Orta Büyüklükteki Rotator Manşet Kas Yırtığı Sonrası Artroskopik Omuz Cerrahisi Uygulanan Bireylerde Yenilikçi Bir Yaklaşım: Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi

Full text

Orta Büyüklükteki Rotator Manşet Kas Yırtığı Sonrası
Artroskopik Omuz Cerrahisi Uygulanan Bireylerde
Yenilikçi Bir Yaklaşım: Humeral Baş Depresör Kas
Ko-Aktivasyon Eğitimi
An Innovative Approach in Individuals Undergoing Arthroscopic Shoulder
Surgery Aer Medium-Sized Rotator Cu Muscle Tear: Humeral Head Depressor
Muscle Co-Activation Training
Caner Karartı1, Anıl Özüdoğru1, Hakkı Çağdaş Basat2, İsmail Özsoy3
1 Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu/ KIRŞEHİR
2 Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı/ KIRŞEHİR
3 Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü/KONYA
Yazışma Adresi / Correspondence:
Caner Karartı
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu/ KIRŞEHİR
T: +90 553 223 50 30 E-mail : fzt.caner.92@gmail.com
Gelş Tarh / Receved : 09.09.2020 Kabul Tarh / Accepted : 29.11.2020
Orcid :
Caner Karartı https://orcid.org/0000-0002-4655-0986
Anıl Özüdoğru https://orcid.org/0000-0002-7507-9863
Hakkı Çağdaş Basat https://orcid.org/0000-0003-3301-2529
İsmail Özsoy https://orcid.org/0000-0001-9048-1116
( Sakarya Tıp Dergisi / Sakarya Med J 2021, 11(1):42-52 ) DOI: 10.31832/ smj.792788
ARAŞTIRMA MAKALESİ / Research Article
Öz
Amaç Orta büyüklükte rotator manşet kas yırtığı olan hastalarda konservatif tedaviyle kombine uygulanan humeral baş depresör kas ko-aktivasyon eğitiminin etkilerini
değerlendirmektir.
Gereç ve
Yön t e m
Toplam yirmi dört katılımcı rastgele iki gruba ayrıldı. Kontrol grubundaki bireylere toplam 6 haa olmak üzere haada 5 gün konservatif tedavi programı uygulandı.
Konservatif tedaviye ek olarak tedavi grubundaki katılımcılar için haada 5 gün 6 haalık humeral baş depresör kas ko-aktivasyon eğitimi uygulandı. Katılımcılar hem
tedavi öncesi hem de sonrası ağrı ve eklem hareket açıklığı açısından değerlendirildiler.
Bulgular Tedavi grubunda ağrı (p=.049; p=.008; p=.009; p=.003) ve eklem hareket açıklığı skorlarındaki (p=.047; p=.007; p=.001) iyileşmenin kontrol grubuna göre daha yüksek
olduğu bulundu. İç rotasyon hareket açıklığı açısından iki grup arasında anlamlı fark yoktu (p = .499).
Sonuç Bu çalışma, orta büyüklükteki rotator manşet yırtıklarının tedavisinde konservatif tedavi ile birlikte humeral baş depresör kas ko-aktivasyon eğitiminin daha iyi bir seçim
olabileceğini düşündürmektedir.
Anahtar
Kelimeler
Omuz; Rotator Manşet; Rotator Manşet Yaralanmaları
Abstract
Objective To evaluate the eects of humeral head depressor muscle co-actvaton tranng combned wth conservatve treatment n patents wth medum-szed rotator cu tears.
Materials
and methods
A total of twenty-four partcpants were randomly dvded nto two groups. A conservatve treatment program was appled for the partcpants n the control group for 5 days per week for
a total of 6 weeks. In addton to the conservatve treatment, humeral head depressor muscle co-actvaton tranng was performed for 5 days per week for 6 weeks for the partcpants n the
treatment group. Partcpants were assessed n terms of pan and range of moton both pre- and post-treatment.
Results It was found that the mprovement n pan (p=.049; p=.008; p=.009; p=.003) and range of moton scores (p=.047; p=.007; p=.001) was greater n the treatment group compared to the control
group. ere was no sgnfcant derence between the two groups n terms of nternal rotaton range of moton (p=.499).
Conclusion e current study suggests that humeral head depressor muscle co-actvaton tranng combned wth conservatve treatment can be a better choce n the treatment of medum-szed rotator
cu tears.
Keywords : Shoulder; Rotator Cu; Rotator Cu Injuries

Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
GİRİŞ
%15-%22 arasında değşen prevalansı le toplumda en
sık görülen muskuloskeletal problemlerden kncs olan
kronkleşmş omuz ağrısının öneml sebeplernden brs,
rotator manşet (RM) kas yırtıklarıdır.1 RM yırtıklarının er-
ken dönem tedavs konservatf olup Level 1 ve 2 oral anal-
jezkler, non-sterod antn amatuar laçları, gerekl se
kortkosterod enjeksyonlarını ve fzyoterap yöntemler-
n çerr.2 Bu tedav yöntemlernn uygulanmasına karşın
RM yırtığı olan hastalarda, abdüksyon hareket sırasında
sıklıkla ağrı şddetnde artma gözlenr.3 Ağrıdak bu artış,
knetk ve knematk faktörlern semptomları alevlendr-
dğn düşündürmektedr.3 Çeştl radyograf yöntemlerne
dayanan çalışmalarda, bu spesfk ağrı şeklnn açığa çık-
masında, abdüksyon hareket sırasında yetersz humeral
baş depresyonunun etkl olduğu rapor edlmştr.4,5 RM
yırtığı olan hastaların, humeral baş depresörler olarak ha-
