Content uploaded by Konrad Rojek
Author content
All content in this area was uploaded by Konrad Rojek on Oct 21, 2019
Content may be subject to copyright.
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych i Prawnych
Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego
im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu
Studia Ekonomiczne, Prawne i Administracyjne
Zeszyt nr 2 (2019)
Konrad Rojek1
ROZWÓJ SPOŁECZNY POLSKI I NIEMIEC – ANALIZA
PORÓWNAWCZA
Streszczenie
Artykuł stanowi porównanie rozwoju społecznego Polski i Niemiec. W tym
celu wykorzystano stosowane przez United Nations Development Programme mia-
ry rozwoju społecznego, takie jak wskaźnik rozwoju społecznego (ang. Human
Development Index - HDI), wskaźnik rozwoju społecznego uwzględniający nierów-
ności (ang. Inequality-adjusted HDI – IHDI), wskaźnik zróżnicowania społecznego
ze względu na płeć (ang. Gender Development Index - GDI) oraz wskaźnik nierów-
ności płci (ang. Gender Inequality Index - GII).W artykule przedstawiono również
ideę rozwoju społecznego.
W ramach analizy danych wykazano, iż zarówno Niemcy jak i Polska zaliczane są,
pod względem wskaźnika HDI, do krajów wysoko rozwiniętych. Stwierdzono rów-
nież, że Niemcy są krajem lepiej rozwiniętym społecznie, jednakże dynamika roz-
woju Polski jest dużo większa.
Słowa kluczowe: rozwój społeczny, nierówność, płeć
WSTĘP
Rozwój społeczny polega na dawaniu ludziom większej wolności do życia.
W efekcie oznacza rozwijanie umiejętności ludzi i dawanie im szansy na ich wyko-
rzystanie. Trzy podstawy rozwoju społecznego to długie, zdrowe i twórcze życie,
wiedza oraz dostęp do zasobów potrzebnych do zapewnienia sobie dostatniego
poziomu życia.
Rozwój społeczny skupia się przede wszystkim na wolnym wyborze. Cho-
dzi tu o zapewnienie ludziom możliwości, nie nalegając, by z nich korzystali. Nikt
nie może bowiem zagwarantować ludzkiego szczęścia, zaś wybory dokonywane
1 mgr inż. Konrad Rojek – doktorant kierunku ekonomia, Uniwersytet Technologiczno-
Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Nauk Ekonomicznych i
Prawnych, e-mail: k.rojek@uthrad.pl
Rozwój społeczny Polski i Niemiec – analiza porównawcza
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
41
przez ludzi są efektem ich indywidualnej dbałości o ich egzystencję oraz funkcjo-
nowanie ich najbliższego otoczenia. Proces rozwoju społecznego powinien przy-
najmniej stworzyć środowisko i warunki dla ludzi, by w sposób indywidualny lub
zbiorowy, rozwijali w pełni swój potencjał i posiadali szansę na prowadzenie pro-
duktywnego i twórczego życia.
1. IDEA ROZWOJU SPOŁECZNEGO
Społeczeństwa poszczególnych państw świata podlegają we współcze-
snych czasach bardzo dynamicznym zmianom. Otoczenie zarówno w ujęciu makro
i mikro uznawane jest za bardzo turbulentne. Całokształt tych zmian określa się
ogólnie mianem rozwoju społecznego. Dokonując węższej interpretacji tego poję-
cia można stwierdzić, że rozwój ten jest procesem istotnych oraz nieodwracalnych
przemian w strukturach społecznych. Zmianom tym przypisuje się określony kie-
runek oraz uwarunkowanie m.in. specyficznymi czynnikami przyrodniczymi, de-
mograficznymi, społecznymi, ekonomicznymi oraz politycznymi. Przebieg przeob-
rażeń struktur społecznych posiada różną dynamikę i zachodzi w różnych kierun-
kach w określonych państwach. Skutkuje to ukształtowaniem zróżnicowanego,
w ujęciu międzynarodowym, poziomu rozwoju społecznego (Dzieciuchowicz,
2011, s. 15).
