Trialeurodes vaporariorum ve Macrosiphum euphorbiae ile Bulaşma Seviyesine Göre Tuta absoluta’nın Yumurta Bırakma Tercihi

Abstract

Amaç: Bu çalışmada, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın yumurta bırakma tercihine, herbivor böcek zararı sonucu konukçu bitkiden salınan uçucu yağların etkisi araştırılmıştır. Materyal ve Metot: Macrosiphum euphorbiae (Thomas) (Hemiptera: Aphididae) ve Trialeurodes vaporariorum Westwood (Hemiptera: Aleyrodidae) ile bulaşık konukçu bitkilere, T. absoluta’nın bıraktığı yumurta sayıları karşılaştırılmıştır. Ayrıca T. absoluta’nın, bileşik yapraklarına mekanik olarak zarar verilmiş domates bitkilerine, bıraktığı yumurta sayıları da değerlendirilmiştir. Bulgular: Kontrol grubu olarak kullanılan temiz bitkilere (15,05 yumurta/dişi), diğer zararlılarla bulaşık olan bitkilere göre, bırakılan yumurta sayısı daha fazladır. Kontrol bitkilerinden sonra en fazla yumurta bırakılan bitki M. euphorbiae’nın bileşik yaprak başına 5 ergin bireyi ile bulaşık domates bitkileridir (7,48 yumurta/dişi). En az yumurta (3,79 yumurta/dişi) ise T. vaporariorum’un bileşik yaprak başına 40–50 ergin bireyi ile bulaşık domates bitkilerine bırakılmıştır. M. euphorbiae ile bulaşık bitkiler içerisinde ise en az yumurta bırakılanı (4,34 yumurta/dişi) bileşik yaprak başına 15 ergin bireyi ile bulaşık olan bitkiler olmuştur. Ayrıca, M. euphorbiae ile bulaşık bitkilere göre, T. vaporariorum ile bulaşık bitkilere daha az yumurta bırakıldığı belirlenmiştir. Bununla birlikte, bırakılan yumurta sayısının, domates bitkilerindeki bulaşıklık miktarının artışı ile ters orantılı olarak azaldığı görülmüştür. Ayrıca, mekanik zarar verilmiş bileşik yaprak sayısı arttıkça T. absoluta tarafından bırakılan yumurta sayısının azaldığı görülmüştür. Sonuç: Sonuç olarak, herbivor böceklerin yapmış olduğu zarar sonucunda konukçu bitkilerden salınan uçucu yağların, T. absoluta’nın mücadelesinde kullanılma potansiyeli olduğu belirlenmiştir.

Full text

267
Edrne Ekolojk Koşullarında Mav Taş Yoncası (Mellotus caeruleus (L.) Desr.)’nın Farklı Gelşme Dönemlerndek Yem Verm ve Kaltesnn Belrlenmes
Gençlern Kırmızı Et Tüketm Terchlernn Analz: Ege Ünverstes Öğrencler ÖrneğÇanakkale ve Tekrdağ İller Kanola Üretm Alanlarında Öneml Vrüs Hastalıklarının Tanılanması ve Karakterzasyonu
How to cte: Brgücü, A. K., Blgç, H., Karaca, İ. 2020. Ovposton Preference of Tuta absoluta n Response to Infestaton Level of Traleurodes
vaporarorum and Macrosphum euphorbae, Ege Ünv. Zraat Fak. Derg., 57 (2):267-275 DOI: 10.20289/zfderg.631635
Araştırma Makales
(Research Artcle)
Ege Ünv. Zraat Fak. Derg.,2020, 57 (2):267-275
DOI: 10.20289/zfderg.631635
Traleurodes vaporarorum ve Macrosphum euphorbae le
Bulaşma Sevyesne Göre Tuta absoluta’nın Yumurta Bırakma
Terch
Ovposton Preference of Tuta absoluta n Response to Infestaton Level of
Traleurodes vaporarorum and Macrosphum euphorbae
ÖZ
Amaç: Bu çalışmada, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın yumurta bırakma
tercihine, herbivor böcek zararı sonucu konukçu bitkiden salınan uçucu yağların etkisi
araştırılmıştır.
Materyal ve Metot: Macrosiphum euphorbiae (Thomas) (Hemiptera: Aphididae) ve
Trialeurodes vaporariorum Westwood (Hemiptera: Aleyrodidae) ile bulaşık konukçu bitkilere,
T. absoluta’nın bıraktığı yumurta sayıları karşılaştırılmıştır. Ayrıca T. absoluta’nın, bileşik
yapraklarına mekanik olarak zarar verilmiş domates bitkilerine, bıraktığı yumurta sayıları da
değerlendirilmiştir.
Bulgular: Kontrol grubu olarak kullanılan temiz bitkilere (15,05 yumurta/dişi), zararlılarla
bulaşık olan bitkilere göre, bırakılan yumurta sayısı daha fazladır. Kontrol bitkilerinden
sonra en fazla yumurta bırakılan bitki M. euphorbiae’nın bileşik yaprak başına 5 ergin bireyi
ile bulaşık domates bitkileridir (7,48 yumurta/dişi). En az yumurta (3,79 yumurta/dişi) ise T.
vaporariorum’un bileşik yaprak başına 40–50 ergin bireyi ile bulaşık domates bitkilerine
bırakılmıştır. M. euphorbiae ile bulaşık bitkiler içerisinde ise en az yumurta bırakılanı (4,34
yumurta/dişi) bileşik yaprak başına 15 ergin bireyi ile bulaşık olan bitkiler olmuştur. Ayrıca,
M. euphorbiae ile bulaşık bitkilere göre, T. vaporariorum ile bulaşık bitkilere daha az yumurta
bırakıldığı belirlenmiştir. Bununla birlikte, bırakılan yumurta sayısının, domates bitkilerindeki
bulaşıklık miktarının artışı ile ters orantılı olarak azaldığı görülmüştür. Ayrıca, mekanik zarar
verilmiş bileşik yaprak sayısı arttıkça T. absoluta tarafından bırakılan yumurta sayısının azaldığı
görülmüştür.
Sonuç: Sonuç olarak, herbvor böceklern yapmış olduğu zarar sonucunda konukçu
btklerden salınan uçucu yağların, T. absoluta’nın mücadelesnde kullanılma potansyel
olduğu belrlenmştr.
ABSTRACT
Objective: The study investigated the eect of the Herbivore-Induced Plant Volatiles
(HIPVs) release from the host plant on the oviposition preference of Tuta absoluta (Meyrick)
(Lepidoptera: Gelechiidae).
Material and Methods: The numbers of eggs laid by T. absoluta to host plants contamination
with Macrosiphum euphorbiae (Thomas) (Hemiptera: Aphididae) and Trialeurodes
vaporariorum Westwood (Hemiptera: Aleyrodidae) was compared. Also, the numbers of eggs
laid by T. absoluta on the plants of which compound leaves were damaged as mechanically
were evaluated.