reket eden omuz kaslarının aktf katkısıyla özellkle abdük-
syon hareket sırasında subakromyal dokuların mekank
boşaltılmasından fayda sağlayablecekler bldrlmştr.6
Hem sağlıklı kşlerde hem de RM lezyonu hastalarda, del-
tod aktvasyonu çoğunlukla kranal yöndek kuvvet kolu-
nun br sonucu olarak subakromyal daralmaya yol açar
ve humerusu yukarı doğru çeker.7 Sağlıklı breylerde RM
aktvtes abdüksyon kuvvetlern medal yönde oryante
ederek ortaya çıkan kuvvet glenod fossa çne düşürür
ve glenohumeral stablte sağlanır. Semptomatk RM yır-
tığı olan hastalarda, glenohumeral eklem çevresndek kas
moment denges bozulur ve bu da moblte ve stablte ara-
sında br uyumsuzluğa neden olur:8
) Azalan RM abdüktör kuvvetlern telaf etmek çn ab-
düksyon sırasında deltod kas aktvasyonunda artış olur.8
) RM dsfonksyonu nedenyle glenohumeral stabltede
azalma olur.8
Bu mekanzma kombnasyonlarının, hastalarda hume-
rusun aşırı kranalzasyonuna (proksmal mgrasyon) ve
subakromyal dokuların ağrılı sıkışmasına neden olduğu
varsayılmıştır. Glenohumeral stabltey esk halne getr-
mek çn, daha kaudal olarak yönlendrlmş moment kol-
larına sahp kol addüktörler, bu subakromyal daralmayı
azaltmak çn hastalarda aktf kol abdüksyonu sırasında
aktve edlmeldr.9 Bu “out-of-phase” addüktör aktvasyo-
nu (ko-aktvasyon) hem model smülasyon çalışmalarında
hem de hasta deneylernde, özellkle medo-kaudal olarak
yönlendrlmş kuvvet vektörlerne sahp teres majör, pek-
torals major ve latssmus dors kasları çn rapor edlmş-
tr.8,9
Subakromyal daralma ve ağrıyı azaltmak çn adduktörle-
rn brlkte aktvasyonunun çelşkl etks, net kol abdüks-
yon torkunun azalması ve glenohumeral temas kuvvetnn
artmasıdır.9 Adduktor ko-aktvasyonu, hastalığın etyolojs
ve hastalıkla başa çıkma mekanzmalarına lşkn ç görü
sağlar ve aynı zamanda tanı ve klnk karar vermede uy-
gulanablr.9 Semptomatk RM yırtıklarını ayırt etmede,
omuz semptomları ve RM patolojler olan hastalarda et-
yolojk alt grupların tanımlanması çn pratk br önlem
olarak potansyel değere sahptr. Ayrıca tedav etklernn
objektf olarak değerlendrlmesnde faydalı olablr.7-9 Su-
bakromyal ağrı sendromu, RM tendnopats gb çeştl
durumlarda etks ncelenmş olmasına karşın orta bü-
yüklükte RM yırtığı olan kşlerde humeral baş depresör
kas ko-aktvasyon eğtmnn etks ncelenmemştr.8,9 Bu
bağlamda lteratürdek lk çalışma olan araştırmamızın
amacı, orta büyüklüktek (1-3 cm) RM kas yırtığı sonrası
artroskopk rotator manşet onarımı (ARMO) uygulanan
breylerde humeral baş depresör kas ko-aktvasyon eğt-
mnn etksn ncelemektr.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çalışma Dzaynı
Bu çalışma randomze kontrollü, tek kör çalışma olarak
planlandı. CONSORT 2010 Kılavuzuna dayanılarak dü-
zenlenen çalışma protokolü, NCT04154592 (clncaltrals.
gov) ID numarası le kayıt altına alındı. Çalışmaya katıl-
mayı gönüllü olarak kabul eden ve orta büyüklükte RM
kas yırtığı sonrası ARMO uygulanan 24 hasta Faz 1 eğ-
43

Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
44
tmler sonrası, blok randomzasyon yöntem le 2 gruba
ayrıldı.10,11 Bu gruplar sırasıyla tedav grubu [Konservatf
tedavye ek olarak humeral baş depresör kas ko-aktvasyon
eğtm (KT+Ko-aktvasyon)] ve kontrol grubudur [sadece
konservatf tedav (KT)].
Her k grubun da konservatf tedav programı, Amerkan
Omuz ve Drsek Terapstler Derneğnn ARMO sonrası
rehabltasyon süreçler hakkında 2016 yılında yayınlamış
oldukları rehber eğtm programına göre dzayn edld.12
Ev egzersz şeklnde düzenlenen post-operatf rutn Faz
1 (0-6. ha alar arası) eğtmlern tamamlayan ve dahl
edlme krterlern karşılayan breylern Faz 2 (6-12. ha a-
lar) eğtmler aynı araştırmacı (CK) tarafından supervze
olarak yapıldı. Çalışmaya katılmayı kabul eden hastalar,
aynı araştırmacı (ÇB) tarafından Faz 1 eğtmler sonrası
(6. ha a tamamlandıktan sonra) ve Faz 2 eğtmler son-
rası (12. ha a tamamlandıktan sonra) gruplara kör olarak
değerlendrldler.
Randomzasyon Teknğ
Tanı krterlern karşılayan, orta büyüklükte RM kas yır-
tığı sonrası ARMO uygulanan ve rutn Faz 1 eğtmlern
uyum çersnde (≥%80 uyum oranı) tamamlayan brey-
ler, çalışma dzaynı çn uygun bulundu. Her ardışık hasta,
blok randomzasyon yöntem le KT+Ko-aktvasyon veya
sadece KT grubuna rastgele atandı. 24 hastayı KT+Ko-ak-
tvasyon ve sadece KT olmak üzere k farklı gruptan brne
rastgele atayablmek çn çeştl statstk programlarından
yararlanılablr.10,11 Çalışmamızda MedCalc 11.5.1 paket
programı terch edld.11 MedCalc 11.5.1 paket programın-
da 1 le 2 arasında rastgele 12 tane sayı üretlerek 1 geld-
ğnde lk hasta KT+Ko-aktvasyon grubuna, knc hasta
sadece KT grubuna; 2 geldğnde se lk hasta sadece KT
grubuna knc hasta KT+Ko-aktvasyon grubuna atandı.
