Content uploaded by Jacek Borzyszkowski
Author content
All content in this area was uploaded by Jacek Borzyszkowski on Feb 09, 2018
Content may be subject to copyright.
Jacek Borzyszkowski, Mirosław
Marczak
Turystyka w strukturach jednostek
samorządu terytorialnego : jej
umiejscowienie i zadania właściwych
podmiotów
Ekonomiczne Problemy Usług nr 53, 105-116
2010
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
NR 591 EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR 53 2010
JACEK BORZYSZKOWSKI, MIROSŁAW MARCZAK
Politechnika Koszalińska
TURYSTYKA W STRUKTURACH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
– JEJ UMIEJSCOWIENIE I ZADANIA WŁAŚCIWYCH PODMIOTÓW
Wprowadzenie
W skład trójstopniowego samorządu podziału terytorialnego Polski wchodzą:
samorządy gmin,
samorządy powiatowe,
samorządy wojewódzkie1.
Generalnie działania samorządu można podzielić na dwie grupy. Pierwszą
z nich stanowią działania, które związane są z funkcjami władczymi samorządu,
druga grupa dotyczy działalności gospodarczej, w tym zadań własnych i zleco-
nych2.
Samorządy lokalne odgrywają podstawową rolę w rozwoju lokalnym. Pełnią
one funkcję reżysera, katalizatora i lidera w wyznaczaniu kierunków rozwoju, dys-
cyplinowaniu procedur i ścieżek aplikacyjnych, a następnie we wdrażaniu konkret-
nych przedsięwzięć3.
W Polsce politykę turystyczną na szczeblu regionalnym koordynują władze
1 N. Bucholz, Samorząd terytorialny a turystyka: rola i zadania, w: Jak rozwijać lokalną
turystykę?, red. M. Migdal, Forum Turystyki Pomorza Zachodniego, Szczecin 2004, s. 48.
2 K. Duda-Gromada, Turystyka w działaniach samorządu terytorialnego (na przykładzie
wybranych gmin w Polsce), w: Gospodarka turystyczna w XXI wieku. Problemy i perspektywy
rozwoju w skali regionalnej i lokalnej, red. S. Bosiacki, Akademia Wychowania Fizycznego im.
Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu, Poznań 2008, s. 173.
3 J. Kuczyński, Rozwój lokalny a turystyka, w: Gospodarka turystyczna w XXI wieku. Pro-
blemy i perspektywy rozwoju w skali regionalnej i lokalnej, red. S. Bosiacki, Akademia Wycho-
wania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu, Poznań 2008, s. 86.
Jacek Borzyszkowski, Mirosław Marczak 106
samorządowe województwa, a na szczeblu lokalnym – władze gminne i powiatowe.
Warto podkreślić, iż kwestie dotyczące turystyki traktowane są jako zadania własne
samorządów terytorialnych o charakterze fakultatywnym. Samorządy mogą podej-
mować działania z tego zakresu, jeśli uznają, że są istotne z punktu widzenia po-
trzeb lokalnej wspólnoty, ale nie muszą4.
W niniejszym artykule skupiono się zasadniczo na dwóch problemach. Z jed-
nej strony przedstawiono podstawowe zadania jednostek samorządu terytorialnego
w zakresie turystyki, z drugiej zaś – scharakteryzowano umiejscowienie turystyki
w strukturach jednostek samorządu terytorialnego. Wskazano na jednostki organi-
zacyjne poszczególnych samorządów, odpowiedzialnych za problematykę turysty-
ki.
Niniejszą analizę oparto na literaturze przedmiotu i innych źródłach. Zasadni-
cze znaczenie dla układu artykułu miały dokumenty wewnętrzne poszczególnych
urzędów. Posiłkowano się również oficjalnymi stronami internetowymi poszcze-
gólnych samorządów.
