Analysis of Historical Houses by Geographic Information System

Abstract

In this work, the examination of the site area of the Ereğli neighborhood in Karamürsel district of Kocaeli province involves the research of the historical houses which are worth preserving and the design of a historical information system by transferring the obtained data to the GIS environment. Karamürsel, the first captain of the Osmanlı, named after Karamürsel Alp has attracted the fine taste of İstanbul due to its intensive contact with İstanbul. We can see this pleasure in the houses of Ereğli. Many of these wooden carcass houses that remain from the republic or earlier periods still preserve their original architecture. Ereğli, usually 2 or 3 floors, adjacent to the wooden carcass houses and narrow streets with a unique traditional texture created. In order to examine the preservation and change of this data was transferred to QGIS, an open source program, and a historical information system was established at the basic level.

Full text

III.INTERNATIONALHALICHCONGRESSONMULTIDISCIPLINARYSCIENTIFIC
RESEARCH
March1213,2022Istanbul,TURKEY




THEBOOKOFFULLTEXTS




Editedby
Prof.Dr.TurgayTAŞKIN
RolandIosifMORARU





AllrightsofthisbookbelongtoFARABIPublishingHouse.
Withoutpermissioncan’tbeduplicateorcopied.
Authorsofchaptersareresponsiblebothethicallyandjuridically.
www.izdas.org
Issued:25.03.2022
ISBN:97862584059723




CONGRESSID
III.INTERNATIONALHALICHCONGRESSONMULTIDISCIPLINARY
SCIENTIFICRESEARCH
DATAANDPLACE
March1213,2022İstanbul,TURKEY
CONFERENCECHAIR
Prof.Dr.MuhittinELİAÇIKKırıkkaleUniversity
COORDINATOR
GulnazGAFUROVA
PRESENTATION
OralPresentation/Virtual
PARTICIPANTCOUNTRIES
TURKEY,AZERBAIJAN,VIETNAM,LIBYA,CANADA,IRAN,MOLDOVA,
GEORGIA,INDONESIA,RUSSIA,EGYPT,KYRGYZSTAN,ALGERIA,
ETHIOPIA,INDIA,MOROCCO,PAKISTAN,NIGERIA,CHINA,UKRAINE,
KAZAKHSTAN,IRAQ,UZBEKISTAN,ROMANIA,BOSNIAAND
HERZEGOVINA,SERBIA,AFGHANISTAN

TOTALNUMBEROFPAPERS:
181
THENUMBEROFPAPERSFROMTURKEY:
89
OTHERCOUNTRIES:
92
EVALUATIONPROCESS
Allapplicationshaveundergoneadoubleblindpeerreviewprocess


SCIENTIFIC&REVIEWCOMMITTEE
Prof.Dr.HacerHÜSEYNOVAAzerbaijanStatePedagogicalUniversity
Prof.Dr.HülyaÇİÇEKGaziantepUniversity
Assoc.Prof.Dr.GulbaxarTavaldievaTaşkentKimyaTeknolojiEnstitüsü
Assoc.Prof.Dr.FatmaİNCEİnönüUniversity
Assoc.Prof.Dr.İrynaDrygaNationalAcademyofSciences
Assoc.Prof.Dr.MehmetGökhanGENELYalovaUniversity
Assoc.Prof.Dr.SaimeGÜZELBursaUludağUniversity
Assoc.Prof.Dr.VarolKOÇOndokuzMayısUniversity
Assoc.Prof.Dr.H.BurçinHENDENŞOLTZonguldakBülentEcevitUniversity
Assoc.Prof.Dr.F.GülKOÇSOYFıratUniversity
Asst. Prof. Dr. Leyla BEKENSİRAnkara University
Asst.Prof.Dr.MuhammetZekiÖZYURTSakaryaUniversity
Asst.Prof.Dr.ÖmerKASIMKutahyaDumlupınarUniversity
Asst.Prof.Dr.RamazanARITÜRKT.C.İstanbulSabahattinZaimUniversity
Dr.DamejanSADYKOVAKazakKızlarPedogojiÜniversitesi
Dr.MariamS.OLSSONLebaniseUniversity


