Content uploaded by Yakup Erdoğan
Author content
All content in this area was uploaded by Yakup Erdoğan on Nov 11, 2021
Content may be subject to copyright.
0
134
Covid-19 Pandemisinde Erasmus+ ile Eğitim Alan Turizm Rehberliği Öğrenci Görüşleri
Arş. Gör. Yakup ERDOĞANa , Arş. Gör. Dilara Eylül KOÇb
a,bKastamonu Üniversitesi, Kastamonu
Özet
Covid-19 pandemisi birçok alanda olduğu gibi turizm ve eğitim alanını da olumsuz yönde etkilemiştir. Bu olumsuz
etkinin turizm sektörüne profesyonel turist rehberleri olmayı amaçlayan öğrencileri de etkilediği düşünülmektedir.
Bu fenomenoloji çalışmasının amacı, pandemi sürecinde uzaktan eğitim sırasında yurt dışında eğitim alan
öğrencilerin görüşlerini ortaya çıkarmaktır. Araştırmada Kastamonu Üniversitesi Turizm Fakültesi Turizm
Rehberliği Bölümü öğrencileri arasından Erasmus+ öğrenci değişim programı kapsamında 2019-2021 yılları
arasında yurt dışında eğitim alan 9 öğrenci ile çevrimiçi yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir.
Görüşmelerden elde edilen veriler betimsel analiz tekniği kullanılarak çözümlenmiş ve 8 ana tema altında
gruplandırılmıştır. Uzaktan eğitim öncesi oryantasyon ve ön bilgilendirme toplantılarının yapıldığı buna bağlı
olarak da eğitim planlamasının iyi bir şekilde yapıldığı anlaşılmıştır. Uzaktan eğitim sürecinde yazılım ve donanım
gibi teknolojik altyapının yeterli olduğu gibi öğretim elemanlarının da bu sürece kolayca adaptasyon sağlayarak
süreç içerisinde yeterli oldukları görülmüştür. Katılımcıların ortak görüşlerine bakıldığında ise eğitim motivasyonu
üzerinde olumlu ya da olumsuz bir etkisi olmadığı görülmüştür. Bu da katılımcıların aldıkları yüz yüze eğitim
kadar uzaktan eğitimlerinden de verim aldığını desteklemektedir.
Anahtar kelimeler: Covid-19, Erasmus+, Turizm Rehberliği Öğrencileri, Kastamonu Üniversitesi
Giriş
Tespit edilen ilk Koronavirüs (COVID-19) vakası, Aralık 2019'da Çin’in Vuhan eyaletinde ortaya
çıkmıştır (Zhai ve Du, 2020). Salgının aniden ortaya çıkarak küresel çapta bir pandemi haline gelmesi, başta eğitim
ve öğrenim olmak üzere üniversitelerin de işleyişini tüm yönleri ile ciddi bir şekilde etkilemiştir (Krishnamurthy,
2020). Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu COVID-19 pandemisinin anaokullarından
üniversitelere kadar eğitim üzerinde ciddi olumsuz etkiler bıraktığını belirtmiştir. Eğitim verilen yerlerin insan
sayısı bakımından yoğun bir şekilde doldurulduğu göz önüne alındığında, COVID-19'un yayılması için yüksek
riskli yerler olarak tanımlanmış ve buna bağlı olarak ülke genelinde okulların kapatılma kararı 130 ülkeden
öğrencilerin %56,6'sını ciddi şekilde etkilediği ifade edilmiştir (UNESCO, 2020). Küresel çapta yaşanan salgına
karşılık olarak 107 ülke, ülke çapında yüz yüze eğitime ara vermiştir (Viner vd., 2020). Bununla birlikte küresel
salgının bitiş tarihinin kesin olmaması nedeniyle tüm öğreticiler ve akademik personel uzaktan eğitim verebilmek
için etkili ve teknik çözümler aramaya başlamıştır.
Olumlu yönleri incelendiği zaman, COVID-19 aynı zamanda öğreticilere bu süreç içerisinde yeni eğitim
teknolojilerini, çevrimiçi öğretim araçlarını kullanma ve tekniklerini keşfederek benimseme fırsatı sunmuştur.
İçinde bulunulan gelişim çağında öğreticilerin de dönemin gerektirdiği gelişmeleri yakından takip etmesi ve
kendilerini bu gelişmelere göre adapte etmesi gerekmektedir (Özkan, 2000). Turizm endüstrisinin son yıllarda
giderek büyümesi, turizm eğitimi için de büyük bir talep yaratmıştır (Airey, 2005). Turizm eğitiminin asıl amacının
profesyonel eğitim alan sektör çalışanları yetiştirmek olduğu düşünüldüğünde, turizm endüstrisine kazandırılması
planlanan yeteneklerin, kesintisiz eğitim almaları beklenmektedir (Lo, 2006). Buna bağlı olarak yapılan bu
çalışma, 2019-2021 yılları arasında Kastamonu Üniversitesi Turizm Rehberliği bölümünde öğrenim görmekte olan
ve Erasmus+ öğrenci değişim programı ile farklı ülkelerdeki üniversitelerde, uzaktan eğitim alan öğrencilerin
pandemi süresince aldıkları eğitimlere ait düşüncelerini keşfederek literatüre katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
1. Kavramsal Çerçeve
Çin’in Vuhan kentinde, 2019 yılının Aralık ayında, hayvan ve deniz ürünleri satışı yapılan pazar yerinde
tespit edilen yüksek ateş, nefes darlığı ve öksürük belirtilerine sahip bir kişi tespit edilmiştir. Yapılan araştırmalar
sonucunda 13 Ocak 2020’de Covid-19 (yeni koronavirüs) salgını adıyla tanımlanmıştır (Covid-19 Rehberi, 2020).
Covid-19 salgınını Dünya Sağlık Örgütü, 30 Ocak 2020 tarihinde “Uluslararası Boyutta Halk Sağlığı Acil
Durumu” olarak sınıflandırmış ve ilk salgının başladığı Çin haricinde koronavirüs vakalarının 113 ülkede
görülmesi, virüsün bulaşma hızı nedeniyle 11 Mart 2020’de “Küresel Salgın (pandemi)” olarak tanımlamıştır
(Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, 2020). Salgının yayılma hızının engellenememesi ve buna bağlı olarak ne zaman
Sorumlu yazar: Arş. Gör. Yakup ERDOĞAN
Tel. + 90-(366)-280-3721 ** Email: yerdogan@kastamonu.edu.tr
135
biteceğinin belli olmaması, yayılmayı engellemek için ülkelerin bir takım önleyici tedbirler almasına sebep
olmuştur. Küresel düzeyde salgının ortaya çıkmasının ardından, birçok ülke okullarda eğitime ara vermiştir.
