
Bağımsız çalışma arzusu
3.69
0.675
Daha önce çalışma deneyiminin olması
3.53
0.837
Başka seçeneğinin olmaması
1.74
0.745
1. Etkisiz, 2. Biraz etkili, 3. Orta düzeyde etkili, 4. Oldukça etkili, 5. Çok etkili.
Kadınların girişimciliğe yönelirken karşılaştığı sorunlara
ilişkin ifadeler Çizelge 4’te verilmiştir. Buna göre kadınlar
sermaye temininde yaşanan zorlukların, toplumun kadın
girişimcilere olumsuz bakışının, kadın girişimcilere olan
güvensizliğin ve cinsiyet ayrımcılığının girişimciliğe yönelme
konusunda önde gelen zorluklar olduğunu belirtmişlerdir.
Pazarda tanınmış olmamak, fiziksel yorgunluk ve zaman
darlığı ise kadınlar açısından daha az etkili olduğu düşünülen
zorluklardır. Güleç (2011) de çalışmasında kiraların yüksek
olmasının ve sermaye temininin kadın girişimcilerin işlerini
kurarken karşılaştıkları en önemli sorunlar olduğunu
saptamıştır. Gülçubuk ve ark. (2012) çalışmalarında
girişimcilik konusunda kendisinde eksiklik görmeyen
kadınların oranını %43.3; kredi temin yolları konusunda
kendisinde eksiklik gören kadınların oranını ise %15.6 olarak
tespit etmiştir ve bu eksiklik kadınlara göre birinci sırada
gelmektedir. Karaturhan ve ark. (2017) çalışmalarında eğitim
seviyesinin düşük olmasının ve finansal desteğin
yetersizliğinin kadınların girişimcilik konusunda karşılaştıkları
temel sorunlar olduğunu saptamışlardır. Yürük ve Engindeniz
(2020) ise çalışmalarında toplumun kadın girişimcilere
olumsuz bakışının ve cinsiyet ayrımcılığının karşılaşılan
zorluklar arasında ilk sırada yer aldığını tespit etmişlerdir
Çizelge 4. Kadınların girişimciliğe yönelirken karşılaştığı sorunlar
Sorunlar
Ortalama
Std. Sapma
Sermaye temininde yaşanan zorluklar
4.90
0.306
Toplumun kadın girişimcilere olumsuz bakışı
4.90
0.428
Kadın girişimcilere olan güvensizlik
4.85
0.526
Cinsiyet ayrımcılığı
4.84
0.589
Toplumun ataerkil yapısı
4.81
0.526
Bilgi eksikliği
4.49
0.658
Deneyim eksikliği
4.22
0.75
Pazarda tanınmış olmamak
3.22
0.643
Fiziksel yorgunluk
3.15
0.718
Zaman darlığı
2.18
0.732
1. Etkisiz, 2. Biraz etkili, 3. Orta düzeyde etkili, 4. Oldukça etkili, 5. Çok etkili.
Ankete katılan kadınlara girişimci olmanın sağlayacağı
avantajlar sorulduğunda kendilerine güvenin artması, maddi
özgürlük sağlaması, kişisel gelişime katkı sağlaması ve sosyal
refahını artırmasının önde gelen avantajlar olduğunu
belirtmiştlerdir. Bununla birlikte “girişimciliğin kadınlara
sağlayacağı herhangi bir avantajı yoktur” ifadesine kadınlar
kesinlikle katılmamaktadır (Çizelge 5). Elde edilen sonuçlar
Güleç (2011) ve Yürük ve Engindeniz’in (2020) çalışmalarıyla
YAVUZ N, GÜLER D, ENGİNDENİZ S
195
benzer olup, ilgili çalışmalarda da kendine güvenin artması
kadın girişimcilere göre girişimci olmanın sağladığı avantajlar
arasında önde gelmektedir.