1. Turystyka w strukturach samorządu wojewódzkiego
Do zasadniczych działań samorządu wojewódzkiego należy wykonywanie
zadań o charakterze wojewódzkim5. Zasadnicza zmiana w kompetencjach samorzą-
du wojewódzkiego nastąpiła 1 stycznia 2006 roku, gdy dotychczasowe kompetencje
wojewódzkiej administracji rządowej (wojewody) zostały przekazane właśnie sa-
morządom wojewódzkim (marszałkom). Tym samym, zgodnie z art. 2a ustawy
o usługach turystycznych, „(…) zadania marszałka województwa, o których mowa
w ustawie, są zadaniami z zakresu administracji rządowej”6, a jednocześnie użyty
dotychczas w ustawie o usługach turystycznych wyraz „wojewoda” zastępuje się
wyrazami „marszałek województwa”7. Tym samym zakres zadań i kompetencji
marszałka województwa wyraźnie się poszerzył i obejmuje m.in.:
dokonywanie wpisu do rejestru organizatorów turystyki i pośredników tu-
rystycznych i ich kontrolę,
nadawanie uprawnień pilota wycieczek i przewodnika turystycznego,
4 R. Pawlusiński, Gospodarcze aspekty turystyki, w: Turystyka, red. W. Kurek, Wydawnic-
two Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 395.
5 Zarządzanie turystyką w Polsce, w: Jak rozwijać lokalną turystykę, red. M. Migdal, Fo-
rum Turystyki Pomorza Zachodniego, Szczecin 2004.
6 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych, Dz.U. 1997, nr 133, poz.
884, z późn. zm.
7 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw związku ze zmianami w po-
dziale zadań i kompetencji administracji terenowej, Dz.U. 2005, nr 175, poz. 1462, z późn. zm.
Turystyka w strukturach jednostek… 107
zaszeregowanie obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów i kate-
gorii i ich kontrolę,
prowadzenie instytucji kultury fizycznej i wypoczynku mających charakter
regionalny, koordynację działań i finansowe wspieranie jednostek kultury
fizycznej, sportu i turystyki o zasięgu wojewódzkim oraz wojewódzkich
organizacji sportowych i turystycznych,
współdziałanie w zakresie rozwoju turystyki, kreowanie nowych produk-
tów turystycznych i promocja potencjału turystycznego, m.in. poprzez
udział samorządu województwa w regionalnej organizacji turystycznej,
koordynację i rozwój sieci informacji turystycznej w województwie,
współpracę z instytucjami zajmującymi się turystyką na szczeblu krajo-
wym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym,
organizację i nadzór wypoczynku dzieci i młodzieży,
realizację zadań z zakresu kultury fizycznej i turystyki w ramach zajęć
szkolnych (w tym także „zielone szkoły”)8.
Jako praktyczny przykład wykonywania zadań samorządu regionalnego na
rzecz rozwoju turystyki można wskazać kompetencje Oddziału Turystyki w Depar-
tamencie Promocji i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubel-
skiego, tj.:
wykonywanie zadań województwa w dziedzinie turystyki;
realizowanie zadań wynikających z programu współpracy województwa
lubelskiego z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami pro-
wadzącymi działalność pożytku publicznego;
realizowanie zadań z zakresu promocji turystycznej;
podejmowanie działań służących pozyskiwaniu pozabudżetowych środków
finansowych na rozwój turystyki w województwie;
prowadzenie rejestru działalności regulowanej organizatorów i pośredni-
ków turystycznych;
kontrola organizatorów turystyki i pośredników turystycznych;
prowadzenie spraw z zakresu nadawania uprawnień oraz z zakresu działal-
ności przewodników turystycznych i pilotów wycieczek, a także kontrola
tej działalności;
prowadzenie spraw z zakresu zaszeregowania obiektów hotelarskich do
określonego rodzaju, nadawanie kategorii, kontrola oraz prowadzenie ewi-
dencji;
wydawanie upoważnień do szkolenia przewodników turystycznych i pilo-
tów wycieczek oraz kontrola organizatorów szkoleń;
8 Kierunki rozwoju turystyki do roku 2015, Ministerstwo Sportu i Turystyki, Warszawa
2008, s. 43–44.
Jacek Borzyszkowski, Mirosław Marczak 108
organizowanie i przeprowadzanie egzaminów dla kandydatów na pilotów
wycieczek i przewodników turystycznych9.
Realizacja tak znacznej liczby zadań wymaga właściwego umiejscowienia
turystyki w strukturze urzędu marszałkowskiego (tabela 1).