Podejmując rozważania dotyczące rozwoju społecznego najczęściej doko-
nuje się odwołań do pojęcia zmiany społecznej. Zmiana ta jest z kolei definiowana
jako proces strukturalnych przekształceń zachodzących w ramach systemu spo-
łecznego. W ramach badania zmian konieczne jest uwzględnianie przekształceń
w różnych przedziałach czasowych, które następują po sobie. Należy nadmienić,
że przekształcenia te nie muszą być zintegrowanymi układami. Oznacza to,
że zmiana, która zachodzi w jednej sferze wcale nie musi generować zmian
w innej sferze. Zmiana społeczna przyjmuje różny charakter. Może być on postę-
powy, stagnacyjny, bądź regresywny. W związku z tym opis zmian posiada w spo-
sób jednoznaczny charakter wartościujący i równocześnie subiektywny. Dzieje się
tak bowiem ta sama zmiana może być oceniana przez różnych ludzi, z różnych
punktów widzenia oraz może posiadać odmienny charakter (Krzysztofek, Szcze-
pański, 2002, s. 12).
Ocenę zmiany społecznej dokonują więc jednostki, zbiorowości oraz instytu-
cje. Zaistniała sytuacja może stanowić dla nich determinantę przyjmowania strate-
gii życiowych, jak również podejmowania działań w różnych aspektach. Procesy,
które zachodzą w efekcie występowania zmian społecznych wpływają na jednostki
i jej zbiorowości. Zwiększają bowiem, bądź ograniczają ich szanse na pozytywne
funkcjonowanie w przestrzeni społecznej (Krzyminiewska, 2013, s. 51).
Konrad Rojek
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
42
2. PRZEGLĄD WYBRANYCH MIAR ROZWOJU SPOŁECZNEGO
Wskaźnik rozwoju społecznego (ang. Human Development Index - HDI)
Wskaźnik rozwoju społecznego (ang. Human Development Index - HDI) to
syntetyczny indeks wykorzystujący najważniejsze własności rozwoju społeczno-
ekonomicznego. Jest bardzo często stosowany w szerokim zakresie przez Program
Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (ang. United Nations Development Pro-
gramme - UNDP). Jest alternatywą dla powszechnego stosowania uproszczonego
sposobu mierzenia poziomu rozwoju poszczególnych państw na podstawie PKB.
Fakt ten uwarunkowany jest tym, iż charakteryzują go pozafinansowe aspekty,
które zwracają uwagę badaczy. HDI stanowi podstawę corocznych raportów,
w ramach których dokonywana jest klasyfikacja państw zgodnie szeroko pojmo-
waną jakością życia ich mieszkańców (Aksentijević i Ježić, 2017, s. 109).
W ramach wskaźnika HDI brane są pod uwagę trzy najważniejsze wymiary
rozwoju społecznego. Jest to długie życie w zdrowiu, dostatni standard życia oraz
dostęp do edukacji. Wykonywanie obliczeń HDI zmieniało się w ostatnich deka-
dach. Aktualnie wskaźnik wyznacza się jako średnią geometryczną znormalizowa-
nych indeksów w odniesieniu do każdego z wymienionych wymiarów (Hozer-
Koćmiel, 2018, s. 41).
Wskaźnik HDI przyjmuje wartości od 0 do 1. Na tej podstawie wszystkie
kraje świata zestawia się w następujące grupy (Ibidem):
kraje bardzo wysoko rozwinięte - 0,800 i powyżej,
kraje wysoko rozwinięte - od 0,700 do 0,799,
kraje przeciętnie rozwinięte - od 0,550 do 0,699,
kraje słabo rozwinięte - poniżej 0,550.