Results: The number of eggs (15.05 eggs/female) laid to noninfested plants used as control
group was more than those to host plants contaminated with other pests. The control plants
was followed by the plants contaminated with 5 M. euphorbiae adults per compound leaf in
terms of the number of eggs (7.48 eggs/female) laid by female. The least eggs (3.79 eggs/
female) also were deposited to the plants contaminated with 40–50 T. vaporariorum adults
per compound leaf. As regards the plants contaminated with M. euphorbiae, the plants to
which the least eggs (4.34 eggs/female) laid were the plants contaminated with 15 adults
per compound leaf. Also, the number of eggs laid to tomato plants contaminated with
M. euphorbiae was lesser than that to tomato plants contaminated with T. vaporariorum.
Additionally, the number of eggs laid decreased inversely with increasing the contamination
level of tomato plants with herbivore insects. Likewise, the number of eggs laid by T. absoluta
decreased with increasing the number of compound leaf damaged as mechanically.
Conclusion: Consequently, based on the results of this study, it is possible to say that plant
volatiles released by host plants as a result of herbivore insect damage have a potential to use
in the controlling of T. absoluta.
Alınış (Receved): 16.10.2019 Kabul Tarh (Accepted): 16.01.2020
Hasan BİLGİÇ1
Ali Kemal BİRGÜCÜ2a*
İsmail KARACA2b
1Akdeniz Üniversitesi, Elmalı Meslek
Yüksekokulu, Bitkisel ve Hayvansal Üretim
Bölümü, 07700, Elmalı-Antalya, Türkiye
2Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi,
Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, 32260,
Isparta, Türkiye
1 Orcid No: 0000-0001-6742-6426
2a Orcid No: 0000-0001-9497-4700
2 bOrcid No: 0000-0002-0975-789X
*sorumlu yazar: alibirgucu@isparta.edu.tr
Anahtar Sözcükler:
Domates, herbivor, konukçu bitki, uçucu
yağ, yumurta bırakma
Keywords:
Tomato, herbivore, host plant, plant
volatile, oviposition

268
Blgç ve ark.
GİRİŞ
Tuta absoluta (Meyrck) (Lepdoptera: Gelechdae)
ülkemizde Domates güvesi olarak bilinmektedir ve orjn
Güney Amerika’dır (Desneux et al., 2010). Türkiye’de
2009 yılında İzmir ilinde açık alanda yetştrclğ yapılan
domates btkler üzernde lk olarak saptanmıştır (Kılıç,
2010). T. absoluta dünyada ve ülkemizde yetiştiriciliği
yapılan en önemli sebzelerden biri olan domatesin
günümüzde ana zararlısı konumundadır (Siqueira
et al., 2000; Lett et al., 2005; Pereyra and Sanchez,
2006). Ayrıca, T. absoluta’nın öneml br konukçusu
olan domateste, Traleurodes vaporarorum Westwood
(Hemptera: Aleyroddae) ve Macrosphum euphorbae
(Thomas) (Hemptera: Aphddae) türlernn de
bulunduğu 77 adet böcek türünün zararlı olduğu
saptanmıştır (Uygun et al., 1998).
T. absoluta dünyada ve ülkemizde görüldüğü
günden beri, bu zararlıya karşı lk başvurulan yöntem
kmyasal mücadele olmuştur. Yaprak epderms
altında galerler açtığından dolayı T. absoluta’ya karşı
kmyasal mücadele zordur (Cabello et al., 2009). T.
absoluta uygun koşullar olduğunda yılda 10-12 döl
vermektedr. Hızlı üremesi nedeniyle sık insektisit
uygulamaları sonucunda da, zararlı nsektstlere karşı
çabuk dayanıklılık gelştrmektedr (Squera et al., 2001;
Lett et al., 2005). Yalçın et al. (2015) tarafından en çok
kullanılan beş nsektst olan ndoxacarb, spnosad,
azadrachtn, chlorantranlprol ve metaumzon’a
karşı Türkye’dek bazı T. absoluta popülasyonlarının
dayanıklılığının araştırıldığı br çalışmada, btksel
kaynaklı azadrachtn harç dğer aktf maddelere
karşı T. absoluta’nın bazı popülasyonlarının drenç
gelştrdğ belrlenmştr. Peststlere karşı dayanıklılığın
yanı sıra, nsan sağlığına ve çevreye olumsuz etkler
gb brçok sebepten dolayı araştırmacılar alternatf
mücadele yöntemlerne yönelmşlerdr (Lett et al.,
2005; Brgücü et al., 2014a; 2015a). Btksel ekstraktlar
ve uçucu yağlar öneml brer alternatf yöntemlerdr.
Btklerden salınan uçucu yağların içeriğinde bulunan
monoterponoidlerin, bitki savunma sistemini zararlılara
karşı güçlendrdğ blnmektedr (Grodntzky and
Coats, 2002; Km et al., 2003). Bugüne kadar yapılan
çalışmalarda, btksel ekstraktların ve uçucu yağ
bleşenlernn zararlılara karşı beslenme engelleyc,
çekc, yumurta öldürücü, uzaklaştırıcı gb etklernn
olduğu saptanmıştır (Mansour and Putevsk, 1986;
Sngh et al., 1989; Shukla et al., 1989; Mwang et al.,
1992; Shaaya et al., 1993; Schmtt, 1994; Ndungu et al.,
1995, Bayındır et al., 2015; Brgücü et al., 2014b, 2015b).
Bununla brlkte, herbvor böcek zararı sonucunda da
btklerden uçucu yağ salınımı gerçekleştğ ve bu uçucu
yağların da dğer zararlı böceklere karşı aynı etkler
gösterdğ bldrlmştr (De Moraes et al., 2001; Kessler
and Baldwn, 2001; Dudareva et al., 2006; Armura et al.,
2009). Ayrıca, btk uçucu yağların doğal düşmanlara
karşı da cezbedc özellkte olduğu blnmektedr
(Turlngs and Ton, 2006; Karban et al., 2000; Kessler and
Baldwn, 2001; Hel, 2008; Karban, 2010).
Domateste bulunan uçucu yağlardan tanımlanmış
olan toplam 35 bleşğn, %76-86’sını β-phellandrene,
2-carene, β-caryophyllene, α-pnene ve α-phellandrene
bleşkler oluşturmaktadır (De Backer et al., 2015).
Btklern neden ve nasıl uçucu yağ ürettiği kesn olarak
blnmemektedr. Bununla brlkte, uçucu yağların
btklerde doğal br artık ürün olduğu ve böceklere karşı
koruyucu veya cezbedc özellklere sahp olableceğ
belrtlmektedr (Prot et al., 2011; Bawn et al., 2014).