Çizelge 5. Girişimci olmanın sağlayacağı avantajlar
Avantajlar
Ortalama
Std. Sapma
Girişimcilik kadınların kendilerine güveninin artmasını sağlar
4.99
0.121
Girişimcilik kadınlara maddi özgürlük sağlar
4.97
0.170
Girişimcilik kadınların kişisel gelişimine katkı sağlar
4.97
0.170
Girişimcilik kadınların sosyal refahını artırır
4.96
0.207
Girişimcilik kadınlara başarma duygusu sağlar
4.94
0.237
Girişimcilik kadınlara sosyal statü sağlar
4.90
0.306
Girişimcilik kadınların aile içinde daha fazla söz sahibi olmasını sağlar
4.62
0.713
Girişimciliğin kadınlara sağlayacağı herhangi bir avantajı yoktur
1.01
0.121
1. Kesinlikle katılmıyorum, 2. Katılmıyorum, 3. Kararsızım, 4. Katılıyorum, 5. Kesinlikle katılıyorum
Kadınlar açısından çalışkanlık ve risk üstlenebilme
girişimcilerin sahip olması gereken çok önemli kişisel
özelliklerdir. Ayrıca yüksek özgüven, liderlik özelliği olması ve
eğitimli olmak oldukça önemlidir. Deneyim ise kadınlar
tarafından girişimcilikte en az önem verilen kişisel özelliktir
(Çizelge 6). Yürük ve Engindeniz (2020) ise çalışmalarında
disiplinli ve çalışkan olma özelliklerinin kadın girişimcilerin
sahip olması gereken kişisel özellikler arasında ilk sıralarda
yer aldığını saptamışlardır
Çizelge 6. Kadın girişimcilerin sahip olması gereken kişisel özellikler
Kişisel Özellikler
Ortalama
Std. Sapma
Çalışkan
4.85
0.357
Risk üstlenebilen
4.59
0.604
Özgüveni yüksek
4.35
0.707
Liderlik özelliği olan
4.26
0.683
Eğitimli
4.24
0.775
Yenilikçi
4.12
0.612
İletişim becerisi yüksek
3.79
0.703
Disiplinli
3.60
0.715
Deneyimli
3.44
0.780
Ankete katılan kadınlardan girişimci olmayı etkileyebilecek
faktörleri değerlendirmeleri istendiğinde özellikle yeterli
hibe desteği alabilme, sürekli ücretsiz danışmanlık alabilecek
bir kurumun varlığı ve yakın çevrelerinde girişimci rol
modellerin bulunmasının girişimci olma isteklerini
artıracağını belirtmişlerdir (Çizelge 7). Elde edilen sonuçlar
Yürük ve Engindeniz’in (2020) çalışmasıyla benzerlik
göstermektedir
.
Çizelge 7. Girişimci olmayı etkileyebilecek faktörler
Faktörler
Ortalama
Std. Sapma
Yeterli hibe desteği alabilirsem girişimci olma isteğim artar
4.85
0.357
Sürekli ücretsiz danışmanlık alabileceğim bir kurum olursa girişimci olma isteğim artar
4.78
0.452
Yakın çevremde girişimci rol modeller varsa girişimci olma isteğim artar
4.75
0.500
Eğitim düzeyim daha yüksek olsa girişimci olma isteğim artar
4.72
0.569
Yeni bir alan yerine bildiğim bir alanda girişimci olmayı tercih ederim
4.68
0.558
Girişimci olmak yerine bir işletmede maaşlı çalışmayı tercih ederim
3.85
0.738
Ailem izin vermezse girişimci olmak istemem
3.78
0.789
Aileme yeterince zaman ayıramayacaksam girişimci olmak istemem
3.18
1.007
Aile gelirim yeterli olursa girişimci olmak istemem
2.91
0.893
Toplumdan olumsuz tepki alırsam girişimcilikten vazgeçerim
2.56
1.013
1. Kesinlikle katılmıyorum, 2. Katılmıyorum, 3. Kararsızım, 4. Katılıyorum, 5. Kesinlikle katılıyorum.
Kadınlar özellikle ailenin manevi desteğinin kadınların
girişimci olma isteğini artıracağını düşünmektedirler. Ayrıca
toplumun kadın girişimcilere olumlu bakışının, yüksek eğitim
düzeyinin ve kırsal alanda çocuklar için gündüz
Kırsal Kesimdeki Kadınların Girişimcilik Eğilimlerinin Saptanması: İzmir’in Kemalpaşa İlçesi
196
bakımevlerinin yaygınlaşmasının kadın girişimci sayısını
artıracağına ilişkin ifadelere katılım oranları yüksektir.