Wskaźnik rozwoju społecznego uwzględniający nierówności
(ang. Inequality-adjusted HDI – IHDI)
IHDI jest miarą średniego poziomu rozwoju społecznego, która uwzględ-
nienia występujące w społeczeństwie nierówności. Gdy nierówności nie występują,
wówczas wskaźniki IHDI oraz HDI są równe. IHDI mniejsze od HDI oznacza
występowanie społecznych nierówności. Im większa różnica, tym większe jest
zróżnicowanie społeczne (Krzyminiewska, 2013, s. 53). IHDI łączy przeciętne
osiągnięcia kraju w dziedzinie zdrowia, edukacji i dochodów z tym, w jaki sposób
te osiągnięcia są rozdzielane wśród ludności kraju poprzez dyskontowanie średniej
wartości każdego wymiaru w zależności od poziomu nierówności. Zatem IHDI jest
wrażliwym na dystrybucję średnim poziomem HDI. Dwa kraje o różnych rozkła-
dach osiągnięć w społeczeństwie mogą mieć taką samą średnią wartość HDI. Róż-
nica między IHDI a HDI to koszt nierówności w rozwoju ludzkim, określany także
Rozwój społeczny Polski i Niemiec – analiza porównawcza
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
43
jako - utrata ludzkiego rozwoju z powodu nierówności. IHDI pozwala na identyfi-
kację występowania nierówności w poszczególnych wymiarach rozwoju społecz-
nego. Umożliwia to prowadzenia polityki redukcji tychże nierówności. Prowadzi
także do lepszego ich zrozumienia i udziału w ogólnym koszcie/utracie szans spo-
łecznego rozwoju (Suryanarayana, Agrawal, Prabhu, 2011, s. 9)
Wskaźnik zróżnicowania społecznego ze względu na płeć
(ang. Gender Development Index - GDI)
Wskaźnik ten mierzy rozbieżności między płciami w osiągnięciach rozwo-
ju człowieka poprzez uwzględnienie różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami
w trzech podstawowych wymiarach rozwoju ludzkiego - zdrowie, wiedza i poziom
życia, przy użyciu tych samych wskaźników składowych jak w HDI. GDI jest sto-
sunkiem HDI obliczanych oddzielnie dla kobiet i mężczyzn przy użyciu tej samej
metodologii co w HDI. Jest to bezpośrednia miara różnicy między płciami pokazu-
jąca HDI kobiety jako procent męskiego HDI (Kubiczek, 2014, s. 49). Zadaniem
wskaźnika zróżnicowania społecznego ze względu na płeć GDI jest badanie osią-
gnięć w tych samych dziedzinach oraz wymiarach, co w przypadku wskaźnika
HDI. GDI wychwytuje natomiast jednocześnie różnice powstałe na skutek dys-
kryminacji płci. Im niższy krajowy wskaźnik GDI (w odniesieniu do wskaźnika
HDI), tym większa jest nierówność w rozwoju społecznym uwarunkowana wzglę-
dami płci. GDI pokazuje, jak wiele kobiet pozostaje w tyle za swoimi męskimi
odpowiednikami i ile kobiety muszą nadrobić zaległości w każdym wymiarze
ludzkiego rozwoju. Jest przydatny do zrozumienia rzeczywistej luki w osiągnię-
ciach w zakresie rozwoju człowieka i dostarcza informacji przydatnych
w projektowania narzędzi politycznych, których celem jest likwidacja powstałych
nierówności (Starucha, Śleszyński, 2016, s. 516).
Wskaźnik nierówności płci (ang. Gender Inequality Index - GII)
Jest to miara, która określa utratę korzyści w rozwoju ze względu na nie-
równość płci w ramach opieki zdrowotnej, udziału w rynku pracy, czy udziału
w życiu publicznym. Oceny dokonuje się w skali od 0 do 1. Zero to całkowita
równość płci, natomiast 1 oznacza całkowity brak równości (Amin, Sabermahani,
2017, s. 9).