Herbvor böcekler tarafından konukçu btkde
meydana getrlen zarar sonucunda btklerden br
takım uçucu yağ salımı olmaktadır. Bu uçucu yağlar
btk-böcek arasındak brçok lşkde çeştl ve öneml
roller oynamaktadır (Dcke, 1999; Anastasak et al.,
2015). Entegre zararlı yönetm kapsamında, zararlılara
karşı uçucu yağ kullanımı, byolojk mücadele
uygulamalarının da başarı şansını arttıracaktır. Bu
çalışmada da farklı k zararlının konukçu btkde yapmış
olduğu zararlar sonucunda açığa çıkan uçucu yağların
T. absoluta’nın yumurta bırakma davranışı üzerne etks
araştırılmıştır. Bu şeklde, T. absoluta’ya karşı bu uçucu
yağlar kullanılarak yapılacak mücadeleye yönelk daha
ler çalışmalarda kullanılmak üzere bazı verler ortaya
konmuştur.
MATERYAL VE METOT
Btk üretm
Laboratuvara vyollerde getrlen domates (Solanum
lycoperscum L.) (var. Hünkar) fdeler çersnde sterl
toprak:torf karışımı (1:1 oranında) bulunan 1,5 ltrelk
saksılara dklmştr. Btklern günlük bakımları ve
sulama şlemler yapılmış, üretm süresnce gübreleme
ve herhang br hastalık ve zararlıya karşı kmyasal
mücadele yapılmamıştır. İhtyaç duyulduğunda,
hastalık ve zararlı le bulaşık kısımlar veya btkler
ortamdan uzaklaştırılmıştır.
Zararlı böceklern ktle üretm
Doğadan toplanan Tuta absoluta (Meyrck)
(Lepdoptera: Gelechdae), Macrosphum euphorbae
(Thomas) (Hemptera: Aphddae) ve Traleurodes
vaporarorum Westwood (Hemptera: Aleyroddae)’un
ergn ve ergn önces dönemlerne at breyler kültür
kabı çersnde btk parçaları le brlkte laboratuvara
getrlmştr. Laboratuvara getrlen T. absoluta ve M.

269
Traleurodes vaporarorum ve Macrosphum euphorbae le Bulaşma Sevyesne Göre Tuta absoluta’nın Yumurta Bırakma Terch
euphorbae breyler 15-20 cm boylarına ulaşmış 5
adet tam bleşk yaprağa sahp domates btklernn
yapraklarına nce uçlu samur fırça yardımıyla
bulaştırılmıştır. T. vaporarorum’un ergn breyler
se emg tüpüne alınıp kafes çersndek temz
domates btkler üzerne salınarak bulaştırma şlem
gerçekleştrlmştr. Zararlıların popülasyonlarını
arttırmak ve ktle üretmlernn devamlılığını sağlamak
amacıyla, gerekl görüldüğünde, ortama yen btk
laves yapılmıştır. Ayrıca, zararlıların üretmnde
kullanılan bu btklern canlılığını koruyablmes çn
gerekl bakım ve sulama şlemleri gerçekleştirilmiştr.
Denemelern kurulması
T. vaporarorum ve M. euphorbae le bulaşık domates
btkler üzerne T. absoluta’nın ergn dş breylernn
yumurta bırakma terchnn araştırıldığı bu çalışmada,
kontrol grubunu oluşturması amacıyla herhang br
bulaşmanın olmadığı temz btknn yanı sıra, her
br zararlı le üç farklı bulaşma düzeyndek domates
btkler kullanılmıştır (Çizelge 1). Bulaşma düzeylernn
belrlenmesnde zararlıların ekonomk zarar eşkler
dkkate alınmıştır. Ayrıca, kullanılan domates btklernn
15-20 cm boylarına ulaşmış 5 adet tam bleşk yaprağa
sahp olacak şeklde eşt büyüklükte olmalarına dkkat
edlmştr.
Çizelge 1. Denemede kullanılan domates btklernn Traleurodes va-
porarorum ve Macrosphum euphorbae le bulaşma düzeyler (Ergn/
Bleşk yaprak)
Table 1. Infestation levels of Trialeurodes vaporariorum and Macro-
siphum euphorbiae of tomato plants used in experiment (Adult/Com-
pound leaf)
T. vaporarorum
le bulaşma
düzeyler
M. euphorbae
le bulaşma
düzeyler
Kontrol Bulaşma yok Bulaşma yok
I. bulaşma düzey 10–20 5
II. bulaşma düzey 20–30 10
III. bulaşma düzey 40–50 15
Her br zararlının domates btksndek üç farklı
bulaşma düzeynn kontrol grubu le karşılaştırarak
etksnn araştırıldığı bu çalışma, dört aşamalı olarak
yürütülmüştür. Brnc aşamada, her br zararlının her üç
bulaşma düzeynn etks ayrı ayrı olarak ncelenmştr.
Bu amaçla, her br zararlı le her br bulaşma düzeyndek
domates btkler ayrı ayrı olacak şeklde yanları ve üstü
tülle kaplı, pleksglas malzemeden yapılmış 30x50x60
cm boyutlarındak kafesler içerisine konulmuştur.
Daha sonra her br kafes çersne 10’ar adet T. absoluta
ergn salınmıştır. Salım yapıldıktan 48 saat sonra ergn
breyler kafes çersnden uzaklaştırılmış ve btk üzerne
bıraktıkları yumurtalar sayılmıştır. Bu deneme, kontrol
grubunu oluşturması amacıyla temz domates btks ve
her br zararlı le her br bulaşma düzeyndek domates
btkler çn ayrı ayrı olmak üzere 20 tekerrürlü olarak
yürütülmüştür.
Çalışmanın ikinci aşamasında, kontrol grubunu
oluşturması amacıyla temiz domates bitkisi yanı sıra,
T. vaporarorum’un bleşk yaprak başına 10-20 adet
ergn brey ve M. euphorbae’nın bleşk yaprak başına
15 adet ergn brey le ayrı ayrı bulaştırılmış 5 tam
bleşk yaprağa sahp domates btkler kullanılmıştır.
Bu amaçla, temz, T. vaporarorum le bulaşık ve M.
euphorbae le bulaşık domates btkler olmak üzere bu
üç btknn kl grupları yapılmıştır. Böylece üç farklı btk
grubu oluşturulmuştur. Sonra, br grubu oluşturan k
btk aynı kafes çersne konulmuş ve 10 adet T. absoluta
ergn kafes çersne salınmıştır. Salım yapıldıktan
48 saat sonra ergn breyler kafesten alınmıştır ve
btklere bıraktıkları yumurtalar kaydedlmştr. Her üç
btk grubu çn ayrı ayrı olmak üzere deneme 20’şer
tekerrürlü olarak gerçekleştrlmştr.