Böylece her blokta k brey olacak şeklde atama şlem
tamamlandı.11
Körleme Prosedürü
Her k grubun da Faz 2 egzerszler le ko-aktvasyon eğ-
tmler aynı araştırmacı (CK) tarafından uygulandığından
çalışmamız, ç kör çalışma düzenne uygun değld. Has-
tanın grup numarasının belrlendğ prosedür, çalışmaya
dahl olmayan ve çalışma prosedürünü blmeyen br sekre-
ter tarafından denetlend. Daha sonra hasta, değerlendr-
meler yapan hekme (ÇB) yönlendrlerek Faz 2 eğtmler
önces gerekl anket ve testler tamamlandı. ÇB, breylern
hang grupta olduklarından haberszd (tek kör).10 Tüm b-
reyler, lk değerlendrmelerden sonra lgl eğtmler çn
fzyoterapste (CK) yönlendrldler. Atandıkları grubun
özellklerne göre her brey ev egzerszlerne (Faz 1) ek ola-
rak 6 ha alık tedav döngüsünün (Faz 2+Katılımcı tedav
grubundaysa ek olarak ko-aktvasyon eğtm) ardından,
lk değerlendrmey yapan ÇB tarafından tekrar değerlen-
drld.Supervze eğtmler önces ve sonrası değerlendr-
melerde aynı prosedürler ve kayıt formları kullanıldı.10
Katılımcılar
Ortoped ve Travmatoloj Polklnğne başvuran 24 omuz
hastası çalışmaya dahl edld. Çalışmaya dahl edlme
krterler; 18-65 yaş arasında brey olmak,Faz 1 eğtmle-
rn uyum çersnde tamamlamak, radyolojk yöntemler
(MRG) ve klnk testler (devamlılık testler) sonucu hekm
tarafından orta büyüklükte (1-3 cm) RM kas yırtığı tanısı
almak, cerrah yöntem olarak ARMO uygulanmak, blg-
lendrlmş gönüllü onam formu ve lgl değerlendrme
ölçekler çn Türkçe konuşma yetsne sahp olmak, Mn
Mental Durum Testnden 24 üzer skora sahp olmak ve
çalışmaya katılmaya gönüllü olmak şeklnde belrlend.8-10
Çalışmaya dahl edlmeme krterler; dabetus melltus
varlığı, yağlı dejenerasyon sını amasına (Goutaller sı-
nı aması) göre evre 3 ve daha üstü sevyede olmak,mo-
blzasyon çn kontraendkasyon oluşturablecek herhang
br durumun varlığı (hpermoblte, travma, n amasyon
vb.),vsual, verbal, kogntf defektler (afaz, unlateral neg-
lect vb.), nörolojk herhang br problemn varlığı, serv-
kal dsk herns varlığı, etklenen tara a geçrlmş omuz
fraktürler, parsyel RM yırtığı varlığı, etklenen tara a
geçrlmş cerrah öyküsü, adezv kapsült varlığı, osteoart-
rt, romatod artrt veya sstemk n amatuar herhang br

Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
45
problemn varlığı,travmatk omuz nstabltes (subluksas-
yon-dslokasyon) öyküsü, tanı önces 6 ha alık süre çnde
etklenen taraf çn kortkosterod enjeksyonu uygulan-
ması şeklnde belrlend.8-10
Etk Kurul İzn
Çalışmamız, Selçuk Ünverstes Sağlık Blmler Fakül-
tes Grşmsel Olmayan Klnk Araştırmalar Etk Kurulu
tarafından onaylandı (2020-622). Çalışma önces tüm b-
reylern yazılı ve sözlü onamları alındı ve ayrıca çalışma
Helsnk Bldrges’ne uyumlu şeklde gerçekleştrld.
Değerlendrme Yöntemler
Tüm breylern sosyodemografk özellkler kaydedld.
Supervze eğtmler önces ve sonrası ağrı değerler gör-
sel analog skala (VAS) le; eklem hareket açıklık değerler
(ROM) se unversal gonyometre ledeğerlendrld.13,14
Görsel Analog Skala (VAS)
Katılımcıların sırasıyla strahat, aktvte, Neer Test ve
Kennedy-Hawkns test sırasında omuz eklemnde hsset-
tkler ağrı şddet, VAS le değerlendrld. VAS, herhang
br dlnn olmaması nedenyle kullanımı kolay olan br
skaladır ve klnklerde sıklıkla uygulanmaktadır. Breyler-
den test sırasında hssettkler ağrıyı 10 cm’ lk ölçekte “0”
(ağrı yok) ve “10” (dayanılmaz ağrı) olacak şeklde tar e-
meler stend.13
Eklem Hareket Açıklık Değerler (ROM)
Çalışmaya katılan tüm breylern  eksyon, abduksyon,
nternal rotasyon ve eksternal rotasyon olmak üzere omuz
ROM’ları unversal gonyometre le değerlendrld. Gon-
yometrk ölçüm, klnkte ROM değerlendrlmesnde sık-
lıkla kullanılan br yöntemdr.14 Eklem hareket sınırının
değerlendrlmesne ek olarak fonksyonel kapastey sap-
tamak, tedav programına karar vermek ve tedavnn et-
knlğn belrlemek amacıyla da kullanılmaktadır.14
Gonyometre ölçümler, breyler sırt üstü yatış pozsyonun-
da ken yapıldı.14 Fleksyon hareketnn ROM değerlendr-
mesnde pvot nokta humerusun büyük tüberkülü, hare-
ketl kol se humerusun lateral kondlne doğru, humerus
orta çzgsne paralel olacak şeklde yerleştrld. Abduk-
syon hareket çn, pvot nokta akromyona, hareketl kol
se humerusun anteror orta çzgsne paralel olacak şekl-
de ölçüm yapıldı. Eksternal ve nternal rotasyon çn se,
omuz 90º abduksyon ve drsek 90º  eksyonda breylern
üst ekstremtes pozsyonlandı. Sabt kol yere paralel ken
hareketl kol 3. metakarpofalangeal eklemn uzun eksenn
takp ett.14 Tüm ölçümlerde AROM değerlendrld.
Tedav Yöntemler
Konservatf Tedav Yöntemler
Her k grubun da konservatf tedav programı, Amerkan
Omuz ve Drsek Terapstler Derneğ‘nn ARMO sonrası
rehabltasyon süreçler hakkında 2016 yılında yayınlamış
oldukları rehber eğtm programına göre dzayn edld.12
Faz 1 Eğtm (0-6. ha alar)
Lteratürde ARMO sonrası çoğunlukla mmoblzasyon
dönem olarak düşünülen dönemdr.12 Çalışmamızda da
ev egzersz ve mmoblzasyon dönem olarak planlanan
Faz 1 dönem, hasta eğtmn, modalteler, pasf ROM’
u ve mmoblzasyon yöntemlern çeren dönem olarak
planlandı. Bu dönem klnk çalışmaya bağlı olmaksızın
ARMO sonrası benzer eğtmler çerdğnden bu dönem
tamamlayan 24 katılımcı çalışmaya ve randomzasyona
dahl edld.Hekm rutn olarak bu dönemde hastalardan
eğtme uyum süreçlern ve kullanmak zorunda kaldıkları
medkal yöntemler kaydetmeler çn günlük tutmalarını
sted. Günde toplam 1 saat egzersz ve temzlk şlerne
ayrıldı. Ger kalan 23 saat mmoblzasyon süres olarak
düşünüldü. Bu faz sırasındak uygulamalar sırasıyla şun-
lardır:
) Hasta eğtmnde patolojnn ve tedav prosedürünün
hasta tarafından kavranılması amacıyla RM kaslarının yer
ve görevler anatomk görseller vasıtasıyla hasta ve alesne
anlatıldı. Re-rüptür oranının sıklığı nedenyle hekm-fz-