Bununla birlikte kadınlara verilen girişimcilik destekleri ve
ilgili kurum ve kuruluşların girişimcilik hakkındaki
bilgilendirmeleri kadınlar açısından yetersiz bulunmaktadır
(Çizelge 8).
Çizelge 8. Kırsal kesimdeki kadınların ifadelere katılma düzeyi
İfadeler
Ortalama
Std. Sapma
Ailenin manevi desteği kadınların girişimci olma isteğini artırır
4.87
0.341
Toplumun kadın girişimcilere olumlu bakışı kadın girişimci sayısını artırır
4.81
0.432
Eğitim düzeyi arttıkça kadın girişimci sayısı artacaktır
4.76
0.427
Kırsal alanda çocuklar için gündüz bakımevlerinin yaygınlaşması kadın girişimci sayısını artırır
4.47
0.503
Çocuk sayısının artması kadınların girişimci olmasını olumsuz etkiler
3.38
0.947
Girişimcilikte kendimi ispat etmek çok para kazanmaktan daha önemlidir
2.63
0.809
Girişimcilik destekleri hakkında yeterli bilgiye sahibim
1.59
0.579
Kadınlara verilen girişimcilik desteklerini yeterli buluyorum
1.28
0.514
İlgili kurum ve kuruluşların girişimcilik hakkındaki bilgilendirmelerini yeterli buluyorum
1.21
0.475
1. Kesinlikle katılmıyorum, 2. Katılmıyorum, 3. Kararsızım, 4. Katılıyorum, 5. Kesinlikle katılıyorum.
Kadınların tarımla ilgili iş kurmalarında etkili olabilecek
faktörler Çizelge 9’da verilmiştir. Buna göre toplam
maliyetler, kârlılık düzeyi ve faaliyeti sürdürebilmek ve
faaliyet alanı ile ilgili bilgi düzeyi kadınların tarımla ilgili iş
kurmalarında etkili olabilecek çok önemli faktörlerdir
(Çizelge 9).
Çizelge 9. Kırsal alandaki kadınların tarımla ilgili iş kurmalarında etkili olabilecek faktörler
Faktörler
Ortalama
Std. Sapma
Toplam maliyetler
4.71
0.459
Kârlılık düzeyi ve faaliyeti sürdürebilmek
4.65
0.512
Faaliyet alanı ile ilgili bilgi düzeyi
4.50
0.635
Üretim yerinin seçimi
4.44
0.608
Pazar koşulları ve fiyat değişimi
3.99
0.611
1. Hiç önemli değil, 2. Önemli değil, 3. Orta derecede önemli, 4. Oldukça önemli, 5. Çok önemli.
Bulanık Eşli Karşılaştırma yöntemi sonuçlarına ilişkin
tamamlayıcı istatistikler verilmiştir. Elde edilen ağırlıklara
göre etkili kriterler büyükten küçüğe sıralanmıştır. Kadınların
girişimcilik kararlarında en fazla önem verdikleri kriter
girişimci destekleridir. Ekonomik faktörler ikinci, aile yapısı
ve sosyal çevre üçüncü, kişilik özellikleri ise dördüncü sırada
gelmektedir. Önem verilen en son kriter ise demografik
özelliklerdir. Gülçubuk ve ark. (2012) da çalışmalarında
kadınların en önemli sorununun maddi olanakların
yetersizliği olduğunu saptamıştır. Bu sonuç kadınlar
açısından girişimcilik kararlarında girişimci desteklerinin en
önemli faktör olmasını açıklar niteliktedir.
Friedman testi sonuçlarına göre girişimcilik kararlarında
önem verilen kriterlerin önem dereceleri arasında
istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardır. Kadınların
girişimcilik kararlarıyla ilgili bazı kriterlerin, diğerlerinin
üzerinde tercih edildiğini söylemek mümkündür. Ayrıca
Kendall’s W değeri 0.590 olarak belirlenmiştir. Kendall’s W
değerinin aldığı 0.1, 0.3, 0.5, 0.7, 0.9 değerlerine bakılarak
uyumun sırasıyla çok zayıf, zayıf, orta düzeyde, güçlü ve
kesinlikle güçlü olduğu söylenebilmektedir (Günden ve
Miran, 2007). Buna göre, girişimcilik kararlarında önem
verilen kriterlerin ağırlıkları belirlenirken kadınlar arasındaki
uyum orta düzeydedir (Çizelge 10).