III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON MULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH
TARİHİ EREĞLİ EVLERİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ İLE ANALİZİ
ANALYSIS OF HISTORICAL EREĞLİ HOUSES BY GEOGRAPHIC INFORMATION
SYSTEM
Merve BAYRAM
Yüksek Lisans, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mühendislik Anabilim Dalı
Orhan KURT
Doç. Dr., Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Harita Mühendislik Bölümü
ÖZET
Bu çalışma; Kocaeli ili, Karamürsel ilçesi, Ereğli mahallesi sit alanının incelenmesi,
korunmaya değer görülen tarihi evlerin envanter araştırmasının yapılmasını ve elde edilen
verilerin CBS ortamına aktarılarak basit anlamda bir tarihi eser bilgi sistemi tasarlanmasını
içerir. Osmanlı devletinin ilk kaptanı deryası olan Karamürsel Alp'in ismini taşıyan Kocaeli
ilinin Karamürsel İlçesi, İstanbul ile yoğun irtibatından dolayı kültürel olarak İstanbul' un ince
zevkini kendisine katmıştır. Bu zevki tarihi Ereğli evlerinde rahatça görmekteyiz. Cumhuriyet
Dönemi ya da daha önceki dönemlerden kalma bu ahşap-karkas evlerin bir çoğu hala özgün
mimarisini korumaktadır. Ereğli, genellikle 2 ya da 3 katlı, bitişik nizamlı ahşap-karkas evler
ve dar sokakları ile kendine özgü geleneksel bir doku oluşturmaktadır. Bu geleneksel dokunun
korunması ve değişimlerin incelenmesi amacıyla veriler bir açık kaynak kodlu program olan
QGIS'e aktarılarak temel düzeyde bir Tarihi Eser/Yapı Bilgi Sistemi oluşturulmaya
çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Ereğli, CBS, Kent Bilgi Sistemi, Tarihi Eser Bilgi Sistemi, QGIS
ABSTRACT
In this work, the examination of the site area of the Ereğli neighborhood in Karamürsel
district of Kocaeli province involves the research of the historical houses which are worth
preserving and the design of a historical information system by transferring the obtained data
to the GIS environment. Karamürsel, the first captain of the Osmanlı, named after Karamürsel
Alp has attracted the fine taste of İstanbul due to its intensive contact with İstanbul. We can
see this pleasure in the houses of Ereğli. Many of these wooden carcass houses that remain
from the republic or earlier periods still preserve their original architecture. Ereğli, usually 2
or 3 floors, adjacent to the wooden carcass houses and narrow streets with a unique traditional
texture created. In order to examine the preservation and change of this data was transferred
to QGIS, an open source program, and a historical information system was established at the
basic level.
Keywords: Ereğli, City Information System, Historical Artifact Information System, GIS,
QGIS
www.izdas.org March 12-13, 2022, İstanbul, TURKEY
544