yoterapst-hasta arasında sıkı br kooperasyon gerektğ,
her br fazda alınacak koruyucu önlemler aktarıldı. Breys

Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
46
kullanım şekl, temzlk şlernn nasıl yapılacağı konusun-
da blglendrme yapıldı.12
) Özellkle lk 72 saatlk dönemde opod kullanımı ve
post-operatf ağrıyı azalttığı blndğnden hastalardan
omuz bölgelerne k saate br 20 dakka soğuk uygulama-
ları stend.12
) Kasların EMG aktvtelern %15’ n altında tutacak eg-
zerszler seçld. Tanımlanan her egzersz, br set 10 tekrar
olmak üzere 3 set şeklnde yapıldı. Setler arası 1 dakka,
farklı egzerszler arasında se 3 dakka dnlenme süres
uygulandı. Faz 1 dönem olduğu çn korumanın öncelkl
olduğu ve tüm egzerszlern ağrı sınırında yapılması gerek-
tğ belrtld.12 Uygulanan egzerszler sırasıyla; pendulum
egzerszler, masa kenarında pasf  eksyon ve abduks-
yon germe, ayakta maksmum 120°’ ye kadar (tolere ede-
meyenlerde 90°) pasf öne elevasyon, maksmum 30°’ ye
kadar 20° abduksyonda pasf eksternal rotasyon, self yar-
dımlı supn pozsyonda öne elevasyon, wand le yardımlı
eksternal ve nternal rotasyon ve aktf servkal hareketlern
yapılmasıdır.12
Çalışmamızda mmoblzasyon yöntem olarak “Velpeau
bandajı” seçld. Hastaların 23 saat boyunca bandajı kul-
lanmaları stend.15
Faz 2 Eğtm (6-12. ha alar)
Tüm hastalar Faz 1 eğtmlern ev ortamında tamamladık-
tan sonra dahl edlme krterlern karşılamaları durumun-
da supervze Faz 2 eğtmler çn Fzyoterap ve Rehab-
tasyon klnklerne başvurdular. Bu faz başlamadan önce
Velpeau bandajı tekrar kullanılmamak üzere çıkarıldı. Fz-
yoterapst (CK) tarafından Faz 2 eğtmnn uygulanması
sırasında kasların EMG aktvtelern %29’ un altında tuta-
cak egzerszler seçld.12 Ha ada 5 gün her seans yaklaşık
90 dakka olacak şeklde planlama yapıldı. Tanımlanan her
egzersz, br set 10 tekrar olmak üzere 3 set şeklnde ya-
pıldı. Setler arası 1 dakka, farklı egzerszler arasında se
3 dakka dnlenme süres uygulandı. Ev ortamında omuz
bölgesne k saate br 20 dakka soğuk uygulamasına de-
vam edld. Belrtlen egzerszler ev ortamında da hastalara
ödev şeklnde verld ve günlük vasıtasıyla tedavye uyum
gözlemlend.12
Bu faz sırasında uygulanan eğtmler sırasıyla; omuz böl-
gesne 20 dakka soğuk uygulama, 20 dakka Konvansyo-
nel TENS (60-120 Hz. arası) uygulaması, deltod ve bseps
kasları çn yumuşak doku masajı (3 dakka), skapula ve
glenohumeral eklem moblzasyonları (Grade A-B), ayak-
ta duruşta duvarda havlu kaydırma ve duvarda toz alma
egzersz, wand le yardımlı 120°‘ ye kadar blateral omuz
elevasyonu, 9. ha adan sonra artan abduksyon açılarında
eksternal rotasyon, abduksyonda nternal rotasyon, ho-
rzontal adduksyon ve fonksyonel nternal rotasyon (el
dorsumu lumbalde ve daha yukarıda) egzerszler, VAS’ a
göre aktvte sırasında 2 brm ve altında ağrıya ulaşıldı-
ğında sırt üstü ve yan yatış pozsyonlarında ve RM/deltod
dengesn sağlamak çn drsek  eksyonda kısa kaldıraç
kolunda kuvvetlendrme eğtmler, parmak merdve-
n egzerszler, 0.5 kg le başparmak yukarıda “Full Can”
pozsyonunda kuvvetlendrme eğtm, statk quadrpedal
pozsyonunda kapalı knetk zncr eğtmler, perskapular
kasların, deltodn ve trapezn zometrk egzerszler, pos-
teror kapsül germe, aktf elevasyon dereces arttıkça göğüs
sevyesnde deltod, RM ve skapular kasların aktvasyon
eğtmler çn dört anahtar egzersz uygulaması:12
) (Maksmum kırmızı renk elastk bant yardımı le ekster-
nal rotasyon (nfraspnatus ve teres mnör),
) İnternal rotasyon (subskapulars),
) Deltod ve perskapular kas eğtm,
v) Kısa kol kaldıraçta öne elevasyon ya da öne uzanma
(anteror deltod ve supraspnatus).
Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktvasyon Eğtm
Tedav grubundak breylere, 6 ha alık Faz 2 (6-12. haf-
talar) eğtmlerne ek olarak Faz 2 eğtmnn başladığı 6.
ha adan tbaren “Humeral Baş Depresör Kas Ko-aktvas-
yon Eğtm” senkronze şeklde uygulandı. Ko-aktvasyon
eğtm çn standart br test ve eğtm protokolü kulla-
nıldı.9 Abdüksyon hareket sırasında skapulaya göre hu-
merusun kranokaudal pozsyonuna doğrudan etk eden

47
kasların aktvasyon modeller temel alınarak bu modellere
uygun eğtm verld.6 Humeral baş depresör kaslar, güç-
lüden zayıfa doğru sırasıyla teres majör, latssmus dors
ve pektorals majördür. Humeral baş depresyonuna katkı-
da bulunan dğer kasların (nfraspnatus ve subskapulars
kaslarının alt l er) EMG Bofeedback chazı le eğtlmes
nvazv ğne elektrotlar gerektrdğnden, eğtm programı
teres majör, latssmus dors ve pektorals major kaslarıyla
sınırlandırıldı.2,6
Ko-aktvasyon eğtm çn nöromusküler temell br eğ-
tm aracı olan EMG Bofeedback [Chattanooga Group
Inc., Chattanooga, TN] (EMG-BF) chazından faydalanıl-
dı. EMG-BF, yüzeyel elektrotlar vasıtasıyla kas ç myoe-
lektrksel snyaller görsel ve ştsel değerlere dönüştürerek
kasın re-edukasyonunu sağlayan br chazdır.16 Kas kont-
raksyonu sırasında sarkolemmanın depolarzasyonu le
meydana gelen Motor Ünte Aksyon Potansyel (MÜAP),
EMG-BF chazının göstergesnde mkrovolt cnsnden
gösterlr.16
Katılımcıda başarma algısının ve odaklanmanın artırılma-
sı amacıyla, ko-aktvasyon eğtmne başlanmadan önce
humeral baş depresör kasların anatoms görseller yardımı
le hastalara tar end. EMG-BF uygulaması çn hastalar,
sessz ve sakn br tedav klnğne alınarak dış ortam le
lşkler kesld. Uygulama yapılmadan önce clt alkollü
pamuk le temzlend. Uygulamada, Stmrodes® 3.2 cm ça-
pında elektrotlar kullanıldı.17 Teres majör çn, aktf elekt-
rotlardan br skapulanın nferor açısının 1 santmetre su-
perolateralne, dğer humerusun küçük tüberkülü üzerne
yerleştrld. Latssmus dors çn aktf elektrotlardan br,
skapulanın alt açısının br santmetre altındak kas karnı-
na, dğer lakkrstanın 1 santmetre üzerne yerleştrld.