Nierówność płci pozostaje główną barierą dla rozwoju człowieka. Kobiety
poczyniły znaczne postępy od 1990 r., ale nie zdobyły jeszcze równości płci.
Głównym źródłem nierówności są wszelkiego rodzaju trudności stojące przed ko-
bietami. Zbyt często kobiety są dyskryminowane w zakresie zdrowia, edukacji,
reprezentacji politycznej, rynku pracy itp. Ma to negatywne konsekwencje dla
rozwoju ich możliwości i wolności wyboru.
GII jest wskaźnikiem nierówności. Mierzy nierówności płci w trzech waż-
nych aspektach rozwoju człowieka - zdrowiu reprodukcyjnym (mierzonym wskaź-
Konrad Rojek
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
44
nikiem umieralności matek i wskaźnikiem urodzeń wśród młodzieży); upodmioto-
wieniu (mierzonym proporcją miejsc w parlamencie zajmowanych przez kobiety
i odsetkiem dorosłych kobiet i mężczyzn w wieku 25 lat i starszych z co najmniej
średnim wykształceniem) oraz statusie ekonomicznym (wyrażonym jako udział
w rynku pracy i mierzonym wskaźnikiem aktywności zawodowej populacji kobiet
i mężczyzn w wieku 15 lat i starszych). Im wyższa wartość GII, tym większe róż-
nice między kobietami i mężczyznami oraz większa utrata/opóźnienie rozwoju
ludzkiego tym spowodowane (Brinda, Rajkumar, Enemark, 2015).
3. PORÓWNANIE ROZWOJU SPOŁECZNEGO POLSKI I NIEMIEC
Do porównania rozwoju społecznego Polski i Niemiec można wykorzystać
najczęściej stosowaną miarę, jaką jest wskaźnik rozwoju społecznego. Na podsta-
wie jego wartości z 2017 r. można stwierdzić, iż Niemcy są krajem lepiej rozwinię-
tym społecznie. HDI Niemiec wynosi bowiem 0,936 pkt. indeksowych, przy 0,865
pkt. indeksowych Polski. Taka wartość wskaźnika HDI plasuje Niemcy na wyso-
kim piątym miejscu w klasyfikacji opracowywanej w ramach United Nations
Development Programme (UNDP, 2018). Polska w tym rankingu znajduje się na
33 miejscu. W latach 2012-2017 Polska awansowała w rankingu HDI o 5 pozycji.
Niemcy natomiast odnotowały spadek o 1 pozycję. Dokładne dane odnoszące się
do tego zagadnienia przedstawiono w tab. 1.
Tab. 1. Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) i jego komponenty (2017 r.)
Wskaźnik Jednostka Kraj
Polska Niemcy
HDI pkt. indek-
sowe
0,865 0,936
Oczekiwana długość życia (Life expectancy at birth) lata 77,8 81,2
Oczekiwane lata nauki (Expected years of schooling) lata 16,4 17,0
Średnia liczba lat edukacji (Mean years of schooling) lata 12,3 14,1
Dochód narodowy per capita (Gross national income
(GNI) per
Capita)
USD 26
150 46 136
Miejsce w rankingu - 33 5
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: HDI – Human Development Reports –
www.hdr.undp.org (dostęp 14.05.2019).
Na podstawie zaprezentowanych danych można stwierdzić, iż niemieckie
społeczeństwo żyje dłużej niż polskie. Świadczy o tym wskaźnik oczekiwanej dłu-
gości życia – komponent HDI. Zgodnie z nim Niemcy żyją od Polaków dłużej o
3,4 lata. Wyższe wartości odnotowano również w przypadku oczekiwanych oraz
średnich lat nauki. Różnica ta wyniosła na korzyść Niemiec kolejno 0,6 i 0,7. Nie-
Rozwój społeczny Polski i Niemiec – analiza porównawcza
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
45
mieckie społeczeństwo dysponuje również znacznie większym dochodem narodo-
wym per capita. W 2017 r. był on większy od polskiego o 19 986 USD, czyli
o 76,4%.