Çalışmanın üçüncü aşamasında, ikinci aşamada
olduğu gibi kontrol grubunu oluşturması amacıyla
temiz domates bitkisi yanı sıra, T. vaporarorum’un
bleşk yaprak başına 10-20 adet ergn brey le bulaşık
5 tam bleşk yaprağa sahp domates btkler ve M.
euphorbae’nın bleşk yaprak başına 15 adet ergn
brey le bulaşık 5 tam bleşk yaprağa sahp domates
btkler kullanılmıştır. Bu amaçla, bu üç btk aynı kafes
çersne üçgen oluşturacak şekilde yerleştirilmiştir ve
10 adet T. absoluta ergn kafes çersne salınmıştır.
Salım yapıldıktan 48 saat sonra ergn breyler
kafesten alınmıştır ve btklere bıraktıkları yumurtalar
kaydedlmştr. Deneme, btkler kafes çersne
yerleştrlrken oluşturulan üçgenin her bir köşesine
her bitki eşit sayıda denk gelecek şekilde 24 tekerrürlü
olarak yürütülmüştür.
Çalışmanın son aşamasında, 5 tam bleşk
yaprağından hçbr zarar görmemş sağlıklı btk le
2’s ve 4’ü zarar görmüş yaralı btkler olmak üzere üç
farklı yaralı düzeydek domates btkler kullanılmıştır.
Bu amaçla, domates btksnn yaprağının üst yüzey
br fırça yardımıyla haffçe zedelenmş ve böylelkle,
buradan uçucu yağ çıkışı sağlanmıştır.
Bu şeklde, 5 tam brleşk yaprağından 2’sne ve
4’üne zarar verlmş domates btkler, sağlıklı br btk
le beraber aynı kafes çersne üçgen oluşturacak
şeklde yerleştrlmştr. Sonra, 10 adet T. absoluta ergn
kafes çersne salınmıştır. Salım yapıldıktan 48 saat
sonra ergn breyler kafesten alınmıştır ve btklere
bıraktıkları yumurtalar kaydedlmştr. Deneme, br

270
öncek aşamada olduğu gb, btkler kafes çersne
yerleştrlrken oluşturulan üçgenn her br köşesne
her btk eşt sayıda denk gelecek şeklde 24 tekerrürlü
olarak yürütülmüştür.
Btk ve zararlı böceğn ktle üretm le çalışma
boyunca yürütülen tüm denemeler 25±1°C sıcaklık,
%60±10 orantılı nem ve 16 saat aydınlık, 8 saat
karanlık ışıklandırma koşullarına sahp klmlendrme
kabnlernde gerçekleştrlmştr.
Denemelern değerlendrlmes
Her br zararlının her üç bulaşma düzeynn etksnn
ayrı ayrı olarak ncelendğ brnc aşama le bulaşık ve
temz domates btklernn kl gruplarının etksnn ayrı
ayrı olarak ncelendğ knc aşama 20’şer tekerrürlü
olarak yürütülmüştür. Domates btklernn aynı kafes
çersnde üçgen oluşturacak şeklde kullanıldığı
üçüncü ve dördüncü aşamalar se 24’er tekerrürlü
olarak gerçekleştrlmştr. Çalışmanın her dört
aşamasında da yumurta sayımları, ergn breyler kafes
çersne salındıktan 48 saat sonra yapılmıştır. Ayrıca,
böcek üretim kabininden tesadüfen seçilen 200 adet T.
absoluta ergn breynn cnsyet ayrımı yapılarak (Vargas,
1970; USDA, 2011) eşey faktörü belrlenmştr. Çalışma
sonucunda, 0,75 olarak belrlenen eşey faktöründen
yararlanılarak, dş başına bırakılan yumurta sayıları
hesaplanmıştır. Daha sonra çalışmanın birinci, üçüncü
ve dördüncü aşamalarından elde edilen verilere varyans
analz (ANOVA) yapıldıktan sonra Tukey’s HSD çoklu
karşılaştırma test (P≤0,05) uygulanmıştır (Tukey, 1949).
Çalışmanın ikinci aşamasından elde edlen verler se k
yönlü t testne (Pared-samples t test) tab tutulmuştur
(P≤0,05). Ayrıca, bırakılan yumurta sayısı le bulaşma
düzey arasındak lşky göstermek çn regresyon
analz (P≤0,01) yapılmıştır. İstatistiksel analizler IBM®
SPSS® Statstcs (Versyon 20.0, Ağustos 2011, SPSS
Inc., Chcago, Illnos, ABD) paket programı yardımıyla
gerçekleştrlmştr.
ARAŞTIRMA BULGULARI
Tuta absoluta’nın kontrol grubu olarak kullanılan
temz btklere, Traleurodes vaporarorum ve
Macrosphum euphorbae le bulaşık olan dğer domates
btklerne göre, dş başına bıraktığı yumurta sayısı
daha fazladır. Ayrıca, bu farklılık statstksel olarak
öneml bulunmuştur. Kontrol btklernden sonra dş
başına en fazla yumurta bırakılan domates bitkisi M.
euphorbae’nın bleşk yaprak başına 5 ergn brey le
bulaşık olan domates btklerdr. T. absoluta tarafından
dş brey başına en az yumurta bırakılan (3,79 yumurta/
dş) domates btkler se T. vaporarorum’un bleşk
yaprak başına 40-50 adet ergn brey le bulaşık olan
domates btkler olmuştur. Ayrıca, bu k btk grubu
üzerne bırakılan yumurta sayıları arasındak fark
statstksel olarak öneml bulunmuştur. Dğer bulaşıklık
düzeyndek btkler üzerne T. absoluta tarafından
bırakılan yumurta sayıları arasında se statstksel olarak
öneml br fark olmadığı anlaşılmıştır (Şekil 1).
Şekil 1. Tuta absoluta’nın Traleurodes vaporarorum ve Macrosphum euphorbae le farklı bulaşma düzeyndek domates btklerne
dş brey başına bıraktığı yumurta sayıları (Tukey’s HSD test P≤0,05; F=21,040; sd=6, 133; P=0,00).
Figure 1. The number of eggs per female individual laid by Tuta absoluta to tomato plants with dierent levels of infestation with
Trialeurodes vaporariorum and Macrosiphum euphorbiae (Tukey’s HSD test P≤0.05; F=21.040; df=6, 133; P=0.00).
Blgç ve ark.

271
M. euphorbae le bulaşık domates btkler
çersnde se T. absoluta tarafından en az yumurta
bırakılanı (4,34 yumurta/dş) M. euphorbae’nın bleşk
yaprak başına 15 adet ergn brey le bulaşık olan
domates btkler olmuştur. Ayrıca, T. absoluta’nın M.
euphorbae le bulaşık domates btklerne göre, T.
Şekil 2. Tuta absoluta’nın a) Traleurodes vaporarorum ve b) Macrosphum euphorbae le farklı bulaşma düzeyndek do-
mates btklerne dş brey başına bıraktığı yumurta sayılarının regresyon analz (P≤0,01).