YAVUZ N, GÜLER D, ENGİNDENİZ S
197
Çizelge 10. Kadınların girişimcilik kararlarında önem verdikleri kriterlerin önem dereceleri
Kriterler
Ortalama
Std. Sapma
Minimum
Maksimum
Girişimci destekleri
0.769
0.186
0.300
1.000
Ekonomik faktörler
0.510
0.168
0.211
1.000
Aile yapısı ve sosyal çevre
0.417
0.202
0.149
0.842
Kişilik özellikleri
0.314
0.111
0.097
0.688
Demografik özellikler
0.176
0.095
0.000
0.564
Friedman testi p<0.01 için anlamlıdır. Kendall’s W: 0.590
SONUÇ
Araştırmada ankete katılanlar çoğunluğu 31-40 yaş
aralığında, eğitim düzeyi düşük, evli, ev hanımı ve sosyal
güvencesi olmayan kadınlardan oluşmaktadır. Ayrıca
%44.12’sinin ailedeki birey sayısı dört kişiden oluşan bu
kadınların %72.06’sının aylık hanehalkı geliri 1401-3000 TL
arasındadır. Nitekim ankete katılan kadınların sahip olduğu
düşük hanehalkı geliri, girişimcilik faaliyetinde yer
almalarının ne derece önemli olduğunun bir göstergesidir.
Ankete katılan kadınlar özellikle ekonomik özgürlüğe sahip
olma isteğinin, girişimcilere hibe desteklerinin veriliyor
olmasının ve eş, anne, baba gibi yakın çevrenin girişimciliği
desteklemesinin girişimcilik kararlarında etkili olacağını
belirtmişlerdir. Ayrıca kadınların girişimcilik kararlarında
önem verdikleri kriterler arasında girişimcilik destekleri ilk
sırada yer almaktadır. Bununla birlikte sermaye temininde
yaşanan zorluklar kadınların girişimciliğe yönelirken
karşılaştığı sorunların başında gelmektedir. Bu nedenle hibe
desteklerinde kadınlara yönelik pozitif ayrımcılığın devam
ettirilmesi ve destekleme miktarlarının kadınları girişimciliğe
teşvik edecek düzeyde artırılması gerekmektedir.
Kadınlar girişimciliğin özellikle kendilerine güveni artıracağını
belirtmişlerdir. Bununla birlikte girişimciliğin kadınlara
sağlayacağı herhangi bir avantajı olmadığı düşüncesine
kesinlikle katılmamaktadırlar. Bu sonuçlar kadınların
girişimciliğin öneminin ve kendilerine katkı
sağlayabileceğinin farkında olduklarını göstermektedir.
Yeterli hibe desteğinin yanı sıra özellikle eğitim düzeyi düşük
olan kırsaldaki kadınların girişimcilik faaliyetlerinde sürekli
ücretsiz danışmanlık alabilecekleri kurumların varlığı da
önem taşımaktadır. Bu sayede iş yaşamına dair deneyimi
olmayan kadınların başarısızlık riski azaltılabilecek olup,
gerek aile ekonomisine gerekse ülke ekonomisine olan
katkıları artırılabilecektir.
Özellikle kadınların girişimcilik kararlarını etkileyen faktörleri
saptayan ve karşılaşılan sorunları ortaya koyan
araştırmaların artmasıyla bu alanda politika geliştirilmesine
yönelik önemli veriler elde edilebilecektir. Bu nedenle
konuya ilişkin araştırmaların artırılması önem arz
etmektedir.
TEŞEKKÜR
Bu araştırma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma
Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 2209/A Üniversite Öğrencileri
Araştırma Projeleri Destek Programı kapsamında
desteklenen projeden üretilmiştir. Finansal desteği için
TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.
KAYNAKLAR
Abacı Nİ, Demiryürek K, Yıldırım Ç, Emir M (2014) Samsun
İlinde Mikro Kredinin Kullanılmasını Etkileyen
Faktörler. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 3-5
Eylül 2014, Samsun.