III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON MULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH
GİRİŞ
Çalışmanın amacı, Kocaeli, Karamürsel ilçesi Ereğli mahallesi kentsel sit alanının korunması,
yıllar içindeki değişimlerinin incelenmesi ve gelecek nesiller için tarihi yapıların belgelenmesi
bilincini oluşturmak için temel anlamda bir Tarihi Eser Bilgi Sistemi oluşturmaktır. Tarihi eser
bilgi sistemi zamanla kent bilgi sisteminin alt kolu olarak ortaya çıkmıştır.
Kent Bilgi Sistemi 1963'lü yıllarda dünya literatürüne girmeye başlamıştır. İlk çıktığı yıllarda
daha çok ulusal bazda arazi özelliklerini tanımak ve incelemek için kullanılmıştır.
Günümüzde ise halkın ve yöneticilerin yaşadıkları kente birçok alanda hakim olabilmelerine
olanak sağlar.
Kent Bilgi Sistemleri, kentin ekonomik, sosyal, kültürel, idari ve daha birçok bilgisinin
takibine olanak verir. Kente ait olan grafik ve grafik olmayan birçok veriyi içerir. Günümüzde
birçok kent sistemli ve gelişmeye/güncellenmeye açık bir kent bilgi sistemi kurmaya
başlamıştır. [1]
Coğrafi Bilgi Sistemi tabanlı uygulamalar Türkiye' de ilk kez 1987-1988 senelerinden itibaren
İstanbul da denenmeye başlamıştır. Daha sonra bazı büyükşehirlerimizde ve bazı merkez
ilçelerimizde kurulmaya başlamıştır.[2]
Tarihi eser/yapı bilgi sistemi, tarihi eserlerle ilgili işlemlerin daha sağlıklı ve sistemli
yapılmasını sağlamak için ortaya çıkmıştır. Tarihi eser/yapılar bilgi sistemi; Tarihi
eserlerin/yapıların korunmasına yönelik yapılan işlemlerin daha sağlıklı ve sistemli
yapılabilmesi, tarihi eserlerin envanterlerinin kayıt altına alınması, restorasyon denetimleri,
basit onarım izinleri, koruma alanlarının denetimi, bilgi ve belgelerin derlenmesi, geçmişten
günümüze gelen bu yapıların korunarak gelecek nesillere de aktarılması amacıyla ortaya
çıkmıştır. [3] Tarihi eser/yapı bilgi sistemi, kavram olarak kent bilgi sisteminden çok sonra
2000'li yıllarda ülkemize girmiştir. Bu bilgi sisteminin ülkemizde 2 önemli kullanımı vardır:
Denizli ili örneği ve Kayseri ili örneği.
Uzun bir geçmişe sahip olan Denizli, sahip olduğu arkeolojik değerler ile ülkemizde turizmin
önde gelen noktalarından biridir. 2014-2015 yıllarında Pamukkale Üniversitesi, Denizli
Büyükşehir Belediyesi ve DESKİ Genel Müdürlüğü işbirliğinde Denizli ili Tarihi Yerleşim ve
Arkeolojik Yapı Bilgi Sistemi temel olarak oluşturulmuştur. [4] (Şekil 1)
Kayseri M.Ö. 3000'li yıllarda başlayan ve bilinen 5000 yıllık tarihiyle dünyanın en eski
yerleşim merkezlerinden biri olup birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Kayseri sınırları
içerisinde 900' den fazla tarihi eser kayıt altına alınmıştır. Kayseri'deki tarihi eserler ile ilgili iş
ve işlemleri yürütmek amacı ile 2007 yılında Koruma Uygulama Denetim Bürosu (KUDEB)
kurulmuştur. 2009 yılında ise bilgi sistemi için çalışmalara başlamıştır. Web sunucusu
üzerinden çalışan CBS modeli, birbirinden bağımsız çalışma prensibine sahip farklı yazılım
teknolojilerinin birlikte kullanılmasıyla elde edilmiştir. Tarihi yerleşim ve yapılar ile ilgili
bilgi almak isteyen tüm ilgililere önemli yerleşim ve yapıların nerede bulunduklarını, nasıl
ulaşabileceklerini, tarihini, ilgili akademik çalışmaların yanı sıra görsel bilgileri de
sunmaktadır. [5] (Şekil 2)
www.izdas.org March 12-13, 2022, İstanbul, TURKEY
545

III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON MULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH
Şekil 1. Denizli tarihi eser bilgi sistemi [4] Şekil 2. Kayseri tarihi eser bilgi sistemi [5]
ARAŞTIRMA VE BULGULAR
Kocaeli, Astakos'dan Nikomedya'ya, Roma'dan Bizans'a, Selçuklu'dan Osmanlı'ya ve
Cumhuriyet dönemine kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır ve bu nedenle
oldukça değerli mirasları barındırır.
Şekil 3: Sit alanı
Çalışma alanı
Çalışma alanı olan Ereğli, Kocaeli ilinin Karamürsel ilçesinin doğu sınırında yer alır. İzmit-
Bursa karayolu tarafından ikiye bölünmüş durumdaki yerleşkenin ticari, ekonomik ve kültürel
fonksiyonları kıyı kesiminde yoğunlaşmıştır. Kentsel sit alanı olarak da belirlenmiş olan kıyı
kesimi aynı zamanda Ereğli'nin merkezi konumundadır.
www.izdas.org March 12-13, 2022, İstanbul, TURKEY
546