Pektorals major çn se, elektrotlardan br sternal parça
venter kısmının 2/3 lateral bölümüne, dğer se üçüncü
kostanın kostokondral eklem üzerne yerleştrld.10
Hastalar chazı rahatlıkla göreblecek konumda ve oturur
şeklde pozsyonlandılar. Çalışma hedef “Hedef belr-
le” butonu le belrlenmeden önce katılımcılar tarafından
humeral baş depresör kasların en az üç (beş adede kadar)
tekrar Maksmum İzometrk Kasılması (MVIC) gerçek-
leştrld. Bu alışma tekrarları arasında 1 dakka dnlenme
peryodu uygulandı. En yüksek EMG-BF mkrovolt değer,
çalışma hedefn belrlemede gerekl skor olarak seçld.
Tüm breylern MVIC değerlernn hesaplanmasında, ska-
pular düzlemde 45°’lk elevasyon hareket esas alındı.16,17
Teres majör ve latssmus dors MVIC’ ler çn hastalar-
dan 45°’lk elevasyon hareket sırasında kola ç rotasyon,
adduksyon ve ekstansyon yaptırmaya odaklanarak omzu
arkaya doğru çekmeye çalışmaları stend. Pektorals ma-
jör MVIC çn de hastaların  eksyon, ç rotasyon ve ad-
duksyon hareketne odaklanarak omuzu öne ve çer doğ-
ru çekmeye çalışmaları stend. Görsel ger bldrmler çn
chazın ekranında yer alan keskl çzglerden ve ştsel ger
bldrm çn snyal sesnden yararlanıldı.16,17
Yapılan çalışmada, humeral baş depresör kaslarda ko-ak-
tvasyon artışı amaçlandığı çn alışma tekrarları sırasında
belrlenen hedef MVIC, %50 artırılarak yen hedef belr-
lend. Hastaya, lgl hareketler yaparken keskl çzglern,
hedef çzgnn altında kalmaması gerektğ anlatıldı.16,17
Her hastaya lk gün bu 1 saatlk alışma ve odaklanma
eğtm verldkten sonra Faz 2 eğtmlerne geçld. Faz 2
eğtmlerne geçmek çn her br hastanın ko-aktvasyonu
doğru br şeklde uygulandığından emn olundu. Faz 2
eğtmler sırasında fzyoterapst le her seans önces ka-
tılımcıların ko-aktvasyonu gerçekleştreblme kapasteler
değerlendrld. Gerekrse, egzerszler doğru yapılana ka-
dar EMG-BF chazı kullanılarak fzyoterapst le ek dene-
meler yapıldı. Ha alık telefon görüşmes le katılımcılara
ko-aktvasyon eğtm çn odaklanmayı ev ortamında
da çalışmaları gerektğ ve gereken prosedür hatırlatıldı.
Ko-aktvasyon eğtmnn ev ödev bölümüne hastaların
uyumunu saptamak çn günlük tutturuldu.16,17
KT+Ko-aktvasyon grubundak breylerden, Faz 2 eğtm-
nn glenohumeral egzerszlernden önce EMG-BF chazı-
Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi

Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
48
nın görsel ve ştsel uyarıları le teres majör, latssmus dor-
s, pektorals majör kaslarını yukarıda bahsedlen şeklde
steml olarak aktve etmeler stend. Tüm glenohumeral
egzerszlern, humeral baş depresör kasların ko-aktvas-
yonu bozulmadan yapılması gerektğ fade edld ve chaz
yardımıyla performans kontrol edld. Öte yandan, sadece
KT grubundak breylern teres majör, latssmus dors ve
pektorals majör kaslarını hareketler sırasında aktve et-
memes gerektğnden ha alık olarak 1 kerelğne bu has-
taların sadece EMG-BF MVIC değerler ölçülerek MVIC’
n % 15’ n altında olduğundan emn olundu.16,17
Örneklem Büyüklüğü
Orta büyüklüktek RM kas yırtığı sonrası ARMO uygu-
lanan breylerde humeral baş depresör kas ko-aktvasyon
eğtmnn etksnn ncelendğ herhang br çalışma lte-
ratürde mevcut değldr. Bu nedenle çalışmamızda örnek-
lem büyüklüğünün saptanmasında Overbeek ve ark.’ nın
çalışma sonuçları referans alındı.18 Overbeek ve ark. hu-
meral baş depresör kasların artmış ko-kontraksyonunun,
subakromyal ağrı sendromundak klnk seyr le lşks-
n ncelemşlerdr. Bu çalışma sonuçlarına göre genş etk
büyüklüğü hesaplandı. G*Power So ware (Verson 3.1.9.2,
DüsseldorfUnversty, Düsseldorf, Germany) le yapılan
analzde, 0.8’lk etk büyüklüğünde, % 95 güven aralığında
ve % 80 güçte 2 grupta mkst dzaynda tekrarlı ölçümler
ANOVA test yapablmek çn her gruba 12 brey olmak
üzere toplam 24 breyn dahl edlmes gerektğ saptandı.
İstatstksel Analz
Verlern statstksel analznde  e IBM® SPSS® Statst-
csfor Wndows so ware (ver. 22.0; IBM Corp., NY, USA)
yazılımı kullanıldı. Tüm sonuçlar çn tedavye nyet
prensb ve protokol başına analzler gerçekleştrld. Sa-
yısal değşkenlern normal dağılıp dağılmadıkları, görsel
(hstogramlar, olasılık grafkler) ve analtk yöntemler
(Kolmogorov-Smrnov/Shapro-Wlk test) kullanılarak
belrlend. Normal dağılım gösteren verler çn paramet-
rk analz yöntemler kullanıldı. Tanımlayıcı statstkler
sürekl sayısal değşkenler çn mnmum-maksmum ve
ortalama±standart sapma (ortalama±SS) olarak; katego-
rk değşkenler çn oran (%) olarak fade edld. Gruplar
açısından temel parametreler bağımsız örneklem t test
(yaş, vücut kütle ndeks) ve χ2 test (cnsyet dağılımı,
domnant taraf, etklenen taraf, ev egzerszler sırasında
günlük tutma vasıtasıyla tedavye uyum) kullanılarak kar-
şılaştırıldı. Tedav önces ve sonrası grup ç farklılıkların
saptanmasında eşleştrlmş örneklem t test kullanıldı.
Mkst dzaynda k yönlü tekrarlı ölçümler varyans analz
(ANOVA) [bağımsız faktör grup: KT+Ko-aktvasyon gru-
bu ve sadece KT grubu; tekrarlanan faktör zaman: tedav
önces ve tedav sonrası] zamana bağlı değşm ve grupx-
zaman etkleşmler açısından skorları karşılaştırmak çn
kullanıldı. Etk büyüklükler (f) “partal eta squared” ola-
rak fade edld [f = 0.10 (küçük etk büyüklüğü), f = 0.25
(orta etk büyüklüğü) ve f = 0.40 (genş etk büyüklüğü)].