Figure 2. Regression analysis of the number of eggs per female individual laid by Tuta absoluta to tomato plants with dierent
levels of infestation with a) Trialeurodes vaporariorum and b) Macrosiphum euphorbiae (P≤0.01).
vaporarorum le bulaşık domates btklerne daha az
yumurta bıraktığı belrlenmştr (Şekil 1). Bununla
brlkte, T. absoluta tarafından bırakılan yumurta
sayısının, domates btklerndek bulaşıklık mktarının
artışı le ters orantılı olarak azaldığı görülmüştür
(Şekl 2).
Çalışmanın ikinci aşamasında, kontrol grubu
olarak kullanılan temiz domates bitkisi yanı sıra T.
vaporarorum’un bleşk yaprak başına 10-20 adet ergn
brey ve M. euphorbae’nın bleşk yaprak başına 15 adet
ergn brey le ayrı ayrı bulaştırılmış 5 tam bleşk yaprağa
sahp domates btklernn kl grupları oluşturulmuştur
(Şekl 3). Daha sonra, her br grup çersnde T. absoluta’nın
dş brey başına btkler üzerne bıraktığı yumurta
sayıları karşılaştırılmıştır. Her üç grupta da yapılan kl
karşılaştırmalar sonucunda btkler üzerne bırakılan
yumurta sayıları arasında statstksel olarak öneml
farklılıklar olduğu anlaşılmıştır (Şekl 3).
Şekil 3. Tuta absoluta’nın kontrol grubu, Traleurodes vaporarorum’un 10-20 adet ergn brey ve Macrosphum euphorbae’nın
15 adet ergn brey le bulaşık domates btklernn kl grupları arasında dş brey başına bırakılan yumurta sayıları (Bağımlı
örneklem t test P≤0,05).
Figure 3. The number of eggs per females laid by Tuta absoluta to the paired groups of tomato plants infested with 10-20 Trialeurodes
vaporariorum adults, 15 Macrosiphum euphorbiae adults and the control group tomato plant (Paired samples t test P≤0.05).
Traleurodes vaporarorum ve Macrosphum euphorbae le Bulaşma Sevyesne Göre Tuta absoluta’nın Yumurta Bırakma Terch

272
Tek br kafes çersnde bulunan kontrol btks, T.
vaporarorum’un 10-20 adet ergn brey le bulaşık domates
btks ve M. euphorbae’nın 15 adet ergn brey le bulaşık
domates btkler üzerne T. absoluta tarafından dş brey
başına bırakılan yumurta sayıları Şekl 4’te verlmştr. Kontrol
amaçlı kullanılan temz domates btks üzerne bırakılan
yumurta sayısı, hem T. vaporarorum le bulaşık domates btks
hem de M. euphorbae le bulaşık domates btks üzerlerne
bırakılan yumurta sayılarından daha fazla olmuştur. Ayrıca,
bu farklılığın statstksel olarak öneml olduğu anlaşılmıştır.
Ancak, T. vaporarorum le bulaşık domates btks ve M.
euphorbae le bulaşık domates btks üzerlerne dş brey
başına bırakılan yumurta sayıları arasında statstksel olarak
br fark olmadığı görülmüştür (Şekl 4).
Tek br kafes çersnde bulunan 5 tam bleşk
yaprağından hçbr zarar görmemş sağlıklı domates
btks le 2’s ve 4’ü zarar görmüş yaralı domates
btklerne T. absoluta tarafından dş brey başına
bırakılan yumurta sayıları Şekl 5’te verlmştr. Sağlıklı
btkye bırakılan yumurta sayısı, yaralı btklere bırakılan
yumurta sayılarına göre daha fazla olmuştur ve bu
farkın statstksel olarak öneml olduğu anlaşılmıştır.
Bleşk yapraklarından 2’s ve 4’ü yaralı olan domates
btkler üzerine bırakılan yumurta sayıları arasında
ise istatistiksel olarak önemli bir fark olmadığı
belirlenmiştir. Ayrıca, yaralı yaprak sayısı arttıkça T.
absoluta tarafından bırakılan yumurta sayısının azaldığı
görülmüştür (Şekl 5).
Şekil 4. Tuta absoluta’nın kontrol grubu, Traleurodes vaporarorum’un 10-20 adet ergn brey ve Macrosphum euphorbae’nın 15 adet ergn
brey le bulaşık domates btklerne dş brey başına bıraktığı yumurta sayıları (Tukey’s HSD test P≤0,05; F= 8,359; sd= 2, 69; P= 0,01).
Figure 4. The number of eggs per females laid by Tuta absoluta to tomato plants infested with 10-20 Trialeurodes vaporariorum adults, 15
Macrosiphum euphorbiae adults and the control group tomato plant (Tukey’s HSD test P≤0.05; F= 8.359; df= 2, 69; P= 0.01).
Şekil 5. Tuta absoluta’nın 5 tam bleşk yaprağından hçbr zarar görmemş sağlıklı btk le 2’s ve 4’ü zarar görmüş yaralı domates btklerne
dş brey başına bıraktığı yumurta sayıları (Tukey’s HSD test P≤0,05; F= 14,074; sd= 2, 69; P= 0,00).
Figure 5. The number of eggs per female laid by Tuta absoluta to healthy tomato plants, and wounded tomato plants of which 2 and 4 leaets in a
compound leaf were damaged (Tukey’s HSD test P≤0.05; F= 14.074; df= 2, 69; P= 0.00).
Blgç ve ark.

273
TARTIŞMA ve SONUÇ
Btklerden salınan uçucu yağlar btk-böcek
lşklernde farklı roller oynamaktadır. Bu rollern
açıklamasına katkı sağlamak amacıyla yapılan bu
çalışmada, Tuta absoluta’nın en az Macrosphum
euphorbae le bulaşık domates btklerne, en çok
se temz domates btklerne yumurta bıraktığı
belrlenmştr. Ayrıca, domates btklernn Traleurodes
vaporarorum ve M. euphorbae le bulaşıklık düzeyler
arttıkça T. absoluta tarafından btk üzerne bırakılan
yumurta sayılarında azalma olduğu görülmüştür.
Bunun nedennn konukçu btkde farklı türden br
zararlının popülasyonundak artış olableceğ gb, bu
farklı türden zararlı böceklern neden olduğu uçucu yağ
salınımındak artışın da etkl olduğu düşünülmüştür.