Tabela 1
Umiejscowienie turystyki w strukturach organizacyjnych urzędów marszałkowskich
Lp. Urząd
Marszałkowski Jednostka organizacyjna Jednostka ds. turystyki
1. Dolnośląski Departament Spraw Społecznych Wydział Turystyki
2. Kujawsko-
Pomorski
Departament Edukacji, Sportu i Turystyki Wydział Turystyki
3. Lubelski Departament Promocji i Turystyki Oddział Turystyki
4. Lubuski Departament Rozwoju Regionalnego
i Planowania Przestrzennego
Wydział Turystyki Regionalnej
5. Łódzki Departament Kultury Fizycznej, Sportu
i Turystyki
Wydział Turystyki
Wydział ds. Wojewódzkiego Systemu Infor-
macji Turystycznej
Referat Turystyki ds. Zadań Zleconych
z Zakresu Administracji Rządowej
6. Małopolski Departament Kultury, Dziedzictwa
Narodowego i Turystyki
Wydział Turystyki
7. Mazowiecki Departament Kultury, Promocji i Tury-
styki
Wydział Turystyki
8. Opolski Departament Kultury, Sportu i Turystyki Referat Turystyki
9. Podkarpacki Departament Promocji, Turystyki i Sportu Oddział Turystyki
10. Podlaski Departament Edukacji, Sportu i Turystyki Referat Sportu i Turystyki
11. Pomorski Departament Turystyki Zespół ds. Rozwoju Turystyki
Zespół ds. Jakości Usług Turystycznych
Stanowisko ds. Ekonomicznych
12. Śląski Wydział Turystyki i Sportu Referat Turystyki
13. Świętokrzyski Departament Promocji, Edukacji, Kultury,
Sportu i Turystyki
Oddział Kultury Fizycznej i Turystyki
14. Warmińsko-
Mazurski
Departament Turystyki Zespół ds. Rozwoju Turystyki
Zespół ds. Promocji Turystyki
Zespół ds. Organizacji Turystyki
15. Wielkopolski Departament Sportu i Turystyki b.d.
16. Zachodniopo-
morski
Wydział Turystyki, Gospodarki i Promo-
cji
Biuro Turystyki
Objaśnienia: b.d. – brak danych.
Źródło: badania własne, regulaminy właściwych urzędów marszałkowskich (pełen wy-
kaz w bibliografii) oraz Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego,
http://www.lubuskie.pl, 2009; Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego,
http://www.sejmik.kielce.pl, 2009.
9 Regulamin Organizacyjny Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lu-
blinie, załącznik do uchwały nr CLXII/1916/08 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 16
września 2008 r. w sprawie Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Wojewódz-
twa Lubelskiego w Lublinie, Lublin 2008.
Turystyka w strukturach jednostek… 109
W 14 województwach zasadniczą komórką organizacyjną urzędu marszał-
kowskiego jest departament, jedynie w samorządzie śląskim i zachodniopomorskim
– wydział. Analiza umiejscowienia turystyki w podstawowych jednostkach organi-
zacyjnych samorządów wojewódzkich wykazuje, iż:
w dwóch przypadkach (województwo pomorskie i warmińsko-pomorskie)
istnieją samodzielne departamenty turystyki,
w zdecydowanej większości przypadków (14 na 16) turystyka jest łączona
z innymi funkcjami, zazwyczaj ze sportem, kulturą czy promocją,
w dwóch samorządach (dolnośląskim i lubuskim) wyraz „turystyka” nie jest
umiejscowiony w nazwie departamentu właściwego ds. tego sektora (tabela
1).
W ramach podstawowych jednostek funkcjonują zarazem inne, bezpośrednio
związane z sektorem turystycznym (w formie wydziałów, oddziałów lub referatów).
W samorządach, w których występują samodzielne departamenty ds. turystyki,
zauważono, że w ich strukturach funkcjonuje kilka komórek właściwych ds. tury-
styki. Ciekawa sytuacja występuje w samorządzie województwa łódzkiego, gdzie
turystyka w departamencie jest łączona z kulturą fizyczną i sportem, a mimo to
wyodrębniono trzy komórki ds. turystyki.