III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON MULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH
Ereğli Kentsel sit alanı içerisindeki yapılar oldukça dağınık ve düzensiz yapı adaları
oluşturmaktadır. Sit alanının en önemli yapı bloğu, sahil yolu boyunca uzayan alanının en
düzenli yapı bloğu, sahil yolu boyunca uzanan bitişik nizam yapılardır. Fakat bu düzen kıyı
şeridinin hemen arkasından itibaren bozulmaktadır. Alan genelinde binalarda zemin katlarda
ticari birimler ve depolar yoğunlaşmış, üst katlarda ise konut kullanımları hakimdir. Yapı
cinsi açısından incelendiğinde, tescilli binalar ve eski yapıların genelinin ahşap karkas yapı
sisteminde olduğu görülür. Son zamanlarda yapılan yapılarda ise genelde betonarme yapı
tekniği kullanılmıştır. Bunların dışında yığma tekniğiyle yapılan yine eski yapılar mevcuttur.
Çalışma alanı %46 ahşap ve tescilli (100 adet), %32 betonarme (65 adet), %22 yığma (48
adet) binalardan oluşmaktadır. Bunların yanı sıra kentsel sit alanı içerisinde bazı tescilli
yapıların bitişiğinde geleneksel malzeme ile yapılmış, ahşap müştemilatlar da yer almaktadır.
[6]
Yapı Durumu
Kentsel sit alanındaki yapıların durumu incelendiğinde geleninin kullanılır durumda olduğu
tespit edilmiştir. Çok bakımlı olmamakla birlikte sorunsuz kullanılacak ve nitelikleri 'orta'
olarak kabul edilmiş binalar çoğunluktadır. Kötü durumdaki binalar ise eskimekten ve
bakımsızlıktan dolayı kullanılmaya devam edilmeyecek durumdadır.
Sit alanı içerisinde 221 adet konut yapısı bulunmaktadır. 36 adet 1 katlı, 93 adet 2 katlı, 63
adet 3 katlı, 17 adet 4 katlı, 9 adet 5 katlı, 3 adet 6 katlı konut bulunmaktadır. Ortalama kat
adedi 2.4 kattır. Bu yapılar ahşap karkas sistemiyle yapılmış olup, karkas arası genellikle
pişmiş toprak tuğla malzeme ile doldurulmuştur. Evler genellikle 50-60 cm ile 1.00 m
arasında toprağa gömülen bir giriş katı, bazılarında dış mekandan çıkılan merdiven ile de
girilen 1. kat ve üstünde 2.kat olmak üzere 3 katlıdır. Genellikle ilk katlar 2.60 m diğer katlar
ise 2.80 m yüksekliğindedir.
Şekil 4 : Ereğli Sivil Mimari Örnekleri
www.izdas.org March 12-13, 2022, İstanbul, TURKEY
547
547

III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON MULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH
Tarihi Bilgi Sistemi Tasarımı
Tarihi eser/yapı bilgi sistemi tasarlamak için yaptığımız envanter çalışmasından sonra ilk
olarak verileri işleyeceğimiz bir CBS programı olan QGIS' te karar kıldık. QGIS, açık kaynak
kodlu bir masaüstü CBS yazılımıdır. QGIS içerisine entegre edebildiğimiz ortofoto haritasını
altlık harita olarak seçtik ve sit alanını belirledik.
Şekil 5 : Korunmaya Değer Yapılar
Sit alanını belirlerken öznitelik tablosunu ülke, il, ilçe ve sit alanı şeklinde gruplandırdık.
Böylece ilerleyen zamanlarda il sınırları içerisinde ya da ülke bazında kurulan başka bilgi
sistemleri ile entegre olarak kullanılabilir. Ereğli sit alanı içerisinde 102 tane yapı korunmaya
değer belirtilmiştir. Çalışmamızda bu evleri tek tek sayısallaştırarak koordinat bilgilerini elde
ettik. Her bir ev için Kocaeli Üniversitesi Mimarlık Fakültesi öğretim üyelerinin Karamürsel
Belediyesi ile birlikte yapmış oldukları kataloglama projesi için belirlenen İd numaralarını ve
envanter numaralarını kullandık.
Sit alanının envanter çalışması yapılırken evlerin; kapı numarası, yapı cinsi, yapı durumu,
özgünlük, dolgu malzemesi ve kullanım durumu incelendi. Evlerin genelinin ahşap karkas
yapıda olduğu ve dolgu malzemesinin genelde pişmiş tuğla olduğu belirlendi. Yapıların
birçoğunun konut olarak kullanıldığı, bazılarının depo olarak kullanıldığı ve az bir kısmının
ise boş olduğu tespit edildi. Aynı zamanda yapıların dokuya aykırı yeni ekler alıp almadığı
incelendi ve buna göre özgünlük durumuna karar verildi. Kat sayısı, kapı numarası ve cadde-
sokak adı belirlenen bu evlerin verileri QGIS ortamında öznitelik tablolarına aktarıldı.
www.izdas.org March 12-13, 2022, İstanbul, TURKEY
548