Konukçu btkden salınan uçucu yağların zararlı
böceklern özellkle paraztotler olmak üzere doğal
düşmanlarını cezbettğ blnmektedr (Dcke, 1999;
Anastasak et al., 2015). Ayrıca, Turlngs and Ton
(2006) uçucu yağların, btklern doğal düşmanlara
karşı çekclğn arttırmak çn kullanılableceğn
ve herbvor böcek zararı sonucu salınan btk uçucu
yağların komşu btklern savunma sstemn arttırdığını
belrtmşlerdr. Zararlı böcekler tarafından yumurta
bırakımı veya beslenmes aşamalarında meydana
gelen yaralar sonucunda, konukçu btkden salınan
uçucu yağların doğal düşmanlar üzerne etks dışında
dğer br herbvor zararlı böcek üzerne de farklı etkler
olablmektedr (Anastasak et al., 2015). Örneğn,
methyl salcylate gb uçucu organk bleşklern brçok
predatörler cezbetmesnn yanı sıra Mamestra brasscae
L. (Lepdoptera: Noctudae)’nın yumurta bırakımını
da engelledğ blnmektedr (Ulland et al., 2008). Bu
nedenle bu çalışmada, konukçu btk üzernde mekank
olarak meydana getrlen zarar sonucunda salınan
uçucu yağların T. absoluta’nın yumurta bırakmasını
nasıl etkledğ araştırılmıştır. T. absoluta’nın herhang
br yara verlmeyen sağlıklı btk üzerne daha çok
yumurta bıraktığı ve mekank zarar verlmş olan yaralı
btklerde zarar düzeynn arttıkça T. absoluta tarafından
bırakılan yumurta sayının azaldığı görülmüştür. Bu
durumda, konukçu btkde br zararlı böcek tarafından
veya mekank olarak meydana geleblecek br zarar
sonucu açığa çıkan uçucu yağların T. absoluta’nın dş
breylernn yumurta bırakmasını engelleyc br etk
gösterdğ anlaşılmıştır. Ntekm López et al. (2012)
de yaptığı br çalışmada T. vaporarorum le bulaşma
düzey arttıkça, özellkle bulaşmadan 7 gün sonra,
domates btksnden uçucu organk bleşk salınımında
br artış olduğunu fade etmşlerdr. Ayrıca, Bawn et al.
(2014) T. absoluta’nın ergn dş breylernn yumurta
bırakma terch üzerne, domates btklern T. absoluta
larvaları le bulaşıklık düzeynn etksn araştırmışlardır
ve çalışma sonucunda, bulaşıklık düzey arttıkça ergn
dş breyler tarafından bırakılan yumurta sayısının
azaldığını bldrmşlerdr. Benzer şeklde, Heloths
vrescens (F.) (Lepdoptera: Noctudae)’n ergn dş
breylernn, temz tütün btksne göre, H. vrescens
larvaları tarafından zarar verlmş tütün btks üzerne
bıraktıkları yumurta sayıları daha az bulunmuştur.
Ayrıca, bulaşık tütün btks yanındak temz tütün
btklern de terch etmemşlerdr (De Moraes et al.,
2001). Benzer şeklde, Zakr et al. (2013) Spodoptera
lttorals (Bosd.) (Lepdoptera: Noctudae)’n ergn
dş breylernn, hem tarla hem de laboratuvar
koşullarında, larva zararına uğramış pamuk btklerne
göre herhang br zarara uğramamış temz pamuk
btklerne daha fazla yumurta bıraktıklarını ve bunun
statstksel olarak öneml bulunduğunu bldrmşlerdr.
Bununla brlkte, herbvor böcek zararı sonucunda
komşu btklerden salınan uçucu yağların, konukçu
btk üzerndek herbvor böceklern sayısını da
azalttığını ifade etmişlerdir. Kessler and Baldwn (2001)
Manduca qunquemaculata (Haworth) (Lepdoptera:
Sphngdae)’nın ergn dş breylernn çeştl uçucu
bleşkler (methyl jasmonate, cs-3-hexenyl butyrate
ve lnalool) le muamele edlmş tütün btkler ve M.
qunquemaculata’nın larvaları tarafından zarar verlmş
tütün btkler üzerne bıraktıkları yumurta sayılarını,
temz tütün btklerne bırakılan yumurta sayıları le
karşılaştırmışlardır. Çalışma sonucunda, zararlının
en çok temz tütün btksne yumurta bıraktığı
belrlenrken, en az larvalar tarafından zarar verlmş
tütün btksn yumurta bırakmak çn terch ettğ
anlaşılmıştır. Ayrıca, tütün btksnden salınan uçucu
yağların btk üzerndek herbvor böceklern sayısını
%90’dan daha fazla oranda azalttığı belrlenmştr.
Caparros Megdo et al. (2014) yaptıkları br çalışmada,
zararlının, Moneymaker domates çeşd le Charlotte,
Bntje ve Ncola patates çeştler çersnden domates
çeşdn daha çok terch ettğn bldrmşlerdr. Bu
terchn nedennn de btkler tarafından salınan
terpenlern salınım mktarı olduğunu ler sürmüşlerdr.
Sonuç olarak da, T. absoluta’nın konukçu bulma
ve yumurta bırakma davranışlarının Solanaceae
btklernden salınan uçucu yağlardan etklendğn
fade etmşlerdr.
Herbvor böceklern yumurta bırakması sonucunda
da konukçu btkden uçucu yağ salımı gerçekleşmekte
ve bu salınan uçucu yağlar hem bırakılan yumurtaya
hem de dğer zararlı böceklern yumurta bırakma
davranışına olumsuz etk göstereblmektedr (Hlker
and Meners, 2011; Brgücü et al., 2014b; Hlker and
Traleurodes vaporarorum ve Macrosphum euphorbae le Bulaşma Sevyesne Göre Tuta absoluta’nın Yumurta Bırakma Terch

274
Fatouros, 2015). Btklerden salınan uçucu yağların
brçok Lepdoptera takımının ergn breylerne
uzaklaştırıcı etksnn olduğu blnmektedr (De Moraes
et al., 2001; Kessler and Baldwn, 2001; Dudareva
et al., 2006; Armura et al., 2009). Anastasak et al.
(2015) yaptığı br çalışmada temz domates btks
ve T. absoluta’nın yumurta bıraktığı domates btks
yapraklarından salınan uçucu yağları karşılaştırmışlardır
ve yumurta bırakılmış domates bitkilerinden salınan
uçucu yağ miktarında artış olduğunu belirlemişlerdir.
Konukçu btkden salınan uçucu yağlar zararlı böceğn
konukçu btksn bulması açısından öneml rol
oynamaktadır (Prot et al., 2011). Ancak, br herbvor
böcek tarafından yumurta bırakımı veya beslenme
aşamasında konukçu btkde açılan yara sonucunda
salınan uçucu yağ bleşenler, zararlı böcekler üzerne
farklı etkler göstereblmektedr (Hlker and Meners,
2002; Hlker and Meners, 2011; Anastasak et al.,
2015; Hlker and Fatouros, 2015). Lymantra dspar
L. (Lepdoptera: Lymantrdae) zararı sonucunda
yüksek boylu mavyemş (Vaccnum corymbosum)
btksnden salınan lnalool ve farnesenes gb uçucu
yağların brçok lepdopter larvasına uzaklaştırıcı etk
gösterdğ blnmektedr (Markovc et al., 1996). Ayrıca,
yapraklardan salınan uçucu yağların artışı L. dspar
larvalarının ağırlığında %70 oranında azalmaya neden
olmaktadır (Rodrguez-Saona et al., 2009).