Obserwacje poczynione przez autora w 2006 roku wskazują, że w zakresie
umiejscowienia turystyki w strukturach organizacyjnych urzędów marszałkowskich
zaszły znaczne zmiany – aż w 12 przypadkach nastąpiła zmiana (zazwyczaj nazwy
departamentu lub wydziału) jednostki odpowiedzialnej za turystykę10. Można przy-
jąć, że znaczenie badanej funkcji gospodarczej w strukturach samorządów woje-
wódzkich znacznie wzrosło. Z pewnością istotnym czynnikiem decydującym o tym
było przekazanie dotychczasowych zadań i kompetencji wojewody, co znacznie
zwiększyło zakres odpowiedzialności marszałków w zakresie turystyki.
2. Turystyka w strukturach powiatowych
Mieszkańcy powiatu, zgodnie z Ustawą o samorządzie powiatowym (1998),
tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Powiat, podobnie jak gmina, posia-
da osobowość prawną, a jego samodzielność podlega ochronie prawnej. Do kompe-
tencji powiatu należą zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, w tym m.in.
w zakresie kultury fizycznej i turystyki. Samorząd powiatu posiada zatem wyraźne
ustawowe umocowanie do prowadzenia w dziedzinie turystyki tych wszystkich
działań, które nie zostały zastrzeżone do kompetencji innych organów11. Szczegó-
łowe zadania powiatu, realizowane w ramach turystyki, obejmują przede wszyst-
10 Obserwacje własne autora.
11 Zarządzanie turystyką w Polsce…, op.cit.
Jacek Borzyszkowski, Mirosław Marczak 110
kim:
prowadzenie instytucji kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku działają-
cych na terenie powiatu;
prowadzenie szkolnych schronisk młodzieżowych;
ewidencja i nadzór nad działalnością oraz dofinansowanie stowarzyszeń
działających w sferze kultury fizycznej, związków sportowych i stowarzy-
szeń turystycznych mających siedzibę na terenie powiatu;
wspieranie finansowe organizacji imprez sportowych, rekreacyjnych i tury-
stycznych wysokiej rangi odbywających się na terenie powiatu;
współdziałanie w zakresie planowania rozwoju przestrzennego i zagospo-
darowania terenu w obiekty sportowe, rekreacyjne i turystyczne;
koordynacje działań i wspieranie ratownictwa wodnego i górskiego;
wspieranie organizacyjne i finansowe stowarzyszeń i organizacji turystycz-
nych działających na obszarze powiatu;
promocja i współdziałanie w zakresie rozwoju turystyki kwalifikowanej
i innych form aktywnej turystyki w powiecie;
realizacja zadań z zakresu kultury fizycznej i turystyki w ramach zajęć
szkolnych (w tym także „zielone szkoły”);
współpraca w zakresie promocji rozwoju turystyki w powiecie ze szcze-
gólnym uwzględnieniem współpracy z regionalnymi i lokalnymi organiza-
cjami turystycznymi12.
Zadania w zakresie turystyki poszczególnych jednostek organizacyjnych
w starostwach powiatowych mogą dotyczyć bardzo ogólnikowych zapisów, jak np.
Wydziały Edukacji, Kultury, Turystyki i Promocji w Białogardzie (woj. zachodnio-
pomorskie): zbieranie informacji o działających na obszarze powiatu instytucjach
turystycznych oraz o organizowanych przez nie imprezach turystycznych13.
W innych przypadkach są to zadania dość szczegółowo określone, często
łączone jednocześnie z innymi funkcjami, tak jak w przypadku sportu i turystyki
w Wydziale Edukacji i Kultury Powiatu Polickiego (woj. zachodniopomorskie):
promowanie i wspieranie działań oraz inicjatyw w zakresie rozwoju kultury
fizycznej, sportu i turystyki;
organizacja oraz współpraca przy organizowaniu imprez sportowych i tury-
stycznych o zasięgu powiatowym i ponadpowiatowym;
organizacja i współudział w organizowaniu współpracy międzynarodowej
w zakresie transgranicznych imprez sportowych i turystycznych;
opracowywanie rocznego kalendarza imprez sportowych i turystycznych
o zasięgu powiatowym;