Anonim (2018) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. Türkiye
İstatistik Kurumu, https://www.tuik.gov.tr/, (Erişim
Tarihi: 27/02/2018)
Arslan K, Toksoy D (2017) Türkiye’de Kadınları Girişimciliğe
Yönelten Faktörler Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm
Önerileri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik
Dergisi, 1(1): 123-148.
Bedük A (2005) Türkiye’de Çalışan Kadın ve Kadın
Girişimciliği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 3(12):
106-117.
Cohen L, Mallon M (1999) The Transition from Organiztional
Employment to Portfolio Working: Preceptions of
‘Boondrylessness’. Work, Employment and Society,
13(2): 329-352.
Çelik S, Coşkun E, Öztürk E (2013) Şehri Nuh’un (Şırnak) Kırsal
Turizm Açısından Değerlendirilmesi. Uluslararası
Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3(2): 21-28.
Erdoğan Morçin S (2013) Türk Kültüründe Kadın Girişimciliği:
Kavramsal Bir Değerlendirme. Girişimcilik ve Kalkınma
Dergisi, 8(2): 167-190.
Göküş M, Özdemiray SM, Göksel ZS (2013) Bölgesel
Kalkınmada Kadın Girişimciliğinin Önemi. Selçuk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29: 87-
97.
Gülçubuk B, Savcı İ, Özer D, Demiryürek K (2012) Kırsalda
Yoksulluğu Azaltmanın Bir Aracı Olarak “Kadın
Girişimciliği”. 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 5-7
Eylül 2012, Konya.
Güleç S (2011) Kadın Girişimciliği - Karaman Örneği. Yüksek
Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
Günden C, Miran B (2007) Bulanık Eşli Karşılaştırma
Yöntemiyle Çiftçilerin Amaç Hiyerarşisinin Belirlenmesi
Üzerine Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Dergisi, 20(2): 183-191.
Karaturhan B, Ünsal G, Issabek B, Güler D (2017) İzmir İlinde
Kırsal Kadın Girişimciliği ve Bunu Etkileyen Faktörler.
Tarım Ekonomisi Dergisi, 23(1): 85-91.
Klir GJ, Yuan B (1995) Fuzzy Sets and Fuzzy Logic: Theory and
Application. Prentice Hall. New Jersey.
Kırsal Kesimdeki Kadınların Girişimcilik Eğilimlerinin Saptanması: İzmir’in Kemalpaşa İlçesi
198
Newbold P (1995) Statistics for Business and Economics.
Prentice-Hall. New Jersey.
Öztürk İ (2008) 2008 İGİAD Girişimcilik Raporu. İktisadî
Girişim ve İş Ahlâkı Derneği, İGİAD Yayınları. İstanbul.
Pedrycz W, Gomide F (1998) An Introduction to Fuzzy Sets.
The MIT Press. Massachusetts.
Ross TJ (1995) Fuzzy Logic with Engineering Applications.
McGraw-Hill. New York.
Soysal A (2010) Türkiye’de Kadın Girişimciler: Engeller ve
Fırsatlar Bağlamında Bir Değerlendirme. Ankara
Üniversitesi SBF Dergisi, 65(1): 83-114.
Soysal A (2013) Kırsal Alanda Kadın Girişimciliği: Türkiye için
Durum Değerlendirmesi. Eskişehir Osmangazi
Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1): 163-189.
Şerefoğlu C (2009) Kalkınmada Kırsal Turizmin Rolü - 2007-
2013 Yılları Arasında Ülkemizde Uygulanacak Olan
IPARD Kırsal Kalkınma Programındaki Yeri, Önemi ve
Beklenen Gelişmeler. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dış
İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi
Başkanlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara.
Tanaka K (1997) An Introduction to Fuzzy Logic for Practical
Applications. Springer - Verlag. New York.
Yürük E, Engindeniz S (2020) Kadın Üreticilerin Girişimcilik
Kararlarını Etkileyen Faktörlerin Analizi: İzmir'in
Bayındır İlçesi Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 26(2):
177-189.
Zadeh L, 1983. A The Role of Fuzzy Logic in the Management
of Uncertainty in Expert Systems. Fuzzy Sets and
Systems, 11(1-3): 199-227.