Analizując natomiast zmiany wskaźnika rozwoju społecznego w poszcze-
gólnych latach można stwierdzić, iż Polska charakteryzowała się większym śred-
nim rocznym wzrostem. W latach 2010-2017 był on dwukrotnie większy od śred-
niego rocznego wzrostu HDI Niemiec. Świadczy to o większej dynamice rozwoju
społecznego Polski w badanym okresie. W 2000 r. wartość polskiego HDI była
nawet większa od HDI niemieckiego (tab. 2)
Tab. 2. Zmiany wskaźnika rozwoju społecznego (HDI)
Kraj
HDI (punkty indeksowe) Średni roczny wzrost HDI
(%)
199
0
200
0
201
0
201
2
201
4
201
5
201
6
201
7
199
0-
200
0
200
0-
201
0
201
0-
201
7
199
0-
201
7
Pol-
ska
0,71
2
0,78
5
0,83
5
0,83
6
0,84
2
0,85
5
0,86
0
0,86
5
0,98 0,62 0,50 0,72
Niem
cy
0,80
1
0,68
6
0,92
1
0,92
8
0,93
0
0,93
3
0,93
4
0,93
6
0,81 0,59 0,24 0,58
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: HDI – Human Development Reports –
www.hdr.undp.org (dostęp 14.05.2019).
W przypadku obu państw wartości wskaźników IHDI są mniejsze od HDI,
dlatego też zarówno w społeczeństwie polskim, jak i niemieckim występują nie-
równości w poszczególnych wymiarach rozwoju społecznego. Strata do HDI wyra-
żona w procentach jest w przypadku Polski większa. Należy to interpretować jako
większe opóźnienie w rozwoju społecznym, które jest spowodowane nierówno-
ściami. Klasyfikując kraje pod względem IHDI, Polska, w porównaniu do rankingu
HDI, awansowałaby o 5 pozycji. Niemcy natomiast odnotowałyby spadek o 2
miejsca (tab. 3).
Oprócz straty do HDI wyrażonej w procentach, o istnieniu większych nie-
równości społecznych w Polsce, świadczy ogólny współczynnik nierówności spo-
łecznych (ang. Coefficient of human inequality). W przypadku Niemiec wyniósł on
7,8, zaś w Polsce 8,8 pkt. indeksowych. Większe nierówności w Polsce występują
także w przypadku długości życia oraz edukacji. Ciekawym elementem jest fakt
występowania większych nierówności społecznych w Niemczech w przypadku
dochodu narodowego. Świadczy to większym rozwarstwieniu społecznym w tym
względzie.
Konrad Rojek
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
46
Tab. 3. Wskaźnik rozwoju społecznego uwzględniający nierówność (IHDI) i jego
komponenty
(2017 r.)
Wskaźnik Jednostka Kraj
Polska Niemcy
HDI pkt. indekso-
we
0,865 0,936
IHDI pkt. indekso-
we 0,787 0,861
Strata do HDI % 9,0 8,1
Różnica w stosunku do miejsca HDI w rankingu
(Difference from
HDI rank)
- 5 -2
Współczynnik nierówności społecznych (Coefficient
of human inequality)
pkt. indekso-
we 8,8 7,8
Wskaźnik nierówności w oczekiwanej długości życia
(Inequality-adjusted life expectancy index)
Strata do tego samego komponentu w HDI
pkt. indekso-
we
%
0,847
4,7
0,913
3,0
Wskaźnik nierówności w edukacji (Inequality-adjusted
education
Index)
Strata do tego samego komponentu w HDI
pkt. indekso-
we
%
0,825
4,7
0,915
2,7
Wskaźnik nierówności w dochodzie narodowym (In-
equality-adjusted income index)
Strata do tego samego komponentu w HDI
pkt. indekso-
we
%
0,697
17,1
0,763
17,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: HDI – Human Development Reports –
www.hdr.undp.org (dostęp 14.05.2019).