12 Kierunki rozwoju turystyki…, op.cit., s. 43–44.
13 Powiat białogardzki, http://www.powiat-bialogard.pl, 2009.
Turystyka w strukturach jednostek… 111
współpraca przy promowaniu walorów turystycznych i krajobrazowych
powiatu;
współpraca z instytucjami rządowymi i samorządowymi oraz organizacja-
mi pozarządowymi w zakresie kultury fizycznej, sportu i turystyki;
przygotowywanie projektu budżetu na potrzeby kultury fizycznej, sportu
i turystyki oraz propozycji wielkości dotacji z budżetu powiatu dla organi-
zacji działających na rzecz kultury fizycznej, sportu i turystyki;
pełnienie funkcji dysponenta środków budżetowych w zakresie kultury fi-
zycznej, sportu i turystyki;
prowadzenie analiz wykonania wydatków w zakresie kultury fizycznej,
sportu i turystyki oraz korygowanie ich w przypadkach tego wymagają-
cych;
sporządzanie zbiorczych sprawozdań z zakresu sportu i turystyki14.
Analiza usytuowania turystyki w strukturach organizacyjnych starostw powia-
towych wykazuje, iż zazwyczaj jest ona łączona z podobnymi funkcjami, tj. z jed-
nej strony – z oświatą, edukacją, kulturą, sportem, a z drugiej – z promocją, współ-
pracą lub integracją europejską (tabela 2).
Tabela 2
Umiejscowienie turystyki w strukturach organizacyjnych starostw powiatowych woje-
wództwa zachodniopomorskiego
Lp. Starostwo Powiatowe Jednostka organizacyjna
1. Białogard Wydział Edukacji, Kultury, Turystyki i Promocji
2. Choszczno Referat Informacji, Promocji, Sportu, Turystyki i Współpracy Europejskiej
3. Drawsko Wydział Rozwoju i Promocji Powiatu
4. Goleniów b.d.
5. Gryfice Powiatowe Centrum Marketingu, Rozwoju Gospodarczego i Integracji Europejskiej
6. Gryfino Wydział Edukacji, Kultury, Sportu i Turystyki
7. Kamień Pomorski b.d.
8. Kołobrzeg Biuro Promocji Powiatu
9. Koszalin Wydział Rozwoju i Promocji
10. Łobez Wydział Oświaty i Promocji
11. Myślibórz Wydział Inwestycji, Promocji i Współpracy Europejskiej
12. Police Wydział Edukacji i Kultury
13. Pyrzyce Wydział Oświaty, Kultury, Sportu i Turystyki
14. Sławno Wydział Rozwoju i Promocji Powiatu
15. Stargard Szczeciński Wydział Oświaty, Kultury i Sportu
16. Szczecinek Wydział Edukacji, Kultury i Sportu
17. Świdwin Wydział Promocji, Rozwoju Powiatu i Integracji Europejskiej
18. Wałcz Wydział Oświaty, Kultury, Turystyki i Sportu
Objaśnienia: b.d. – brak danych; w zestawieniu nie uwzględniono powiatów grodzkich
(Koszalin, Szczecin, Świnoujście).
Źródło: strony internetowe poszczególnych starostw powiatowych (pełen wykaz
w bibliografii).
14 Regulamin organizacyjny Starostwa Powiatowego w Policach (materiał powielony).
Jacek Borzyszkowski, Mirosław Marczak 112
Pozycja turystyki w strukturach powiatowych nie jest zbyt silna. Z jednej
strony może to wynikać ze stosunkowo niewielkich (lub zbyt ogólnie określonych)
kompetencji samorządu powiatowego w sferze turystyki, z drugiej zaś strony należy
pamiętać, że proces tworzenia lokalnych organizacji turystycznych w wielu przy-
padkach spowodował przystąpienie samorządów powiatowych do ich struktur,
a jednocześnie przejście znacznej części pracowników starostw do LOT-ów. Tym
samym lokalne organizacje turystyczne w wielu przypadkach przejęły znaczną
część dotychczasowych zadań samorządów powiatowych w sferze turystyki. Nie do
końca jednak sprawdziły się wcześniejsze zapowiedzi mówiące, że „(…) zmierza
się do tego, aby likwidować w urzędach miejskich lub powiatowych wydziały pro-
mocji – ich role przejmują biura lokalnych organizacji turystycznych. W urzędach
pozostają jedynie pracownicy zajmujący się współpracą zagraniczną”15.