Gelişmeleri yakından takip eden Türkiye de, eğitim verilen sınıfların yüksek riskli alanlar oluşturacağı nedeniyle,
ilköğretim, lise ve üniversitelerde 16 Mart 2020 tarihi itibariyle eğitime ara vermiş ve uzaktan eğitime geçmiştir.
Bununla birlikte kamu personelleri ve öğretim elemanları için de esnek çalışma düzeni oluşturulmuştur.
Pandemi geleneksel öğretme ve öğrenme yöntemini, tamamen çevrimiçi ve uzaktan eğitim ile
değiştirmiştir (Shahzad vd., 2020). Kavramsal açıdan bakıldığında çalışmanın ana başlıklarından biri olan uzaktan
eğitim, öğrenci ve öğretmenin mekândan ve zamandan bağımsız olarak gerçekleştirdiği, esnek öğretim şekli olarak
tanımlanmaktadır (Moore ve Kearsly, 2011). Literatürde uzaktan eğitim ile karıştırılan acil uzaktan eğitim ise,
uzaktan eğitimde planlı olarak verilen çevrim içi derslerden farklı olarak, herhangi bir kriz sebebiyle eğitimin
verilebilmesi için kalıcı bir engelin olmadığı geçici sorunların olduğu durumlarda eğitimin devamlılığını sağlamak
amacıyla verilmektedir. Aynı zamanda Planlı uzaktan eğitimin aksine sistemli olmayan kriz durumu geçene kadar
güvenli bir şekilde eğitim ve öğretim hizmetinin sağlandığı yöntem olarak tanımlanmaktadır (Hodges vd., 2020).
Kavramlar arası tanımlar incelendiği zaman, acil uzaktan eğitim tanımının süreç içinde kullanılan yöntemi daha
iyi ifade ettiği düşünülmektedir.
2. Literatür ve Araştırma Soruları
Literatüre bakıldığında uzaktan eğitim ile ilgili çalışmalar genellikle öğrenci ve öğretmen algı ve
tutumlarını içermektedir. Turizm ve salgın hastalıklar ile ilgili yapılan çalışmalar ise ekonomik, sosyal ve sağlık
açısından incelendiğini söylemek mümkündür. Covid-19 pandemisi dünyada gelişen yeni bir süreç olduğu için
literatürde bu bağlamdaki uzaktan eğitim çalışmaları sınırlıdır. Dolayısıyla bu konuda yapılacak her çalışmanın
literatürü zenginleştirmek açısından ciddi önem taşıyacağı düşünülmektedir. Yapılan literatür taramasına
dayanarak hazırlanan ve araştırmada kullanılan sorular ilgili alt başlıkta verilmiştir.
2.1. Covid-19 ve Etkileri
Salgın hastalıkların büyük çoğunluğu insan hayatını birçok açıdan etkilemektedir. İnsanlar yaşam
tarzlarını salgın hastalıklara bağlı olarak değiştirmekte, buna bağlı olarak yeni alışkanlıklar kazanabilmektedir.
Salgınların gidişatına bağlı olarak seyahat ve tatil planları gibi kararları almaktan vazgeçebilmekte ya da bu
kararlarını erteleyebilmektedir. Bununla birlikte salgın hastalıkların başta turizm endüstrisi olmak üzere pek çok
sektör üzerinde de önemli etkileri olduğundan bahsetmek mümkündür. 2002 yılında yaşanan SARS, Asya
ülkelerinde yaşayan 3 milyondan fazla kişinin işsiz kalmasına sebep olmuştur. Bu durumun Hong Kong, Çin,
Singapur ve Vietnam’da 20 milyar doların üzerinde gelir kaybına neden olduğu ifade edilmektedir (Kılıçdere,
2017). Turizm sektörü ile salgın hastalıklar ile arasında negatif yönlü bir ilişki olduğundan bahsetmek mümkündür
(Karim, vd., 2020).
Covid-19’un ortaya çıkmasının ardından, birçok alanda olduğu gibi salgının turizm endüstrisi üzerindeki
muhtemel etkilerini inceleyen birçok çalışma yapılmıştır (Akca, 2020; Balcı, 2020; Brouder, 2020; Desbiolles,
2020; Gössling, Scott ve Hall, 2020). Bu çalışmalar arasından turizm ve eğitim üzerindeki etkileri ile ilgili yapılan
çalışmalar incelendiğinde; Pine ve McKercher (2004), 2002 yılı Kasım ayında yine Çin’de ilk kez görülen ve
ardından Asya kıtasının büyük bölümünde görülen daha sonra da Kuzey Amerika ve Avrupa'da etkisi görülen Sars
virüsünü, Hong Kong turizm sektörü üzerindeki etkilerini araştırmışlardır.
Kıvılcım (2020) Covid-19 pandemisinin turizm sektörü üzerine etkilerini incelediği çalışmasında
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü verilerini temel alarak ve dünyada salgına karşı yürütülen
mücadelelerden yola çıkarak, muhtemel turist davranışlarını belirlemeye çalışmıştır. İbiş (2020) Pandeminin,
seyahat acenteleri üzerindeki etkilerini, seyahat acentesi yetkilileri ile görüşme tekniği kullanarak incelemiştir.
Demir, Günaydın ve Demir (2020) pandeminin turizm sektörü üzerindeki etkilerini ve sonuçlarını araştırmışlardır.
Düzgün ve Kurt’un (2020) Covid-19 Salgınının Turist Rehberleri Üzerindeki Etkilerini araştıran çalışmalarında
ise, pandemi süresince turist rehberlerinin yaşadıkları ekonomik sorunlar nedeniyle kendilerini güvensiz
hissederek kariyer planlamalarında değişikliklere yöneldikleri sonuçları paylaşılmıştır.
2.2. Uzaktan Turizm Eğitimi
COVID-19’un yol açtığı eğitim kesintisinin öğrenmeyi ne kadar etkileyeceği ve yerine kullanılacak
alternatif öğretme yolları ile ilgili bazı çalışmalar yapılmıştır. Kunwar (2018) turizmi, modern çağlarda ayırt edici
bir faaliyet olarak ve turizm eğitimini de endüstriyi ayakta tutan vazgeçilmez bir destekleyici olarak tanımlamıştır.