Badanie rozwoju społecznego wymaga również analizy zjawiska nierów-
ności płci. W przypadku Niemiec nierówność płci w procesie rozwoju społecznego
jest na niekorzyść kobiet. HDI Niemców jest większe od HDI Niemek. Odwrotna
sytuacja występuje natomiast w przypadku Polski. W naszym kraju to kobiety cha-
rakteryzuje większy rozwój społeczny (pomimo większych różnic i dyskryminacji
płci omówionych jako wskaźnik GII w tab. 5). Wynikiem tego jest wartość pol-
skiego GDI równa 1,006 pkt. indeksowych. W tab. 4 przedstawiono komponenty
GDI.
Rozwój społeczny Polski i Niemiec – analiza porównawcza
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
47
Tab. 4. Wskaźnik zróżnicowania społecznego ze względu na płeć (GDI) i jego
komponenty (2017 r.)
Wskaźnik Jednostka Płeć Kraj
Polska Niemcy
GDI pkt. indek-
sowe
Ogółem 1,006 0,967
HDI pkt. indek-
sowe
Kobiety 0,866 0,919
Mężczyźni 0,861 0,951
Oczekiwana długość życia (Life expec-
tancy at birth) lata Kobiety 81,6 83,5
Mężczyźni 73,9 78,9
Oczekiwane lata nauki (Expected years
of schooling) lata Kobiety 17,3 16,9
Mężczyźni 15,6 17,0
Średnia liczba lat edukacji (Mean years
of schooling) lata Kobiety 12,3 13,6
Mężczyźni 12,3 14,5
Dochód narodowy per capita (Gross
national income (GNI) per Capita) USD
Kobiety 20
367
37 689
Mężczyźni 32
343
54 843
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: HDI – Human Development Reports –
www.hdr.undp.org (dostęp 14.05.2019).
Na podstawie przedstawionych danych można stwierdzić, że różnice nie-
równości płci mają bardziej negatywny wpływ na rozwój społeczny w Niemczech.
Jeżeli natomiast chodzi o oczekiwaną długość życia, to zarówno kobiety,
jak i mężczyźni żyją dłużej w Niemczech. Mniejsza różnica w tym zakresie (po-
równując Polskę i Niemcy) występuje jednak w przypadku kobiet. Obywatelki
Niemiec żyją dłużej od Polek o 1,9 lat, natomiast u mężczyzn jest to różnica rzędu
5 lat. Niemiecka edukacja również przebiega dłużej w Niemczech. Wyjątkiem jest
wskaźnik oczekiwanych lat nauki u kobiet. W przypadku Polek jest on większy
0,4. Z kolei niemieccy mężczyźni zarabiają o 22 500 USD więcej od polskich męż-
czyzn, podczas gdy w przypadku kobiet różnica ta wynosi 17 322 USD na korzyść
Niemek.
Ważnym elementem analizy rozwoju społecznego w odniesieniu do płci
jest także wskaźnik nierówności płci. Wyższa wartość tego wskaźnika występuje
w przypadku Polski. Oznacza to większe różnice między kobietami i mężczyznami
(nie wpływa to jednak tak mocno na rozwój społeczny, jak w przypadku Niemiec –
wartości wskaźnika GDI).
Konrad Rojek
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
48
Tab. 5. Wskaźnik nierówności płci (GII) i jego komponenty (2017 r.)
Wskaźnik Jednostka Płeć Kraj
Polska Niemcy
GII pkt. indeksowe Ogółem 0,132 0,072
GII – miejsce w rankingu - Ogółem 32 14
Współczynnik umieralności matek
(Maternal mortality ratio)
Liczba zgonów
matek na 100 tys.