3. Turystyka w strukturach gminnych
Gmina jest podstawową jednostką podziału administracyjnego kraju. Miesz-
kańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Do kompetencji gmin
należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami
na rzecz innych podmiotów. W szczególności do zadań gmin należy zaspokajanie
zbiorowych potrzeb wspólnoty. Są to tzw. zadania własne gminy, do których należą
m.in. tak istotne dla rozwoju turystyki dziedziny działalności, jak rozwój infrastruk-
tury, zapewnienie bezpieczeństwa czy sprawy ochrony środowiska16. Do szczegó-
łowych zadań gmin w dziedzinie turystyki należy zaliczyć:
prowadzenie ewidencji pól biwakowych i innych obiektów, w których
świadczone są usługi hotelarskie oraz prawo kontrolowania obiektów,
w których są świadczone usługi hotelarskie;
utrzymanie, remont lub przebudowa i rozbudowa obiektów i urządzeń
sportowych i turystycznych na terenie gminy;
tworzenie korzystnych warunków podejmowania działalności gospodarczej
w sferze turystyki na terenie gminy;
prowadzenie instytucji kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku działają-
cych na terenie gminy;
dofinansowanie stowarzyszeń kultury fizycznej, związków sportowych
i stowarzyszeń turystycznych mających siedzibę na terenie gminy;
planowanie rozwoju przestrzennego i zagospodarowania terenu, m.in.
w obiekty sportowe, rekreacyjne i turystyczne;
15 Lokalne organizacje turystyczne szansą aktywizacji gospodarczej regionu, materiały
konferencyjne, Polska Organizacja Turystyczna, Iława 2001 (materiał powielony).
16 Zarządzanie turystyką w Polsce…, op.cit.
Turystyka w strukturach jednostek… 113
wspieranie organizacyjne i finansowe stowarzyszeń i organizacji turystycz-
nych działających na terenie gminy;
rozbudowa i utrzymanie infrastruktury technicznej (np. transportowej)
i społecznej o znaczeniu wojewódzkim;
realizacja zadań z zakresu kultury fizycznej i turystyki w ramach zajęć
szkolnych (w tym także „zielone szkoły”);
działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kultu-
rowego;
promocja gminy17.
Według R. Pawlusińskiego18, wszystkie zadania gminy, bezpośrednio lub
pośrednio związane z turystyką, można uszeregować w trzy zasadnicze grupy (tabe-
la 3).
Tabela 3
Zakres zadań samorządów gminnych w sferze turystyki
Lp. Grupa zadań Zadania
1. Zadania aktywi-
zujące lokalną
gospodarkę
turystyczną,
bezpośrednio
związane
z funkcjonowa-
niem tego
sektora
programowanie rozwoju turystyki w gminie i kreowanie lokalnego produktu tury-
stycznego
tworzenie struktur organizacyjnych działających na rzecz rozwoju turystyki w gminie
przystosowanie przestrzeni gminy do pełnienia funkcji turystycznej, m.in. przez
rozwój infrastruktury turystycznej czy poprawę stanu walorów turystycznych gminy
promocja turystyczna gminy
propagowanie idei rozwoju turystycznego gminy wśród mieszkańców oraz kształto-
wanie właściwej postawy miejscowej społeczności wobec turystów (tzw. marketing
wewnętrzny)
tworzenie korzystnego klimatu do rozwoju lokalnej przedsiębiorczości turystycznej
oraz wspierania napływu inwestycji turystycznych z zewnątrz
2. Zadania
o charakterze
ogólnogmin-
nym, wpływają-
ce na funkcjo-
nowanie gospo-
darki turystycz-
nej
gospodarowanie przestrzenią i zapewnienie ładu przestrzennego (w znacznym stopniu
kształtuje walory estetyczne obszaru)
ochrona środowiska (decyduje o jakości przyrodniczych zasobów turystycznych)
rozwój infrastruktury społecznej i technicznej (niezbędne do zapewnienia odpowied-
niego poziomu usług sanitarnych) i infrastruktury komunikacyjnej (umożliwiające do-
tarcie do atrakcyjnych turystycznie miejsc w gminie)
działalność kulturalna oraz kultura fizyczna i sport (stanowi ważny element produktu
turystycznego gminy)
zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego
3. Zadania obo-
wiązkowe
nałożone na
gminy na mocy
aktów prawnych
ewidencja obiektów noclegowych niepodlegających kategoryzacji
przeprowadzanie kontroli w obiektach hotelarskich i innych obiektach świadczących
usługi hotelarskie wraz z możliwością zastosowania nakazu wstrzymania świadczenia
usług
zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim osobom przebywającym na terenie gminy
w celach turystycznych
Źródło: R. Pawlusiński, Gospodarcze aspekty turystyki…, op.cit., s. 394.