Bu çalışmada, T. vaporarorum ve M. euphorbae
tarafından domates btks üzerinde meydana getrlen
yaralar sonucunda salınan uçucu yağların T. absoluta’nın
ergn dş breylernn yumurta bırakımını engelledğ
belrlenmştr. Bu şeklde, herbvor böceklern yapmış
olduğu zarar sonucunda konukçu btklerden salınan
uçucu yağların zararlı böceklern mücadelesnde
kullanılma potansyel olduğu belrlenmştr. Zararlılara
karşı bu uçucu yağlar kullanılarak yapılacak mücadeleye
yönelik daha ileri çalışmalarda kullanılmak üzere bazı
verler ortaya konmuştur.
TEŞEKKÜR
Bu çalışma, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen
bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı’nda
hazırlanan birinci yazarın yüksek lisans tezinin bir
bölümüdür ve 05-08 Eylül 2016 tarhler arasında
Konya’da düzenlenen Uluslararası Katılımlı Türkye VI.
Btk Koruma Kongres’nde sunulmuştur. Bu çalışmaya,
4635-YL1-16 No`lu Proje le fnansal destek sağlayan
Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma
Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı’na teşekkür ederz.
KAYNAKLAR
Anastasaki E, Balayannis G, Papanikolaou NE, Michaelakis AN,
Milonas PG. 2015. Oviposition Induced Volatiles in Tomato
Plants. Phytochemistry Letters, 13, 262-266.
Arimura G, Matsui K, Takabayashi J. 2009. Chemical and Molecular
Ecology of Herbivore-Induced Plant Volatiles: Proximate Factors
and Their Ultimate Functions. Plant Cell Physiol, 50: 911-923.
Bawin T, De Backer L, Dujeu D, Legrand P, Caparros Megido R,
Francis F, Verheggen FJ. 2014. Infestation Level Influences
Oviposition Site Selection in the Tomato Leafminer Tuta
absoluta (Lepidoptera: Gelechiidae). Insects, 5(4): 877-884.
Bayındır A, Özger Ş, Karaca İ, Birgücü AK, Hassan E. 2015. Effects
of Some Plant Extracts on Tuta absoluta (Meyrick, 1917)
(Lepidoptera: Gelechiidae) Under Laboratory Conditions. Adv
Food Sci, 37(3): 132-137.
Birgücü AK, Bayındır A, Çelikpençe Y, Karaca İ. 2014a. Growth
Inhibitory Effects of Bio- and Synthetic Insecticides on Tuta
absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae). Turk
Entomol Derg, 38(4): 389-400.
Birgücü, A.K., Çelikpençe, Y., Karaca, İ., 2014b. Böcek Yumurtası ve
Konukçu Bitki Arasındaki Karşılıklı İlişkiler. Türk Entomol Bült,
4(2): 107-119.
Birgücü AK, Satar S, Karaca İ. 2015b. Effects of some plant extracts
on Aphis gossypii Glover. (Hemiptera: Aphididae) and Bemisia
tabaci (Gennadius) Takahashi (Hemiptera: Aleyrodidae). Asian
J Agr Food Sci, 3(2): 149-154.
Birgücü AK, Turanlı F, Gümüş E, Güzel B, Karsavuran Y. 2015a.
The Effect of Grape Cultivars on Oviposition Preference and
Larval Survival of Lobesia botrana Den. & Schiff. (Lepidoptera:
Tortricidae). Fresen Environ Bull, 24(1): 33-38.
Cabello T, Gallego JR, Vila E, Soler A, Carnero A, Hernández Suárez
E, Polaszek A. 2009. Biological Control of the South American
Tomato Pinworm, Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae), with
Releases of Trichogramma achaeae (Hym.:Trichogrammatidae)
in Tomato Greenhouse of Spain. IOBC/WPRS Bulletin, 49: 225-
230.
Caparros Megido R, De Backer L, Ettaib R, Brostaux Y, Fauconnier
ML, Delaplace P, Lognay G, Belkadhi MS, Haubruge E, Francis
F, Verheggen FJ. 2014. Role of Larval Host Plant Experience
and Solanaceous Plant Volatile Emissions in Tuta absoluta
(Lepidoptera: Gelechiidae) Host Finding Behavior. Arthropod
Plant Interact, 8(4): 293-304.
De Backer L, Caparros Megido R, Fauconnier ML, Brostaux Y, Francis
F, Verheggen F. 2015. Tuta absoluta-Induced Plant Volatiles:
Attractiveness towards the Generalist Predator Macrolophus
pygmaeus. Arthropod Plant Interact, 9(5): 465-476.
De Moraes CM, Mescher MC, Tumlinson JH. 2001. Caterpillar-
Induced Nocturnal Plant Volatiles Repel Conspecific Females.
Nature, 410: 577-580.
Desneux N, Wajnberg E, Wyckhuys KAG, Burgio G, Arpaia S,
Vasques CAN, Cabrera JG, Ruescas DC, Tabone E, Frandon
J, Pizzol J, Poncet C, Cabello T, Urbaneja A. 2010. Biological
Invasion of European Tomato Crops by Tuta absoluta: Ecology,
Geographic Expansion and Prospects for Biological Control. J
Pest Sci, 83: 197-215.
Blgç ve ark.

275
Traleurodes vaporarorum ve Macrosphum euphorbae le Bulaşma Sevyesne Göre Tuta absoluta’nın Yumurta Bırakma Terch
Dicke M. 1999. Are Herbivore-Induced Plant Volatiles Reliable
Indicators of Herbivore Identity to Foraging Carnivorous
Arthropods?. Entomol Exp Appl, 91: 131-142.
Dudareva N, Negre F, Nagegovda DA. 2006. Orlova I. Plant Volatiles:
Recent Advances and Future Perpectives. CRC Crit Rev Plant
Sci, 25: 417-440.
Grodnitzky JA, Coats JR. 2002. QSAR Evaluation of Monoterpenoids
Insecticidal Activity. J Agric Food Chem, 50:, 4576-4580.
Heil M. 2008. Indirect Defence via Tritrophic Interactions. New
Phytologist, 178, 41-61.
Hilker M, Fatouros NE. 2015. Plant Responses to Insect Egg
Deposition. Annu Rev Entomol, 60: 493-515.
Hilker M, Meiners T. 2002. Induction of Plant Responses to
Oviposition and Feeding by Herbivorous Arthropods: A
Comparison. Entomol Exp Appl, 104: 181-192.
Hilker M, Meiners T. 2011. Plants and Insect Eggs: How Do They
Affect Each Other? Phytochemistry, 72: 1612-1623.