żywych urodzeń
Kobiety 3 6
Wskaźnik urodzeń wśród młodzie-
ży (Adolescent birth rate)
Liczba urodzeń na
1 tys. kobiet w
wieku 15-19 lat
Kobiety 12,7 6,5
Udział miejsc w parlamencie (Sha-
re of seats in parliament) % Kobiety 25,5 31,5
Osoby z co najmniej wykształce-
niem średnim (Population with at
least some secondary education)
% w grupie osób
powyżej 25 lat
Kobiety 81,1 96,2
Mężczyźni 86,9 96,8
Wskaźnik aktywności zawodowej
(Labour force participation rate)
% w grupie osób
powyżej 15 lat
Kobiety 48,8 55,0
Mężczyźni 65,1 66,2
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: HDI – Human Development Reports –
www.hdr.undp.org (dostęp 14.05.2019).
Polki w porównaniu z Niemkami wypadają korzystniej w segmencie zdro-
wia reprodukcyjnego. Świadczy o tym mniejszy współczynnik umieralności matek
oraz mogący być interpretowany dwojako – większy wskaźnik urodzeń wśród
młodzieży. Jeżeli zaś chodzi o sferę upodmiotowienia, to lepsze wyniki odnotowa-
no w przypadku społeczeństwa niemieckiego. W Niemczech jest bowiem większy
odsetek kobiet w parlamencie oraz osób z co najmniej średnim wykształceniem.
Społeczeństwo Niemieckie charakteryzuje się również większą wartością wskaźni-
ka aktywności zawodowej.
United Nations Development Programme opracowując coroczny Human
Development Report wykorzystuje dodatkowo wieloaspektowy wskaźnik ubóstwa
(ang. Multidimensional Poverty Index – MPI). Jednakże uwzględniane są w nim
tylko najbiedniejsze kraje. W związku z tym nie ma w nim sklasyfikowanej Polski
oraz Niemiec. Postanowiono więc wykorzystać uproszczoną wersję tego wskaźni-
ka. Jej postać to wskaźnik ubóstwa (ang. Misery Index - MI). Stanowi on sumę
stopy bezrobocia i poziomu inflacji (Murphy, 2016, s. 187).
Zgodnie z danymi za luty 2019 r. wyniósł on w przypadku Polski 6,5 zaś w
przypadku Niemiec 3.5 pkt. indeksowych. Im wyższa wartość tego wskaźnika, tym
jest on interpretowany niekorzystnie. Wskaźnik ten uważa się jednak za zbyt
uproszczony i w związku z tym brakuje przesłanek naukowych do wyciągania na
jego podstawie bardziej pogłębionych wniosków. Został on jednak użyty w artyku-
le w celu poglądowym, by ukazać różnice między badanymi krajami.
Rozwój społeczny Polski i Niemiec – analiza porównawcza
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
49
PODSUMOWANIE
Na podstawie analizy dostępnych danych wykazano, iż zarówno Niemcy
jak i Polska zaliczane są, pod względem wskaźnika HDI, do krajów wysoko rozwi-
niętych społecznie. HDI Niemiec wynosi bowiem 0,936 pkt. indeksowych, zaś
Polski 0,865 pkt. indeksowych. Takie wartości pozwalają zajmować Niemcom
wysokie piąte miejsce w klasyfikacji opracowywanej w ramach United Nations
Development Programme. Polska w tym rankingu zajmuje 33 pozycję. Niemcy są
w związku z tym krajem lepiej rozwiniętym społecznie, jednakże dynamika rozwo-
ju Polski jest dużo większa. W latach 2010-2017 średni roczny wzrost HDI Polski
był dwukrotnie większy od średniego rocznego wzrostu HDI Niemiec.
Niemieckie społeczeństwo żyje dłużej niż polskie o 3,4 lata. Wyższe war-
tości wystąpiły również w przypadku oczekiwanych oraz średnich lat nauki. Nie-
mieckie społeczeństwo dysponuje również znacznie większym dochodem narodo-
wym per capita. W 2017 r. był on większy od polskiego o 19 986 USD, czyli
o 76,4%.