Podsumowując rozważania nt. zadań i kompetencji gmin w zakresie turystyki,
należy uznać tę jednostkę samorządu terytorialnego za szczególnie ważną w kre-
17 Kierunki rozwoju…, op.cit., s. 43–44.
18 R. Pawlusiński, op.cit , s. 394.
Jacek Borzyszkowski, Mirosław Marczak 114
owaniu lokalnej polityki turystycznej. Bezwzględnie rola gminnego samorządu
lokalnego w zakresie rozwoju turystyki jest zasadnicza w przypadku tych jednostek,
w których nie wykreowano dotychczas lokalnych organizacji turystycznych (LOT).
Tabela 4
Turystyka w strukturze organizacyjnej urzędów gmin nadmorskich oraz zatrudnienie
w komórkach zajmujących się tą funkcją gospodarczą
Lp. Gmina Nazwa komórki ds. turystyki Liczba osób zajmują-
cych się turystyką
1. Choczewo Stanowisko ds. Promocji, Turystyki i Kultury 1
2. Darłowo
(gmina wiejska)
Inspektor ds. Promocji i Turystyki 1
3. Darłowo
(gmina miejska)
Referat Promocji i Rozwoju Miasta 2
4. Dziwnów Dział Promocji i Turystyki 1
5. Gdańsk Referat Turystyki 4
6. Gdynia Stanowisko ds. Turystyki (Wydział Polityki Gospodarczej) 2
7. Jastarnia Miejski Ośrodek Kultury 1
8. Kołobrzeg
(gmina miejska)
Centrum Promocji i Informacji Turystycznej 3
9. Kołobrzeg
(gmina wiejska)
Gminny Ośrodek Turystyki i Gospodarki Komunalnej 1
10. Krokowa Referat ds. Promocji, Kultury, Turystyki i Oświaty 1
11. Krynica Morska Stanowisko ds. Turystyki i Kultury 1
12. Łeba Centrum Informacji i Promocji 2
13. Międzyzdroje Inspektorat ds. Kultury, Sportu i Promocji 1
14. Mielno Stanowisko ds. Promocji i Kultury 1
15. Postomino Stanowisko ds. Turystyki 1
16. Puck
(gmina wiejska)
Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki 1
17. Rewal Centrum Informacji, Promocji i Turystyki 3
18. Sopot Wydział Kultury, Turystyki i Sportu 4
19. Stegna Podinspektor ds. Turystyki, Sportu i Promocji 1
20. Sztutowo Stanowisko ds. Promocji, Turystyki i Kultury Fizycznej 1
21. Trzebiatów Inspektorat ds. Promocji i Współpracy Gospodarczej 3
22. Ustka
(gmina miejska)
Wydział Promocji 1
23. Ustka
(gmina wiejska)
Stanowisko ds. Gospodarki, Kultury, Kultury Fizycznej i
Sportu
1
24. Ustronie Morskie Referat ds. Turystyki, Kultury Fizycznej i Współpracy Zagra-
nicznej
1
25. Świnoujście Stanowisko ds. Turystyki i Promocji (Wydział Rozwoju Mia-
sta)
1
26. Wicko Stanowisko ds. Turystyki, Promocji i Unii Europejskiej 1
27. Władysławowo Biuro Promocji Miasta 2
Razem liczba zatrudnionych osób 39
Źródło: A. Szwichtenberg, Gospodarka turystyczna polskiego wybrzeża, Wydawnictwo
Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2006, s. 199.