Karban R. 2010. Neighbors Affect Resistance to Herbivory-A New
Mechanism. New Phytol, 186: 565-566.
Karban R, Baldwin IT, Baxter KJ, Laue G, Felton GW. 2000.
Communication Between Plants: Induced Resistance in Wild
Tobacco Plants Following Clipping of Neighboring Sagebrush.
Oecologia, 125: 6671.
Kessler A, Baldwin IT. 2001. Defensive Function of Herbivore-Induced
Plant Volatile Emissions in Nature. Science, 291: 2141-2144.
Kılıç T. 2010. First Record of Tuta absoluta in Turkey. Phytoparasitica,
38(3): 243-244.
Kim SI, Roh JY, Kim DH, Lee HS, Ahn YJ. 2003. Insecticidal
Activities of Aromatic Plant Extracts and Essential Oils against
Sitophilus oryzae and Callosobruchus chinensis. J Food Process
Preserv, 39: 293-303.
Lietti MMM, Botto E, Alzogaray RA. 2005. Insecticide Resistance in
Argentine Populations of Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera:
Gelechiidae). Neotrop Entomol, 34(1): 113-119.
López YIÁ, Martínez-Gallardo NA, Ramírez-Romero R, López MG,
Sánchez-Hernández C, Délano-Frier JP. 2012. Cross-Kingdom
Effects of Plant-Plant Signaling via Volatile Organic Compounds
Emitted by Tomato (Solanum lycopersicum) Plants Infested by
the Greenhouse Whitefly (Trialeurodes vaporariorum). J Chem
Ecol, 38: 1376-1386.
Mansour FU, Putievsky E. 1986. Studies on The Effects of Essential
Oils Isolated from 14 Species of Labiatae on The Carmine Spider
Mite Tetranychus cinnabarinus. Phytoparasitica, 14: 137-142.
Markovic I, Norris DM, Phillips JK, Webster FX. 1996. Volatiles
Involved in the Nonhost Rejection of Fraxinus pennsylvanica by
Lymantria dispar Larvae. J Agric Food Chem, 44: 929-935.
Mwangi JW, Muriuki G, Munavu R, Lwande W, Hassanali A. 1992.
Essential Oils of Lippia Species in Kenya. IV: Maize weevil
(Sitophilus zeamais) Repellency and Larvicidal Activity. Int J
Pharmacognosy, 30(1): 9-16.
Ndungu M, Lwande W, Hassanali A, Moreka L, Chhabra SC. 1995.
Cleome Monophylla Essential Oil and Its Constituents as Tick
(Rhipicephalus appendiculatus) and Maize Weevil (Sitophilus
zeamais) Repellents. Entomol Exp Appl, 76: 271-222.
Pereyra PC, Sanchez NE. 2006. Effect of Two Solanaceous Plants
on Developmental and Population Parameters of the Tomato
Leafminer, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae).
Neotrop Entomol, 35(5): 671-676.
Proffit M, Birgersson G, Bengtsson M, Reis JR, Witzgall P, Lima E.
2011. Attraction and Oviposition of Tuta absoluta Females in
Response to Tomato Leaf Volatiles. J Chem Ecol, 37: 565-574.
Rodriguez-Saona CR, Rodriguez-Saona LE, Frost CJ. 2009.
Herbivore-Induced Volatiles in the Perennial Shrub, Vaccinium
corymbosum, and Their Role in Interbranch Signaling. J Chem
Ecol, 35: 163-175.
Schmitt A. 1994. Plant Extracts As Pest and Disease Control Agents.
Proceedings of the International Meeting, 2–3 June 1994, Trento,
264-272.
Shaaya E, Ravid U, Paster N, Kostjukovsky M, Menasherov M,
Plotkin S. 1993. Essential Oils and Their Components as Active
Fumigants against Several Species of Stored Product Insects
and Fungi. Acta Horticulturae, International Symposium on
Medicinal and Aromatic Plants, Maastricht, 344: 131-137.
Shukla HS, Upadhyay PD, Tripathi SC. 1989. Insect Repellent
Property of Essential Oils of Foeniculum vulgare, Pimpinella
anisum and Anethole. Pesticides, 23: 33-35.
Singh D, Siddiqui MS, Sharma S. 1989. Reproduction Retardant
and Fumigant Properties in Essential Oils against Rice Weevil
(Coleoptera: Curculionidae) in Stored Wheat. J Econ Entomol,
82: 727-733.
Siqueira HAA, Guedes RNC, Fragoso DB, Magalhães LC. 2001,
Abamectin Resistance and Synergism in Brazilian Populations of
Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae). Int J Pest
Manage, 47(4): 247-251.
Siqueira HAA, Guedes RNC, Picanço MC. 2000. Insecticide
Resistance in Populations of Tuta absoluta (Lepidoptera:
Gelechiidae). Agric For Entomol, 2(2): 147-153.
Tukey JW. 1949. Comparing Individual Means in The Analyses of
Variance. Biometrics, 5: 99-114.
Turlings TCJ, Ton J. 2006. Exploiting Scents of Distress: The Prospect
of Manipulating Herbivore-İnduced Plant Odours to Enhance the
Control of Agricultural Pests. Curr Opin Plant Biol, 9: 421-427.
Ulland S, Ian E, Mozuraitis R, Borg-Karlson AK, Meadow R,
Mustaparta H. 2008. Methyl Salicylate, Identified as Primary
Odorant of a Specific Receptor Neuron Type, Inhibits Oviposition
by the Moth Mamestra brassicae L. (Lepidoptera, Noctuidae).
Chem Senses, 33: 35-46.
USDA. 2011. New Pest Response Guidelines: Tomato Leafminer
(Tuta absoluta). The United States Department of Agriculture
(USDA), Animal and Plant Health Inspection Service,
Cooperating State Departments of Agriculture, 5/2011-01.
Uygun N, Ulusoy MR, Başpınar H. 1998. Sebze Zararlıları, I. Baskı.
Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 213. Ders
Kitapları No: A 68, Adana, 168s.
Vargas H. 1970. Observaciones sobre la biología y enemigos naturales
de la polilla del tomate, Gnorimoschema absoluta (Meyrick) (Lep.
Gelechiidae). Departamento de Agricultura, Universidad del
Norte-Arica, 1: 75-110.
Yalçın M, Mermer S, Kozacı LD, Turgut C. 2015. Insecticide
Resistance in Two Populations of Tuta absoluta (Meyrick, 1917)
(Lepidoptera: Gelechiidae) from Turkey. Turk Entomol Derg,
39(2): 137-145.
Zakir A, Sadek MM, Bengtsson M, Hansson BS, Witzgall P, Anderson
P. 2013. Herbivore-Induced Plant Volatiles Provide Associational
Resistance against an Ovipositing Herbivore. J Ecol, 101: 410-417.