Turizm endüstrisindeki gelişmelerin takip edilerek, turizm eğitimi ile aktarılması önerilmiştir. Park ve Bonk (2007)
136
tarafından yapılan bir çalışmada katılımcıların, gerçek zamanlı (senkron) yapılan derslerle ilgili görüşleri ve
tecrübeleri doğrultusunda bağlantı sorunları, süre kısıtlaması, iletişim ve sunum yansıtma gibi sorunlar zorluk
olarak görülse de bir araya gelebilme ve etkileşim açısından olumlu olarak değerlendirilmiştir. Stewart vd. (2011)
tarafından yapılan bir çalışmada da gerçek zamanlı yapılan derslerin öğrencilerin uzaktan eğitime karşı tutumlarını,
olumlu yönde etkilediği ortaya çıkmıştır. Hrastinski (2008) tarafından yapılan bir çalışmada ise öğrencilerin
dersleri sürekli farklı zamanlı (asenkron) yapılan dersleri almasının öğrencinin izole hissetmesine sebep olacağını,
iş birliğinin öğrenmede çok önemli olduğunun ve bunun farklı zamanlı ortamlarda gerçekleşmesinin çok zor
olacağı yönünde bulgulara yer verilmiştir.
Zhang vd. (2020) acil uzaktan öğretim sürecinde öğretmenlerin ve öğrencilerin problemleri üzerinde
durmuştur. Bozkurt (2020) uzaktan öğretimi inceleyen çalışmasında, olumlu olarak kolaylaştırıcı olması, hayat
boyu öğrenmeye fırsat tanıması, zamandan ve mekândan bağımsızlık temalarının ortaya çıktığını belirtmiştir.
Serçemeli ve Kurnaz’ın (2020) çalışmasında öğrencilerin, pandemi süresince uzaktan eğitime karşı olumlu bir
tutum içerisinde bulunmadıkları görülmüş ancak öğrencilerin ders kayıtlarını tekrar izleyebilmeleri, zamandan
tasarruf edebilmeleri olumlu olarak belirtilmiştir. Aynı çalışmada olumsuz görüş olarak ders öğreticisine ulaşma
sorunu, sosyal izolasyon düşüncesine kapılma temalarına yer verilmiştir. Bazı teorik ve uygulamalı derslerin
uzaktan eğitim ile ilgili zorluklarına değinen Bakioğlu ve Çevik (2020) ise pandemi süresince yüz yüze yapılan
etkinlikleri ve uygulama gerektiren deneyleri, çevrim içi ortama taşıyamama ve uzaktan eğitim ile aktaramama
gibi konularda sorunlar yaşandığına dikkat çekmiştir.
2.3. Araştırma soruları
1. Erasmus+ öğrencisi olarak gittiğiniz ülkede hangi sorunlarla karşılaştınız?
2.Uzaktan eğitim sürecinde eğitim süreci nasıl planlanmıştır? (Ön bilgilendirme yapıldı mı ya da herhangi bir
bilgilendirici kılavuz yayınlandı mı?)
3.Uzaktan eğitim sürecinde yazılım ve donanım gibi teknolojik altyapı yeterliliği hakkında fikirleriniz nelerdir?
4.Uzaktan eğitim sürecinde eğitim aldığınız kurumdaki öğretim elemanlarının sürece adaptasyon yeterliliğini nasıl
değerlendirirsiniz?
5.Uzaktan eğitim sürecinde ders aldığınız öğretim elemanları ile iletişiminiz nasıldı? (Çok Kötü 1-2-3-4-5 Çok İyi
şeklinde değerlendiriniz.)
6.Uzaktan eğitim sürecinde eğitim verimliliğini nasıl değerlendirirsiniz? (Çok Az 1-2-3-4-5 Çok Fazla şeklinde
değerlendiriniz.)
7.Uzaktan eğitim süreci eğitim motivasyonunuzu nasıl etkiledi?
8.Uzaktan eğitim sürecinin daha iyi yönetilebilmesi için görüş ve önerileriniz nelerdir?
3. Yöntem
3.1. Araştırmanın Amacı
Çalışma nitel bir araştırma olan fenomenolojik (olgubilim) araştırma olarak tasarlanmıştır.
Fenomenolojik çalışma birkaç kişinin bir fenomene ya da kavrama ilişkin yaşamış olduğu deneyimlerinin ortak
anlamı olarak tanımlanmaktadır (Creswell, 2013). Bu fenomenoloji çalışmasının amacı, pandemi sürecinde
uzaktan eğitim sırasında yurt dışında eğitim alan öğrencilerin görüşlerini ortaya çıkarmaktır. Covid-19 pandemisi
benzerlerinden farklı bir dönemde karşılaşılan ve henüz yeni bir süreç olması sebebiyle literatürde benzer
çalışmaların hala kısıtlı olduğu düşünülmektedir. Bu çalışma pandemi ve uzaktan eğitim çalışmaları sınırlı
tutulmuş ve dolayısıyla bu konuda yapılacak her çalışmanın literatürü zenginleştirmek açısından önem taşıyacağı
düşünülmektedir.
3.2. Örneklem ve Veri Toplama
Fenomenolojik çalışmada temel veri toplama aracı görüşme tekniğidir (Yıldırım ve Şimşek, 2018). Bu
nedenle bu çalışmada da pandemi sürecinde Erasmus+ öğrenci değişim programı ile yurt dışında uzaktan eğitim
sürecine katılan öğrenciler ile yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla veriler toplanmıştır. Belirli bir
amaç doğrultusunda iki veya daha fazla kişi tarafından yapılan tartışmalarda niçin, nasıl gibi sorulara cevap ve
belirli konularda derinlemesine bilgi edinilmesi sağlamasından dolayı en çok tercih edilen yöntemler arasında
bulunmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2018). Konu ile ilgili ikincil veri kaynaklarından yararlanılarak ve uzman
görüşleri alınarak görüşme soruları hazırlanmıştır.
137
Görüşmeler yaşanan pandemi nedeniyle online veya telefon aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Veri toplama
süreci, 12 -18 Temmuz 2021 tarihlerini kapsamaktadır. Bu tarihler arasında elde edilen verilerin çözümlenmesi
için betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Bu kapsamda hazırlanan görüşme formu 9 katılımcıya uygulanmıştır.