Grup, zaman veya grupxzaman etkleşm çn saptanan
öneml farklılıklarda Bonferron post-hoc test kullanıldı.
Tüm analzler çn statstksel anlamlılık değer p<.05 ola-
rak ayarlandı.
BULGULAR
Orta büyüklükte RM kas yırtığı sonrası ARMO uygulanan
24 brey çalışmaya dahl edld. Katılımcıların tanımlayıcı
statstkler Tablo 1’ de gösterld. İncelenen gruplar temel
parametreler açısından benzerd p>.05 ve bu durum grup-
ların homojen dağıldığını ortaya koydu. Toplam 42 gün-
lük ko-aktvasyon eğtmnn ev ödev bölümüne uyum
oranının se KT+Ko-aktvasyon grubu çn %90.47 olduğu
bulundu.
Ağrı Değşken Açısından Gruplar Arası Karşılaştırma
Analzler, her k tedav programının da faydalı etkler
sağladığını gösterd (p<.05). Dört farklı durum üzernde
gerçekleştrlen ANOVA, hem grup etks (p<.001) hem de
tedav etks (p<.001) ortaya çıkardı. Grup ve tedav ara-
sında da statstksel olarak anlamlı br etkleşm saptandı
(p <.05). Grup ç değerlendrmelerde tüm ölçümler çn
her k tedavnn de etkl olduğu saptandı (p<.001). Tüm
pozsyonlar açısından KT+Ko-aktvasyon grubundak y-

49
Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
leşmenn daha yüksek olduğu saptandı (p <.05, Tablo 2).
Eklem Hareket Açıklık Değerler Açısından Gruplar
Arası Karşılaştırma
Uygulanan her k tedavnn de ROM değerler açısından
faydalı sonuçlara yol açtığı saptandı (p<.05). ANOVA,
nternal rotasyon hareket dışında dğer 3 farklı ROM öl-
çümünde hem grup etks (p<.001) hem de tedav etks
(p<.001) ortaya çıkardı. Grup ve tedav arasında da stats-
tksel olarak anlamlı br etkleşm bulundu (p<.05). Grup
ç değerlendrmelerde tüm ölçümler çn her k tedavnn
de etkl olduğu saptandı (p<.001). Fleksyon, abduksyon
ve eksternal rotasyon hareketlerndek yleşme açısın-
dan KT+Ko-aktvasyon grubunun üstün olduğu görüldü
(p<.05, Tablo 3).
Tablo 1. İlk Değerlendirmede Katılımcıların Tanımlayıcı Özellikleri (Grup Ortalamaları ve Gruplar Arası Karşılaştırmalar)
KT+Ko-aktivasyon Sadece KT p
Kadın (%) 11 (91.7) 11 (91.7) 1.0 a
Yaş (SS; min-max) 46.58 (7.47; 36-61) 50.25 (7.37; 36-62) .23 b
VKİ (SS; min-max) 26.4 (4.48; 17.9-39.1) 25.1 (4.12; 18.4-36.5) .21 b
Dominant taraf sağ (%) 12 (100.00) 12 (100.00) 1.0 a
Etkilenmiş taraf sağ (%) 12 (100.00) 12 (100.00) 1.0 a
Faz 1 egzersizlerine uyum (%) 36/42 gün (85.71) 42/42 gün (100.00) .04 a *
Faz 2 egzersizlerine uyum (%) 34/42 gün (80.95) 41/42 gün (97.61) .02 a *
Ko-aktivasyon eğitimine uyum (%) - 38/42 gün (90.47) -
VKİ: Vücut kütle indeksi; SS: Standart sapma; a χ2 testi; b Bağımsız örneklem t testi; %: Yüzde; min-max: Minimum-mak-
simum; KT+Ko-aktivasyon: KT+Ko-aktivasyon: Konservatif tedaviye ek olarak humeral baş depresör kas ko-aktivasyon
eğitimi; KT: Sadece konservatif tedavi.
Tablo 2. Ağrı Değişkeni Açısından Tedavi Öncesi ve Sonrası Gruplar Arası Karşılaştırma
Sadece KT grubu KT+Ko-aktivasyon Grubu p2 değeri
Önce Sonra p1 değeri Önce Sonra p1 değeri Zaman Grup×Zaman
İstirahat 5.08±1.37 3.28±1.52 <.001 5.66±1.15 2.45±0.44 <.001 <.001 (0.912) .049 (0.311)*
Aktivite 7.16±1.33 3.96±0.82 <.001 7.50±1.00 2.48±0.58 <.001 <.001 (0.923) .008 (0.493)*
Neer 7.33±1.43 4.49±0.99 <.001 7.16±1.19 2.88±0.86 <.001 <.001 (0.922) .009 (0.488)*
Kennedy-Hawkins 8.33±0.88 5.78±0.87 <.001 8.16±0.57 3.87±0.48 <.001 <.001 (0.989) .003 (0.542)*
VAS: Görsel Analog Skalası; p1: eşleştirilmiş örneklem t testi; p2: Mikst dizaynda iki yönlü tekrarlı ölçümler varyans analizi (ANO-
VA). Değerler ortalama±standart sapma şeklinde ifade edildi. Parantez içindeki veriler etki büyüklüklerini tari er; KT+Ko-aktivasyon:
KT+Ko-aktivasyon: Konservatif tedaviye ek olarak humeral baş depresör kas ko-aktivasyon eğitimi; KT: Sadece konservatif tedavi.
Tablo 3. Eklem Hareket Açıklık Değerleri Açısından Tedavi Öncesi ve Sonrası Gruplar Arası Karşılaştırma
ROM Sadece KT grubu KT+Ko-aktivasyon Grubu p2 değeri
Önce Sonra p1 değeri Önce Sonra p1 değeri Zaman Grup×Zaman
Fleksiyon 98.66±12.40 123.23±8.75 <.001 97.25±8.51 137.42±5.12 <.001 <.001 (0.951) .047 (0.343)*
Abduksiyon 49.66±15.82 112.21±8.9 <.001 47.91±14.20 129.84±7.58 <.001 <.001 (0.942) .007 (0.502)*
Eksternal
Rotasyon 5.66±4.84 26.13±6.44 <.001 6.16±4.62 32.48±8.78 <.001 <.001 (0.925) <.001 (0.798)*
İnternal
Rotasyon 18.83±9.00 43.25±4.88 <.001 17.75±8.13 42.65±6.14 <.001 .896 (0.004) .499 (0.038)
ROM: Eklem Hareket Açıklığı; p1: eşleştirilmiş örneklem t testi; p2: Mikst dizaynda iki yönlü tekrarlı ölçümler varyans analizi (ANO-
VA). Değerler ortalama±standart sapma şeklinde ifade edildi. Parantez içindeki veriler etki büyüklüklerini tari er; KT+Ko-aktivasyon:
KT+Ko-aktivasyon: Konservatif tedaviye ek olarak humeral baş depresör kas ko-aktivasyon eğitimi; KT: Sadece konservatif tedavi.

Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
50
TARTIŞMA
Bu çalışma, orta büyüklüktek RM kas yırtığı sonrası
ARMO uygulanan breylerde humeral baş depresör kas
ko-aktvasyon eğtmnn etksnn ncelenmes amacıyla
planlandı. Çalışma sonuçlarına göre, konservatf tedav
programına, ko-aktvasyon eğtmnn eklenmesnn ağrı
ve eklem hareket açıklığı açısından olumlu etks vardır.
Semptomatk RM lezyonu olan hastalarda, semptomların
daha da kötüleşmesne yol açan predspozan faktörlerden
br deltod kastak aktvasyon artışıdır.7 Glenohumeral
eklem çevresndek kas moment denges anomallernden
dolayı ortaya çıkan moblte-stablte uyumsuzluğu, hume-
ral başın aşırı kranalzasyonuna yol açarak akromyohu-
meral mesafey daraltır ve fonksyonel yeterszlkler artı-
rır.8,9 Semptomların haf etleblmes çn çeştl yöntemler
aranmakta olup, son zamanlarda etksnn ncelenmes
konusunda çalışmalara htyaç olduğu vurgulanan eğ-
tmlerden brs, humeral baş depresör kas ko-aktvasyon
eğtmdr.8,9 Byomekanksel analz çalışmalarında teres
majör, pektorals major ve latssmus dors kaslarının gle-
nohumeral egzerszler sırasında ko-aktvasyon sağlaması
gerektğ ancak bu şeklde medo-kaudal moment kolla-
rının oluşableceğ rapor edlmştr.8-10 Tartışmalı sonuç-
lar olsa da medo-kaudal moment kollarına sahp kol kol
addüktörlernn ko-aktvasyonu le glenohumeral moblte
ve stabltenn restorasyonunun sağlanableceğ düşünces
önem kazanmaktadır.9 Bu düşünce, çalışmamızın öneml
çıkış noktalarından brsdr. Çalışmamız orta büyüklükte-
k RM kas yırtığı sonrası ARMO uygulanan breylerde hu-
meral baş depresör kas ko-aktvasyon eğtmnn etksnn
ncelendğ lk çalışma olma özellğ taşıdığından sonuçla-
rımız EMG çalışmaları le desteklenmştr.
Wtte ve arkadaşlarının EMG’ ye dayalı çalışmaları, hume-
ral baş depresör kas ko-aktvasyon eğtmnn gerekllğ
konusundak sonuçlarımızı destekler ntelktedr.9 Yrm
sağlıklı ve 20 tam kat RM yırtığı olan toplam 40 katılımcı
le yapmış oldukları çalışmalarında, EMG kaydı sırasında
zometrk abduksyon ve adduksyon hareketlern ncele-
mşlerdr. Abduksyon ve adduksyon EMG sonuçları “Ak-
tvasyon Oranı (-1≤AO≤1)” olarak fade edlmş olup daha
küçük oranlar daha yüksek ko-aktvasyonu tar emekte-
dr. Tam kat yırtığı olan breylern kompansasyon meka-
nzması olarak abduksyon hareket sırasında daha yüksek
adduktor kas ko-aktvasyonu gösterdğn rapor etmşler-
dr.9 AO’ lar teres majör kası çn 0.3; latssmusdors kası
çn se 0.5 olarak bulunmuştur. Eğtm olarak verlmes-
nn yanı sıra bu AO’ ların semptomatk RM yırtığı olan
kşlern sağlıklılardan ayırt edlmesnde ndkatör olarak
kullanılableceğn fade etmşlerdr.9
Wtte ve arkadaşları, RM dsfonksyonlu hastalarda ab-
duksyon hareket sırasında akromyohumeral mesafedek
darlığın mnmze edleblmesnde humeral baş addük-
tör kas ko-aktvasyonunu potansyel br kompansasyon
mekanzması olarak görmüşlerdr.19 Bu düşünce üzerne
planladıkları br dğer EMG çalışmasında, strahat pozs-
yonunda akromohumeral mesafey ve aktf abdüksyon
ve addüksyon hareketler sırasında humeral translasyon
mktarındak farklılıkları değerlendrmşlerdr.19 RM yır-
tığı olan 20 hasta, subakromyal sıkışması olan 30 hasta
ve 10 kşlk kontrol grubu olmak üzere toplam 60 hasta
le çalışmalarını planlamışlardır. Tüm katılımcıların delto-
d, pektorals majör, latssmus dors ve teres majör akt-
vasyonları lgl hareketler sırasında EMG le kayıt altına
alınmıştır.19 Subakromyal aralığın RM yırtığı olan hasta-
larda, dğer breylere göre daha dar olduğunu fade etmş-
lerdr.19 Tüm deneklerde zometrk abdüksyon sırasında
ve daha az mktarda adduksyon sırasında subakromyal
daralmada artış ve ayrıca RM yırtığı olan hastalarda daha
fazla addüktör kas ko-aktvasyonu saptamışlardır.19 Erken
dönemde ko-aktvasyon artışının olması, RM kaslarında-
k yeterszlğn kompanse edlmesnde önemldr.20 Hu-
meral baş depresör kas ko-aktvasyon eğtmnn olumlu
etkler le lgl sonuçlarımız, ko-aktvasyon mktarının
artırılmasıyla RM kaslarının daha hızlı yleşmesne ola-
nak tanınmasıyla açıklanablr. Klnktek eğtmler sıra-
sında rekürrent aktvte vasıtasıyla yleşmenn hızlanması,

51
Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
ko-aktvasyon mktarını zamanla düşürecektr.21 Yırtık
olan RM kasları yleştkçe ko-aktvasyon azalması, gerek-
sz kassal aktvtenn lerleyen nhbsyonunu sağlayacak ve
çalışma sonuçlarımızda olduğu gb daha y fonksyonel
skorlar elde edleblecektr.21 Bu bağlamda Wtte ve arka-
daşlarının bahsedlen 2 byomekanksel çalışması, sonuç-
larımızın geçerllğn desteklemes açısından önemldr.9,19
Humeral baş depresör kas ko-aktvasyon artışının etk-
lern nceleyen br dğer çalışma Overbeek ve arkadaşla-
rına attr.18 Abduksyon hareket sırasında kol addüktör
kas ko-aktvasyonunun artırılmasının subakromyal ağrı
sendromunun (SAPS) tedavsnde etkl olableceğ düşün-
cesyle çalışmalarını planlamışlardır.18 İlk değerlendrme-
de ve yaklaşık 4 yıllık takpten sonra, SAPS’ lı 26 hastada
zometrk abdüksyon ve addüksyon görevler sırasında
latssmus dors, teres major, pektorals majör ve deltod
kasının EMG ölçümlern kaydetmşlerdr. Klnk seyr
VAS le takp edlmştr. Çalışma sonuçlarına göre latss-
mus dors ve teres majör kaslarının ko-aktvasyon artışı,
olumlu br SAPS seyr le lşkldr. Semptomlardak y-
leşmey se addüktör kas ko-aktvasyonunun artmasıyla
subakromyal mesafenn genşlemesyle açıklamışlardır.18
Çalışmamızın lmtasyonu yaş le lgldr. Hastaların yaş
dekatlarının gruplanarak skorların analz edlmes, so-
nuçların daha objektf ve genelleneblr olması açısından
öneml olablr. Sonuç olarak humeral baş depresör kas
ko-aktvasyon eğtmnn konservatf tedav programına
eklenmesnn; strahat, aktvte, Neer ve Kennedy-Haw-
kns olmak üzere 4 farklı pozsyonda ağrının azaltılması-
na olumlu etks vardır. İnternal rotasyon hareket dışında
 eksyon, abduksyon ve eksternal rotasyon eklem hareket
açıklığının artırılmasında olumlu etks vardır.