III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON MULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH
Şekil 6 : QGIS ortamında uygulama
SONUÇ
Teknolojide kaydedilen ilerlemeler ve küreselleşmenin etkisiyle değişim ve dönüşüm hızla
artmaktadır. Kentlerin hızla büyümesi, teknolojik gelişmelere ayak uydurma çabası sürekli bir
değişime sebep olmaktadır. Kentlerde meydana gelen yeni oluşumlar mevcut dokuyu olumlu
ya da olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum bilginin kaydedilmesinin, korunmasının ve
gelecek nesillere aktarılmasının önemini ortaya çıkarmıştır. Çalışmamızda kabaca bir Tarihi
Yapı Bilgi Sistemi oluşturmaya çalıştık. Böylece bölgeye ait dokuyu korumaya ve bölgede
yapılabilecek birçok çalışmaya altlık hazırlanmış olduk. Oluşturduğumuz bu Tarihi Bilgi
Sistemi de dahil olmak üzere tüm CBS uygulamaları ile verilerin korunması, saklanması ve
güncellenmesi sağlanmaktadır.
KAYNAKÇA
[1] Başar, T(2016), Kent Bilgi Sistemi Türkiye ve Dünyadan örnekler, iller bankası anonim
şirketi, Uzmanlık tezi
[2] Ülger. E ve Pazarcı. M, İstanbul Kent Bilgi Sistemi Üzerine Bir Araştırma
[3] Lock. G and Stancic. Z , Arkeology and Geographical Information Systems
[4] Güleç. Ö vd…(2015), Tarihi Yerleşim ve Arkeolojik Yapı Bilgi Sistemi: Denizli İli
Örneği
[5] Cevat. F vd…(2012), Kent Bilgi Sistemi Üzerine Oluşturulan Tarihi Eser Bilgi Sistemi
[6] Ereğli Kentsel Sit Alanı Koruma Amaçlı İmar Planı Araştırma Raporu, Devingen
Planlama LTD.ŞTİ., Kasım-2010
[7] Kishalı.E, Kuban.N (2017), Kocaeli Üniversitesi Mimari Atölye Çalışması
[8] Ozan.Z ve Çelebioğlu B. (2017), İstanbul Gedikpaşa Tarihi Kent Dokusuna Yönelik Bir
Araştırma
www.izdas.org March 12-13, 2022, İstanbul, TURKEY
549


TARİHİ EREĞLİ EVLERİNİN COĞRAFİ BİLGİ
SİSTEMİ İLE ANALİZİ


III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 1

Kent Bilgi Sistemi (KBS) :      
 ! "#!$%& '' (%%!  )"%! '%# 
% %!$%&  $%) * ''!$%&
 +!$  )",' $"'! "'*''# ( #%
+ - .. ""!& $"$& ..& )  ),
-(!   *) /*+!$ $,! !0% 
/*+1",23$!''!$%)%
4+-)$3$!
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 2

5
Tarihi Eser bilgi Sistemi (TEBİS) : -$*!)-
$,%%$$!#%!$%%$,!/"/%!%*6
$73
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 3
8
9..!.()"0!.$/$,%!-"
,& 7(!  :( . $-)& *%;% 6$%)
!.$<)",'$')''!)%
=9""!$
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 4

>
,-:"",?
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 5
@
,-:"",A%
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 6

B
,$
#%)"'$'
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 7
C
=,$3%"'!!/%7!D%*6!#"'&D!EF7&$%!G
HH
YAPI ANALİZLERİ
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 8

I
="0J$$! %*!$%
YOL
DOKUSU
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 9
H
Yol En kesitleri
.bahriye caddesi
="0J$$! %*!$%
YOL
DOKUSU
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 10


K9L3G'-
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 11

III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 12

5
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 13
8
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 14

>
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 15
@
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 16

B
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 17
C
III. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON M ULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, Marc 12-13, 2022, İstanbul 18