4. Bulgular
Katılımcılara ilişkin genel bilgilere bakıldığında katılımcıların 2’sinin kadın 7’sinin erkek olduğu
görülmüştür. Katılımcılar 20-23 yaş aralığındadır. 3. sınıfta iki, 4. sınıfta üç ve 2.sınıfta da bir katılımcı yer
almaktadır. Katılımcılardan birinin kiralık evde kaldığı belirlenirken, diğerlerinin okul yurtlarında konakladıkları
belirlenmiştir. İki ülkeden (Polonya ve Portekiz) üç farklı üniversiteden (Józef Piłsudski Varşova Beden Eğitimi
Üniversitesi, Siedlce Doğa ve Beşerî Bilimler Üniversitesi ve Leiria Politeknik Enstitüsü) katılımcı araştırmada
yer almıştır. Katılımcıların 4’ü 2020-2021 Bahar, 3’ü 2019-2020 Bahar ve 2’si 2019-2020 Güz + Bahar Eğitim-
Öğretim Döneminde Erasmus+ öğrenci değişim programı ile yurt dışında eğitim almıştır. Katılımcılara ait genel
bilgilere Tablo 1’de yer verilmiştir.
Tablo 1: Katılımcılara ilişkin genel bilgiler
KATILIMCI
NO
CİNSİYET
YAŞ
SINIF
EĞİTİM ALDIĞI
ÜNİVERSİTE
EĞİTİM
ALDIĞI ÜLKE
EĞİTİM
DÖNEMİ
KONAKLAMA
ŞEKLİ
K1
Kadın
21
3. sınıf
Józef Piłsudski
Varşova Beden
Eğitimi Üniversitesi
Polonya
2019- 2020
Bahar
Yurt
K2
Erkek
20
3. sınıf
Józef Piłsudski
Varşova Beden
Eğitimi Üniversitesi
Polonya
2020- 2021
Bahar
Yurt
K3
Erkek
23
4. sınıf
Siedlce Doğa ve
Beşeri Bilimler
Üniversitesi
Polonya
2020- 2021
Bahar
Yurt
K4
Erkek
20
2. Sınıf
Leiria Politeknik
Enstitüsü
Portekiz
2020- 2021
Bahar
Kiralık Ev
K5
Erkek
23
4.Sınıf
Siedlce Doğa ve
Beşeri Bilimler
Üniversitesi
Polonya
2019- 2020 Güz
+ Bahar
Yurt
K6
Erkek
22
4. Sınıf
Józef Piłsudski
Varşova Beden
Eğitimi Üniversitesi
Polonya
2019- 2020
Bahar
Yurt
K7
Kadın
22
2. sınıf
Józef Piłsudski
Varşova Beden
Eğitimi Üniversitesi
Polonya
2020- 2021
Bahar
Yurt
K8
Erkek
24
4. Sınıf
Siedlce Doğa ve
Beşeri Bilimler
Üniversitesi
Polonya
2019- 2020 Güz
+ Bahar
Yurt
K9
Erkek
23
4. Sınıf
Józef Piłsudski
Varşova Beden
Eğitimi Üniversitesi
Polonya
2019- 2020
Bahar
Yurt
Elde edilen verilerin analizi yapıldığında, Covid-19 pandemi sürecinde Erasmus+ öğrenci değişim
programı ile eğitimine yurt dışında devam eden öğrencilerin uzaktan eğitim sürecinde eğitimin nasıl planlandığı,
eğitimde kullanılan yazılım ve donanım gibi teknolojik altyapının ve öğretim elemanlarının eğitim faaliyetlerinin
yeterli olup olmadığı, motivasyonlarının nasıl etkilendiği, öğretim elemanları ile iletişim nasıl olduğu, eğitimin
verimli olup olmadığı ve sürecin daha iyi yönetilebilmesi ile ilgili görüşlerine ilişkin bulgulara ulaşılmıştır.
Elde edilen bulgular aşağıdaki tema başlıkları altında betimsel olarak verilmiştir.
1. Karşılaşılan sorunlar
2. Uzaktan eğitim sürecinde eğitim süreci planlaması
3. Uzaktan eğitim sürecinde yazılım ve donanım gibi teknolojik altyapı yeterliliği
4. Öğretim elemanlarının uzaktan eğitim sürecinde yeterlilikleri
138
5. Uzaktan eğitim sürecinde öğretim elemanları ile iletişim
6. Uzaktan eğitim sürecinde eğitimin verimliliği
7. Uzaktan eğitim sürecinin eğitim motivasyonuna etkisi
8. Uzaktan eğitim sürecinin daha iyi yönetilebilmesine ilişkin görüşler
Araştırmada bulgular sekiz ana tema altında toplanmıştır. Bu temalara ilişkin katılımcı sayısı verilmiş ve
katılımcılar K1, K2….K9 şeklinde kodlanmıştır. Bu bilgiler Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2: Araştırmadan Elde Edilen Bulgulara İlişkin Katılımcı Sayısı ve Numarası
Tema No
Temalar
Toplam Görüş
Belirten Kişi Sayısı
Katılımcı No
1
Karşılaşılan sorunlar
9
Pandemi Sorunu
K1, K3, K6
Dil Sorunu
K3, K5, K6, K9
Yurt ile ilgili Sorunlar
K6
Irkçılık Sorunu
K8
Sorun yok
K2, K4, K7
2
Uzaktan eğitim sürecinde eğitim planlaması
9
Ön bilgilendirme yapıldı.
K3, K4, K7, K8, K9
Ön bilgilendirme yapılmadı.
K1, K2
Oldukça iyi planlandı.
K5, K6
3
Uzaktan eğitim sürecinde yazılım ve donanım gibi
teknolojik altyapı yeterliliği
9
Yeterli
K1, K2, K4, K5, K6, K7, K8, K9
Ne Yeterli Ne Yetersiz
K3
4
Öğretim elemanlarının uzaktan eğitim sürecinde
yeterlilikleri
9
Yeterliler
K1, K4, K5, K6, K7, K8, K9
Yeterli değiller
K2, K3
5
Uzaktan eğitim sürecinde öğretim elemanları ile iletişim
(Çok Kötü 1-2-3-4-5 Çok İyi)
9
Çok İyi
K2, K4, K6, K7, K8, K9
İyi
K5
Ne iyi Ne Kötü
K1, K3
6
Uzaktan eğitim sürecinde eğitimin verimliliği
(Çok Az 1-2-3-4-5 Çok Fazla)
9
Az
K3
Fazla
K1, K5
Çok Fazla
K2, K4, K6, K7, K8, K9
7
Uzaktan eğitim sürecinin eğitim motivasyonuna etkisi
9
Olumlu yönde etkiledi.