Çalışmamız, Selçuk Ünverstes Sağlık Blmler Fakül-
tes Grşmsel Olmayan Klnk Araştırmalar Etk Kurulu
tarafından onaylandı (2020-622). Çalışma önces tüm b-
reylern yazılı ve sözlü onamları alındı ve ayrıca çalışma
Helsnk Bldrges’ne uyumlu şeklde gerçekleştrld.

Sakarya Tıp Dergisi 2021;11(1):42-52
KARARTI ve Ark., Humeral Baş Depresör Kas Ko-Aktivasyon Eğitimi
52
1. Andersson HI, Ejlertsson G, Leden I, Rosenberg C. Chronc pan n a geographcally defned
general populaton: studes of d erences n age, gender, socal class, and pan localzaton.
Cln J Pan 1993;9:174-182.
2. Steenbrnk F, de Groot JH, Veeger HE, van der Helm FC, Rozn PM. Glenohumeral stablty
n smulated rotator cu tears. J Bomech 2009;42:1740-1745.
3. de Wtte PB, Overbeek CL, Navas A, Nagels J, Rejnerse M, Nelssen RG. Heterogeneous MR
arthrography fndngs n patents wth subacromal mpngement syndrome – Dagnostc
subgroups? J Electromyogr Knesol 2016;29:64-73.
4. Deutsch A, Altchek DW, Schwartz E, Ots JC, Warren RF. Radologc measurement of su-
peror dsplacement of the humeral head n the mpngement syndrome. J Shoulder Elbow
Surg 1996;5:186-193.
5. Grachen H, Bonel H, Stammberger T, Haubner M, Rohrer H, Englmeer KH, Reser M,
Ecksten F.  ree-dmensonal analyss of the wdth of the subacromal space n healthy sub-
jects and patents wth mpngement syndrome. AJR Am J Roentgenol 1999;172:1081-1086.
6. Overbeek CL, Kolk A, de Groot JH, et al. Altered Cocontracton Patterns of Humeral Head
Depressors n Patents wth Subacromal Pan Syndrome: A Cross-sectonal Electromyog-
raphy Analyss. Cln Orthop Relat Res 2019;477(8):1862-1868.
7. Hnterwmmer S, Esenhart-Rothe R, Sebert M, Putz R, Ecksten F, Vogl, T. In uence of
adductng and abductng muscle forces on the subacromal space wdth. Med Sc Sport Exer
2003;35:2055–2059.
8. Steenbrnk F, de Groot JH, Veeger HE, Meskers CG, van de Sande MA, Rozng PM. Pat-
hologcal muscle actvaton patterns n patents wth massve rotator cu tears, wth and
wthout subacromal anaesthetcs. Man  er 2006;11:231–237.
9. de Wtte PB, van der Zwaal P, Vsch W, et al. Arm adductor wth arm abducton n rotator
cu tear patents vs. healthy -- desgn of a new measurng nstrument [corrected] [publshed
correcton appears n Hum Mov Sc 2013 Aug;32(4):875-6].
10. Boudreau N, Gaudreault N, Roy JS, Bédard S, Balg F.  e Addton of Glenohumeral Ad-
ductor Coactvaton to a Rotator Cu Exercse Program for Rotator Cu Tendnopathy: A
Sngle-Blnd Randomzed Controlled Tral. J Orthop Sports Phys  er 2019;49(3):126-135.
11. Kanık EA, Taşdelen B, Erdoğan S. Klnk denemelerde randomzasyon 2011.
12.  gpen CA, Sha er MA, Gaunt BW, Leggn BG, Wllams GR, Wlcox RB 3rd.  e Ame-
rcan Socety of Shoulder and Elbow  erapsts’ consensus statement on rehabltaton fol-
lowng arthroscopc rotator cu repar. J Shoulder Elbow Surg 2016;25(4):521-535.
13. Prce DD, McGrath PA, Raf A, Buckngham B.  e valdaton of vsual analogue scales as
rato scale measures for chronc and expermental pan. Pan 1983;17(1):45-56.
14. Menek B, Tarakc D, Algun ZC.  e e ect of Mullgan moblzaton on pan and lfe qualty
of patents wth Rotator cu syndrome: A randomzed controlled tral. J Back Musculoskelet
Rehabl 2019;32(1):171-178.
15. Hall MC.  e Velpeau bandage. Can Med Assoc J 1963;88(2):92-93.
16. Juul-Krstensen B, Larsen CM, Eshoj H, et al. Postve e ects of neuromuscular shoulder
exercses wth or wthout EMG-bofeedback, on pan and functon n partcpants wth
subacromal pan syndrome - A randomsed controlled tral. J Electromyogr Knesol
2019;48:161-168.
17. Yakut E, Dalkılınç M, Kaya D. Kanıta dayalı elektroterap. Ankara, Pelkan Yayıncılık
2008;43-203.
18. Overbeek CL, Kolk A, Nagels J. Increased co-contracton of arm adductors s assocated wth
a favorable course n subacromal pan syndrome. J Shoulder Elbow Surg 2018;27(11):1925-
1931.
19. de Wtte PB, Henseler JF, van Zwet EW, Nagels J, Nelssen RG, de Groot JH. Cranal hume-
rus translaton, deltod actvaton, adductor co-actvaton and rotator cu dsease - d erent
patterns n rotator cu tears, subacromal mpngement and controls. Cln Bomech (Brstol,
Avon) 2014;29(1):26-32.
20. Busse ME, Wles CM, Van Deursen RWM. Muscle co-actvaton n neurologcal condtons.
Physcal therapy revews 2005;10(4):247-253.
21. Andrade R, Araújo RC, Tucc HT, Martns J, Olvera AS. Coactvaton of the shoulder and
arm muscles durng closed knetc chan exercses on an unstable surface. Sngapore Med J
2011;52(1):35-41.
Kaynakl ar