Umiejscowienie turystyki w strukturach organizacyjnych poszczególnych
gmin wskazuje generalnie na znaczne zróżnicowanie w tym zakresie. Potwierdzają
Turystyka w strukturach jednostek… 115
to wyniki badań, przeprowadzonych przez A. Szwichtenberga w 2004 roku w gmi-
nach nadmorskich (tabela 4).
Podobne badania A. Szwichtenberg przeprowadził w 1994 roku w urzędach
gmin Wybrzeża Środkowego. Wykazały one, że w żadnej z nich nie utworzono
samodzielnego referatu zajmującego się turystyką, nawet w tych, w których tury-
stykę uznano za najważniejszą funkcję gospodarczą. Badania z 2004 roku pokazały,
że w tym względzie zaszły bardzo korzystne zmiany. Jeśli chodzi o liczbę zatrud-
nionych, to w badanych gminach były to przeważnie 1-2 osoby. Należy jednak
pamiętać, iż nie zajmują się one jedynie problematyką turystyczną19.
Można ogólnie przyjąć, że turystyka w strukturach urzędów gmin (miast)
zazwyczaj łączona jest z innymi funkcjami (zadaniami), a najczęściej z: promocją,
kulturą, kulturą fizyczną czy sportem.
Podsumowanie
Dokonana w artykule charakterystyka wybranych zagadnień związanych
z problemami turystyki w jednostkach samorządu terytorialnego pozwala na sfor-
mułowanie kilku wniosków. Każda z właściwych jednostek posiada odpowiednie
kompetencje w zakresie rozwoju tego sektora gospodarki narodowej. Ustawowe
zapisy często wskazują na bardzo ogólnikowe problemy odnoszące się do obowiąz-
ków samorządów w zakresie turystyki.
Umiejscowienie turystyki w strukturze jednostek samorządu terytorialnego
wskazuje na znaczne zróżnicowanie. Przede wszystkim należy nadmienić, iż na
wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego turystyka rzadko kiedy występuje
w formie samodzielnej jednostki organizacyjnej. Zazwyczaj kojarzona jest ona
z innymi funkcjami, tj. z jednej strony – z oświatą, edukacją, kulturą, sportem,
a z drugiej – z promocją, współpracą lub integracją europejską. Nie należy jednak
tego jednoznacznie uznawać za brak zaangażowania samorządów w kwestie tury-
styki. Trzeba pamiętać, że zmiany, zapoczątkowane w polskiej turystyce w 2000
roku, spowodowały przeniesienie znacznej części kompetencji w gestię regional-
nych (ROT) i lokalnych organizacji turystycznych (LOT).
19 A. Szwichtenberg, op.cit.
Jacek Borzyszkowski, Mirosław Marczak 116
TOURISM IN THE STRUCTURES OF LOCAL GOVERNMENT UNITS -
THE LOCATION AND TASKS OF THE UNITS
Summary
Characteristics of selected issues related to the problems of tourism in the local
government units indicates the number of applications. Each of the relevant departments
have adequate competences in the development tourism as the sector of national econ-
omy. Statutory records often show a very general issues relating to the duties of local
authorities in the field of tourism.
The place of tourism in the structure of local government units shows significant
variation. First of all, it should be noted that at all levels of local government tourism
rarely "occurs" in the form of an independent organizational unit. Usually it is asso-
ciated with other functions, e.g., education, culture, sport, on the other hand - the pro-
motion, cooperation and European integration. It does not mean a lack of commitment
of regional or local governments in dealing with tourism. It should be remembered that
changes in the organization of the Polish tourism, launched in 2000, resulted in a sub-
stantial part of competences transfer in regional tourist organizations (ROT) and local
tourist organizations (LOT) competences.
Translated by Jacek Borzyszkowski