K4, K8, K9
Ne olumlu ne olumsuz yönde etkiledi.
K1, K2, K5, K6, K7
Olumsuz yönde etkiledi
K3
8
Uzaktan eğitim sürecinin daha iyi yönetilebilmesine ilişkin
görüş ve öneriler
8
Sınıftaki öğrenci sayılarının azaltılması
K1
Ders sürelerinin azaltılması
K2
Daha fazla araştırma, sunum vb. ödevlerin verilmesi
K2, K7
Kullanılan programın değiştirilmesi
K5, K6, K7, K8
139
Ders saatlerinde sıklıkla değişiklik yapılmaması
K3
Öğretim elemanlarının teknolojik ekipmanlarının
iyileştirilmesi ve kullanmaları gereken teknoloji ve/veya
programlar hakkında eğitim verilmesi
K9
Tablo 2’de görüldüğü üzere “karşılaşılan sorunlar” kategorisinde katılımcıların üçü (K2, K4, K7)
herhangi bir sorunla karşılaşmadıklarını söylerken, K1, K3 ve K6 kodlu katılımcılar tüm dünyada olduğu gibi
pandemi sorunu ile karşılaştıklarını belirtmiş, K3, K5, K6 ve K9 kodlu katılımcılar eğitim almak için gittikleri
Polonya’da dil sorunu ile karşılaştıklarını; yurt, okul vb. yerlerde İngilizce bilen personelin bulunmadığını ifade
etmiş, K8 kodlu katılımcı yurda giriş ve çıkış saatleri ile ilgili kısıtlamaların sorun yarattığını belirtirken, sadece
K8 kodlu katılımcı ırkçılık sorunu ile karşılaştığını ifade etmiştir.
İkinci tema olan “Uzaktan eğitim sürecinde eğitim planlaması” kategorisinde, katılımcıların beşi (K3,
K4, K7, K8, K9) uzaktan eğitim sürecinde eğitimin nasıl yürütüleceği ile ilgili kendilerinin önceden
bilgilendirildiklerini belirtirken, iki katılımcı (K1, K2) konu hakkında hiçbir şekilde ön bilgilendirmenin
yapılmadığını söylemiştir. Diğer katılımcılar ise (K5, K6) uzaktan eğitim sürecinde eğitimin nasıl yürütüleceğine
ilişkin oldukça iyi bir planlama yapıldığını ifade etmişlerdir. K7 ve K9 kodlu katılımcılar “uzaktan eğitim
sürecinde eğitim planlaması oryantasyon haftasında bize detaylı bir şekilde anlatıldı. Uzaktan eğitimde
kullanacağımız programlar hakkında bilgiler verildi” şeklinde cevap vermişlerdir. Herhangi bir ön bilgilendirme
yapılmadığını Covid-19 salgınının aniden ve çok hızlı bir şekilde yayıldığına işaret ederek K2 kodlu katılımcı şu
şekilde ifade etmiştir: “Pandemi 2 haftada bütün dünyaya yayıldı. Bu nedenle eğitimin uzaktan olacağı hakkında
hiç kimsenin bilgisi yoktu. 2 hafta hiç ders görmedik ardından düzenli bir şekilde online derslere başladık.”
“Uzaktan eğitim sürecinde yazılım ve donanım gibi teknolojik altyapı yeterliliği” temasında katılımcıların
neredeyse hepsi uzaktan eğitim sürecinde gerekli teknolojik altyapının yeterli olduğunu belirtmiştir (K1, K2, K4,
K5, K6, K7, K8, K9). Sadece K3 kodlu katılımcı yöneltilen soruya “Ne Yeterli Ne Yetersiz” şeklinde cevap
vermiştir. K4 kodlu katılımcı “Teknolojik altyapı olarak bir sorun yoktu ve altyapı yeterliydi. Ancak kendime ait
bilgisayarımın olmaması nedeniyle online derslere cep telefonumdan katılmak zorunda kaldım. Sadece bu beni
zorladı” şeklinde cevap vermiştir. K5 kodlu katılımcı ise “Uzaktan eğitim sürecinde derslerin tekrarını
izleyememek dışında altyapı yeterliydi” şeklinde soruyu yanıtlamıştır.
“Öğretim elemanlarının uzaktan eğitim sürecinde yeterlilikleri” temasında yine katılımcıların birçoğu
(K1, K4, K5, K6, K7, K8, K9) ders veren öğretim elemanlarının uzaktan eğitim sürecine hızlı bir şekilde adapte
olduklarına ve konu hakkında yeterliliğe sahip olduklarını ifade ederlerken, K2 ve K3 kodlu katılımcılar ders veren
öğretim elemanlarının uzaktan eğitim sürecinde eğitim verme konusunda yeterli olmadığını belirtmişlerdir. K2
kodlu katılımcı “Hiç hazır değillerdi, ama yine de dersleri anlatıp ödev veriyorlardı, kontrol ediyorlardı,
hatalarımıza beraber bakıyorduk” şeklinde cevap verirken, K3 kodlu katılımcı ise “Bir düzensizlik olduğunu
söyleyebilirim” şeklinde cevap vermiştir.
“Uzaktan eğitim sürecinde öğretim elemanları ile iletişim” temasında katılımcılardan uzaktan eğitim
sürecinde öğretim elemanları ile iletişimlerini 1’den 5’e kadar (Çok Kötü/Kötü/Ne İyi Ne Kötü/İyi/Çok İyi)
derecelendirmeleri istenmiştir. Bu puanlama sonucuna göre, katılımcıların çoğunluğu (K2, K4, K6, K7, K8, K9)
iletişimlerine 5 puan vererek “çok iyi” olduğunu belirtirken, K5 kodlu katılımcı 4 puan vererek “iyi” olarak
değerlendirmiştir. K1 ve K3 kodlu katılımcılar ise 3 puan vererek öğretim elemanları ile iletişimlerinin “ne iyi ne
de kötü” olduğunu ifade etmişlerdir.