Zarówno w społeczeństwie polskim, jak i niemieckim występują nierów-
ności w poszczególnych wymiarach rozwoju społecznego. Strata IHDI do HDI
wyrażona w procentach jest większa w przypadku Polski. Świadczy to o większym
opóźnieniu w rozwoju społecznym, które jest spowodowane istniejącymi społecz-
nymi nierównościami.
Nierówność płci w procesie rozwoju społecznego jest w przypadku Nie-
miec niekorzystna dla kobiet. HDI Niemców jest bowiem większe od HDI Niemek.
Natomiast w przypadku Polski występuje odwrotna sytuacja. W naszym kraju
większy rozwój społeczny występuje u kobiet.
BIBLIOGRAFIA
1. Aksentijević, N., Ježić, Z. 2017. Measuring the Development of Human Re-
sources with the Usage of Human Development Index in Selected CEE Coun-
tries, Przedsiębiorczość Międzynarodowa, 3(1).
2. Amin E., Sabermahani A. 2017. Gender Inequality Index Appropriateness for
Measuring Inequality, Journal of Evidence-Informed Social Work, Vol 14, No 1.
3. Brinda E.M., Rajkumar A.P., Enemark U. 2015. Association between gender
inequality index and child mortality rates: a cross-national study of 138 coun-
tries, BioMed Central, 15 (1).
4. Dzieciuchowicz J. 2011. Rozwój społeczny współczesnego świata – struktura i
typologia przestrzenna, Acta Universitatis Lodziensis. Folia geographica So-
cio-Oeconomica, 11.
5. HDI – Human Development Reports – www.hdr.undp.org (dostęp 14.05.2019).
Konrad Rojek
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
50
6. Hozer-Koćmiel M. 2018. Ocena rozwoju społeczno-ekonomicznego woje-
wództw za pomocą HDI, Wiadomości Statystyczne, 3 (682).
7. Krzyminiewska G. 2013. Nierówności a rozwój społeczny świata. Studia Eko-
nomiczne, Tom 139.
8. Krzysztofek K., Szczepański M.S. 2002. Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw
tradycyjnych do informacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Ka-
towice.
9. Kubiczek A. 2014. Jak mierzyć dziś rozwój społeczno-gospodarczy krajów?,
Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 38.
10. Murphy R. H. 2016. A Short Empirical Note on State Misery Indexes, JRAP
46(2).
11. Starucha P., Śleszyński J. 2016. Gender indicators of the United Nations De-
velopment Programme, Economic and Environmental Studies, Vol 16, No 4.
12. Suryanarayana M.H., Agrawal A., Prabhu K. S. 2011. Inequality- adjusted
Human Development Index for India’s States, United Nations Development
Programme, New Delhi.
13. Trading Economics, www.tradingeconomics.com (dostęp 14.05.2019).
14. United Nations Development Programme (UNDP). 2015. Human Development
Report 2015: Work for Human Development, United Nations Development
Programme, New York.
15. United Nations Development Programme (UNDP). 2016. Human Development
Report 2016: Human Development for Everyone, United Nations Development
Programme, New York.
16. United Nations Development Programme (UNDP). 2018. Human Development
Indices and Indicators. 2018 Statistical Update, United Nations Development
Programme, New York.
POLISH AND GERMAN HUMAN
DEVELOMENT - COMPARATIVE ANALYSIS
Abstract
The article is a comparison of the human development of Poland and
Germany. It uses the human development measures that are used by the United
Nations Development Programme. These include Human Development Index
(HDI), Inequality-adjusted HDI (IHDI), Gender Development Index (GDI), and
Rozwój społeczny Polski i Niemiec – analiza porównawcza
Studia Ekonomiczne i Prawne 2/2019
51
Gender Inequality Index (GII). The article also presents the idea of social
development.
The data analysis showed that both Germany and Poland are considered,
in terms of HDI, to highly developed countries. It was also shown that Germany is
a more socially developed country, however the dynamics of Poland's development
is much larger.
Keywords: human development, inequality, gender