“Uzaktan eğitim sürecinde eğitimin verimliliği” temasında da “Uzaktan eğitim sürecinde öğretim
elemanları ile iletişim” temasında olduğu gibi katılımcılardan uzaktan eğitimin verimliliğini 1’den 5’e kadar (Çok
Az/Az/Orta/Fazla/Çok Fazla) derecelendirmeleri istenmiştir. Bu derecelendirmeye göre, katılımcılardan birçoğu
(K2, K4, K6, K7, K8, K9) uzaktan eğitimden çok fazla verim aldığını, K1 ve K4 kodlu katılımcılar da fazla verim
aldıklarını ifade ederken, sadece K3 kodlu katılımcı 2 puan vererek uzaktan eğitimden az verim aldığını
belirtmiştir.
“Uzaktan eğitim sürecinin eğitim motivasyonuna etkisi” temasında katılımcılardan üçü (K4, K8, K9)
uzaktan eğitimin eğitim motivasyonlarını olumlu yönde etkilediğini şu şekilde belirtmişlerdir: K4 kodlu katılımcı
“Evet belki öğretmenlerimizle ve okuldaki arkadaşlarımızla yüz yüze görüşemesek de dışarıda birçok insanla
tanışma fırsatım oldu. Derslerin online olması sebebiyle sosyalleşme açısından çok fazla zamanımız vardı bu da
eğitim motivasyonumu olumlu yönde etkiledi”, K8 kodlu katılımcı “Olumlu olarak etkiledi” ve K9 kodlu katılımcı
ise “Online eğitimde yüz yüze eğitime göre eğitimimden geri kalıyormuş ya da daha az bilgi öğreniyormuşum gibi
gelmedi. Bu da motivasyonumu olumlu yönde etkiledi”. Katılımcıların beşi (K1, K2, K5, K6, K7) uzaktan eğitim
140
sürecinin eğitim motivasyonlarını ne olumlu ne de olumsuz yönde etkilediğini belirtmişlerdir. K2 kodlu katılımcı
“Olumlu ya da olumsuz olarak bir şey söyleyemem çünkü yüz yüze eğitimde nasıl öğreniyorsam uzaktan eğitimde
de öyle devam ettim” şeklinde cevap verirken, K6 kodlu katılımcı ise “Ne olumlu yönde ne de olumsuz yönde
etkiledi. Eğitim yüz yüze olsaydı daha iyi olurdu ama yine de süreç iyi yönetildiği için çok sorun olmadı” şeklinde
soruyu yanıtlamıştır. Sadece K3 kodlu katılımcı uzaktan eğitimin eğitim motivasyonu olumsuz yönde etkilediğini
ifade etmiştir.
Araştırma bulgularının son (sekizinci) teması olan “Uzaktan eğitim sürecinin daha iyi yönetilebilmesine
ilişkin görüş ve öneriler” kategorisine bağlı altı alt kategori elde edilmiştir. Bunlar, “Sınıftaki öğrenci sayılarının
azaltılması, Ders sürelerinin azaltılması, Daha fazla araştırma, sunum vb. ödevlerin verilmesi, Kullanılan
programın değiştirilmesi, Ders saatlerinde sıklıkla değişiklik yapılmaması, Öğretim elemanlarının teknolojik
ekipmanlarının iyileştirilmesi ve kullanmaları gereken teknoloji ve/veya programlar hakkında eğitim verilmesi alt
kategorileridir. Bu alt kategorilere ilişkin veri örnekleri aşağıda verilmiştir.
Katılımcıların çoğu (K5, K6, K7, K8) uzaktan eğitim sürecinde kullanılan programın değiştirilmesi
(örneğin, Google Meet) yönünde görüş ve öneride bulunurken, iki katılımcı (K2, K7) uzaktan eğitim sürecindeki
derslerde daha fazla araştırma, sunum vb. ödevlerin verilmesinin öğrencileri derslerde daha aktif olmalarını yani
derslere katılımlarını arttırdığını ve böylece uzaktan eğitimi daha verimli hale getirdiğini ifade etmişlerdir. Bunu
K7 kodlu katılımcı şu şekilde ifade etmiştir: “Öğrencilerin derste aktif olması yani öğrencinin derse katılımları
uzaktan da olsa onları derse daha da bağlıyor. Çünkü öğretmenlerimizin bizlere daha çok araştırma, sunum vb.
aktiviteler vermesi bizim derste daha aktif olmamızı sağlıyor. Böylece uzaktan eğitim daha verimli hale geliyor.
Kastamonu Üniversitemizde kullanılan sistem gayet iyidir.” K2 kodlu katılımcı ise “Derslerin süresi azaltılsın ve
derslerle ilgili daha çok araştırma, sunum vb. ödevler verilsin” şeklinde görüşünü ifade etmiştir. Katılımcılardan
bir başkası (K1), “Ders gruplarındaki öğrenci sayısının azaltılması uzaktan eğitimin daha iyi yönetilmesi için
şarttır” şeklinde görüş ve öneride bulunmuştur. Başka bir katılımcı (K3), “Uzaktan eğitim sürecinde iletişimin
istenilen düzeyde sağlanamaması nedeniyle ders saatlerinde yapılan değişikliklerden haberimiz olamayabiliyor
ve dersleri kaçırabiliyoruz. O nedenle öğretim elemanlarının isteğine bağlı olarak dersler ertelenip iptal
edilmemelidir” şeklinde görüş belirtmiştir. K9 kodlu katılımcı ise, “Bazı öğretmenlerimizin kamera ve mikrofon
kalitesi düşüktü. Bu konuda iyileştirme yaptıkları takdirde uzaktan eğitim süreci çok daha iyi yönetilebilir diye
düşünüyorum. Aynı zamanda öğretmenlerin kullanılması planlanan uzaktan eğitim programı ve temel bilgisayar
kullanımı hakkında öğretmenlere eğitim verilmesi sürecin çok daha verimli geçmesini sağlayacaktır” şeklinde
görüş ve öneride bulunmuştur.
5. Sonuç ve Öneriler
Doğal afetler ve salgın hastalıklar gibi aniden gelişen olaylar hayatın her alanını olumsuz yönde
etkilemektedir. 2019 yılında ortaya çıkan ve günümüzde hala etkileri devam eden Covid-19 salgını da dünyadaki
tüm ülkelerin ekonomi, eğitim, sağlık gibi alanlarında yer alan kurum ve kuruluşların işleyişini etkilemiştir. Her
ülke kendine uygun şekilde, salgının etkilerini en aza indirmek için tedbirler almıştır. Salgın nedeniyle Türkiye’de
en çok zarara uğrayan sektörlerden biri de turizm sektörü olmuştur. Salgının eğitim alanını etkilemesiyle turizm
eğitimi de etkilenmiştir. YÖK (Yükseköğretim Kurumu) kararı ile üniversiteler uzaktan eğitime geçmek
durumunda kalmıştır. Sadece Türkiye’de değil yurt dışında da üniversitelerde verilen eğitim süreci uzaktan eğitim
olarak planlanmıştır. Bu nedenle çalışmada pandemi sürecinde uzaktan eğitim sırasında yurt dışında eğitim alan
öğrencilerin görüşlerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.
Görüşmeden elde edilen veriler doğrultusunda, uzaktan eğitim öncesi oryantasyon ve ön bilgilendirme
toplantılarının yapıldığı buna bağlı olarak da eğitim planlamasının iyi bir şekilde yapıldığı anlaşılmıştır. Uzaktan
eğitim sürecinde yazılım ve donanım gibi teknolojik altyapının yeterli olduğu gibi öğretim elemanlarının da bu
sürece kolayca adaptasyon sağlayarak süreç içerisinde yeterli oldukları görülmüştür. Bu durum Zhang vd.
(2020)’nin acil uzaktan öğretim sürecinde öğretmenlerin ve öğrencilerin problemlerine yer verildiği çalışması ile
farklılık göstermektedir. Katılımcıların büyük çoğunluğunun öğretim elemanları ile kurdukları iletişimin gayet iyi
düzeyde ve alınan eğitimin verimli olduğu görülmüştür. Bu sonuçlar, Kaya (2002)’ nın uzaktan eğitimin
faydalarına yer verdiği çalışması ile de desteklenmektedir. Ayrıca Saba (2000) ve Mengi ve Alpdoğan (2020)’ın
çalışmalarında uzaktan eğitimin karmaşıklığı ve uygulanma sorununa ilişkin bulgularının aksine, bu çalışmada
elde edilen veriler, uzaktan eğitim sürecinde öğrencilerin herhangi bir karmaşıklık ve uygulama sorunu ile
karşılaşmadıklarını göstermektedir. Bunlara ek olarak, uzaktan eğitim sürecinde çoğu katılımcının eğitim
motivasyonu üzerinde olumlu ya da olumsuz bir etkisi olmadığı görülmüştür. Bu da katılımcıların aldıkları yüz
yüze eğitim kadar uzaktan eğitimlerinden de verim aldığını desteklemektedir.
141
Bu araştırmada uzaktan eğitim sürecinde “Zoom, Google Classroom, Google Meets, Microsoft Teams”
kullanılan programlar olarak belirtilmiştir. Ancak elde edilen verilere göre, Google Meets programının uzaktan
eğitim için ideal bir program olmadığı yerine yukarıda sıralanan yazılım programlarının kullanılması
önerilmektedir. Uzaktan eğitim sürecine ilişkin öğretmen ve öğrenciler için ön bilgilendirme toplantılar
yapılmalıdır. Hatta konu ile ilgili kılavuzlar yayınlanabilir. Uzaktan eğitim sürecinde ise planlı bir şekilde öğretim
elemanlarına öğretim elemanlarının kullanması gereken teknolojiler ya da programlar hakkında eğitim verilebilir.
Uzaktan eğitim sürecinde karşılaşılabilecek sorunlara ani müdahale edilebilmesi için kurumlarda “teknik destek
birim”lerinin oluşturulmasının faydalı olabileceği düşünülmektedir. Uzaktan eğitim sürecinde öğrencilerin derse
aktif olarak katılmak istedikleri anlaşılmış ve buna bağlı olarak öğrencilere araştırma, sunum, uygulama ve anlatım
gibi sorumluluklar verilerek istekleri karşılanabilir. Böylece öğretici ve öğrencilerin kişisel gelişimine katkı
sağlayabileceği beklenmektedir. Uzaktan eğitim sürecinde oluşması muhtemel olan öğrencilerin teknolojiye
bağımlılıklarına yönelik farkındalığın arttırılmasının göz ardı edilmemesi önerilmektedir.
Gelecekte yapılacak araştırmalarda, Covid-19 salgını sürecinde turizm rehberliği eğitimi alan ve kapsamı
genişletilerek, öğrencilerin uzaktan eğitim süreçlerine ilişkin daha spesifik bilgilere ulaşmak için yeni araştırmalar
yapılabilir. Bu araştırmaların eğitim kurumları arası, bölgeler arası ve ülkeler arası kıyaslama şeklinde
yapılmasının daha değerli olacağı düşünülmektedir.
6. Kaynakça
Airey, D. (2005). Growth and Development in An International Handbook of Tourism Education
(Advances in Tourism Research). Eds. Airey, D. & Tribe, J. Elsevier. (p. 14)
Akca, M. (2020). Covid-19’un Havacılık Sektörüne Etkisi, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları
Dergisi, 7 (5): 45-64.
Bakioğlu, B. & Çevik, M. (2020). Covid-19 Pandemisi Sürecinde Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Uzaktan
Eğitime İlişkin Görüşleri. Turkish Studies. 15(4):109-129
Balcı, A. (2020). Covid-19 Özelinde Salgınların Eğitime Etkileri. Uluslararası Liderlik Çalışmaları
Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(3), 75-85.
Bozkurt, A. (2020). Koronavirüs (Covid-19) Pandemi Süreci ve Pandemi Sonrası Dünyada Eğitime
Yönelik Değerlendirmeler: Yeni Normal Ve Yeni Eğitim Paradigması. Açıköğretim Uygulamaları Ve
Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 112-142.
Brouder, P. (2020). Reset Redux: Possible Evolutionary Pathways Towards the Transformation of
Tourism in A Covid-19 World, Tourism Geographies, Doi:10.1080/14616688.2020.1760928
Creswell, J.W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri. Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma
Deseni. 3. Baskıdan Çeviri. Çeviri Editörleri: M. Bütün, S. B. Demir. Ankara: Siyasal Yayın Dağıtım.
Demir, M., Günaydın, Y. & Demir, Ş.Ş. (2020). Coronavirüs (Covid-19)'Ün Türkiye'de Turizm
Üzerindeki Öncüllerinin, Etkilerinin Ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi. International Journal Of Social Sciences
And Education Research, 6 (1): 80-107.
Desbiolles, F.H. (2020). Socialising Tourism for Social and Ecological Justice After Covid-19, Tourism
Geographies, Doi: 10.1080/14616688.2020.1757748
Düzgün, E. & Kurt, A. (2020). Covid-19 (Koronavirüs) Salgınının Turist Rehberleri Üzerindeki Etkileri:
Ankara Turist Rehberleri Odası Örneği. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 301-321.
Gössling, S., Scott D., Hall, C.M. (2020). Pandemics, Tourism and Global Change: A Rapid Assessment
of Covıd-19, Journal of Sustainable Tourism, Doi: 10.1080/09669582.2020.1758708
Hodges, C., Moore, S., Lockee, B., Trust, T. & Bond, A. (2020). The Difference Between Emergency
Remote Teaching And Online Learning. Educause Review.
Hrastinski, S. (2008). Asynchronous And Synchronous E-Learning. Educause Quarterly, 31(4), 51-55.
İbiş, S. (2020). Covid-19 Salgınının Seyahat Acentaları Üzerine Etkisi. Safran Kültür ve Turizm
Araştırmaları Dergisi, 3 (1): 85-98.
Karim, W., Haque, A., Anis, Z. & Ulfy, M.A. (2020). The Movement Control Order (Mco) For Covid-
19 Crisis And İts Impact on Tourism And Hospitality Sector İn Malaysia, International Tourism And Hopitality
Journal, 3 (2):1-07.
142
Kaya, Z. (2002). Uzaktan Eğitim. 1. Baskı. Ankara. Pegem A Yayıncılık.
Kılıçdere, S. (2017). Seyahat Acentalarında Kriz Yönetimi Kapsamında 2016 Turizm Sezonunun
Değerlendirilmesi (Master's Thesis, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Kıvılcım, B. (2020). Covıd-19 (Yeni Koronavirüs) Salgınının Turizm Sektörüne Muhtemel Etkileri.
Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4 (1): 17-27.
Krishnamurthy, S. (2020), “The Future Of Business Education: A Commentary İn The Shadow Of The
Covid-19 Pandemic”, Journal Of Business Research, Vol. 117, Pp. 1-5.
Kunwar, R. R. (2018). Tourism Education, Curriculum Spaces, Knowledge Production, and Disciplinary
Pluralism. The Gaze: Journal of Tourism and Hospitality, 9, 83–155. Https://Doi.Org/10.3126/Gaze.V9i0.19724.
Lo, A. (2006). The Past, Present, and Future of Hospitality and Tourism Higher Education in Hong Kong.
Journal of Teaching in Travel and Tourism, 5(1–2), 137–166. Https://Doi.Org/10.1300/ J172v05n01_07
Mengi, A. & Alpdoğan, Y. (2020). Covid-19 Salgını Sürecinde Özel Eğitim Öğrencilerinin Uzaktan
Eğitim Süreçlerine İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 413-437.
Moore, M. & Kearsley, G. (2011). Distance Education: A System View of Online Learning. Belmont,
Calif: Wadsworth Pub. Co.
Özkan, R. (2005). Birey ve Toplum Gelişiminde Öğretmenlik Mesleğinin Önemi. Milli Eğitim Dergisi,
(166). Http://Yayim.Meb.Gov.Tr/Dergiler/166/İndex3-Ozkan.Htm (13.08.2021).
Park, Y. J. & Bonk, C. J. (2007). Synchronous Learning Experiences: Distance And Residential Learners’
Perspectives İn A Blended Graduate Course. Journal Of Interactive Online Learning, 6(3),245-264
Pine, R. & Mckercher, B. (2004). The İmpact Of Sars On Hong Kong’s Tourism İndustry. International
Journal Of Contemporary Hospitality Management, 16(2), 139–143.
Saba, F. (2000). Research in Distance Education: A Status Report. The International Review of Research
in Open and Distributed Learning, 1(1). https://doi.org/10.19173/irrodl.v1i1.4
Serçemelı̇ , M. & Kurnaz, E. (2020). Covıd-19 Pandemi Döneminde Öğrencilerin Uzaktan Eğitim Ve
Uzaktan Muhasebe Eğitimine Yönelik Bakış Açıları Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Bilimler
Akademik Araştırmalar Dergisi, 4 (1), 40-53
Shahzad, S. K., Hussain, J., Sadaf, N., Sarwat, S., Ghani, U. & Saleem, R. (2020). Impact Of Virtual
Teaching On Esl Learners' Attitudes Under Covıd-19 Circumstances At Post Graduate Level İn Pakistan. English
Language Teaching, 13(9), 1-9.
Stewart, R. A., Harlow, D. B. & Debacco, K. (2011) Students’ Experience of Synchronous Learning in
Distributed Environments, Distance Education, 32:3, 357-381, Doi: 10.1080/01587919.2011.610289
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (2020): Covid-19 (Sars-Cov-2 Enfeksiyonu): Genel
Bilgiler, Epidemiyoloji Ve Tanı. Ankara: Bilimsel Çalışma Kurulu Çalışması (09.08. 2021).
T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Covid-19 (2019-N Cov Hastalığı) Rehberi (Bilim
Kurulu Çalışması) (2020). T.C. Sağlık Bakanlığı, 25 Şubat 2020.
Https://Covid19bilgi.Saglik.Gov.Tr/Depo/Rehberler/Covıd-19_Rehberi.Pdf (09.08. 2021).
Unesco. (2020). Education: from Disruption to Recovery.
Https://En.Unesco.Org/Covid19/Educationresponse (14.08.2021).
Viner, R. M., Russell, S. J., Croker, H., Packer, J., Ward, J., Stansfield, C., ... & Booy, R. (2020). School
Closure And Management Practices During Coronavirus Outbreaks Including Covıd-19: A Rapid Systematic
Review. The Lancet Child and Adolescent Health, 4(5), 397-404.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 11. Baskı. Ankara:
Seçkin Yayıncılık.
Zhai, Y. & Du, X. (2020). Mental Health Care For International Chinese Students Affected By The Covıd-
19 Outbreak. The Lancet Psychiatry, 7(4). Https://Doi.Org/10.1016/S2215-0366(20)30089-4.
Zhang, W., Wang, Y., Yang, L. & Wang, C. (2020). Suspending Classes Without Stopping Learning:
China’s Education Emergency Management Policy İn The Covıd-19 Outbreak. Journal Of Risk And Financial
Management. 2020; 13(3):55. Https://Doi.Org/10.3390/Jrfm13030055.
