Available via license: CC BY-SA 4.0
Content may be subject to copyright.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
1
©UPV/EHU Press
Hizkuntzak burmuin elebidunean; zer erakusten du
gaztelania-euskara elebidun afasiko baten kasu-azterketak?
(Languages in the bilingual brain; what does a case study on Spanish-Basque bilingual
aphasia reveal?)
Amaia Munarriz-Ibarrola1
1ELEBILAB, Euskal Hizkuntza eta Komunikazio Saila, Euskal Herriko Unibertsitatea
UPV/EHU
amaia.munarriz@ehu.eus
Jasoa: 2017-06-01
Onartua: 2017-11-15
Laburpena: Artikulu honetan Hizkuntzen antolaketa burmuin elebidunean: gaztelania-euskara
elebidun afasiko baten kasu-azterketa [1] tesiaren emaitza nagusiak aurkezten dira. Tesi horren
xedea da hizkuntzak eta hizkuntza osagaiak elebidunen burmuinean nola antolatzen diren
ezagutzea, eta horretarako gaztelania-euskara elebidun afasiko baten kasu-azterketa burutu da.
Artikulu honetan aurkezten da nola azaleratzen diren hizkuntza-arazoak bi hizkuntzetan hiztegian
eta maila morfosintaktikoan. Emaitzek erakutsi dute afasiak ez diela eragin hizkuntza-osagaiei
modu berean; maila semantikoaren eta fonologikoaren artean disoziazioak daude, eta baita
egitura morfosintaktiko batzuen kasuan ere. Halaber, arazoak ez dira maila berekoak euskaraz
eta gaztelaniaz morfosintaxian aurkitutako alde kualitatiboek eta maila lexikoko alde
kuantitatiboek erakutsi dutenez. Oro har, emaitzek berresten dute hizkuntzak eta hizkuntza-
osagaiak hein batean bereizita daudela burmuinean.
Hitz gakoak: afasia elebiduna, kasu-azterketa, psikolinguistika, euskara, gaztelania
Abstract: The aim of this article is to present the main findings of the dissertation Language
organisation in the bilingual brain: a case study on Spanish-Basque bilingual aphasia [1]. The goal
of that dissertation is to move towards an understanding of how languages and linguistic components
are organised in the bilingual brain by means of a case study of a Spanish-Basque bilingual with
aphasia. In this paper, we present language difficulties arising at the lexical and morphosyntactic
level in both languages. The results reveal that the brain lesion does not impair linguistic levels in the
same manner; dissociations were observed between the semantic and the lexical levels, and also
within certain morphosyntactic structures. Additionally, the impairment does not affect the Spanish
and Basque to the same extent. This is evidenced by qualitative differences at the morphosyntactic
level and by quantitative differences at the lexical level. These results support the distinction of
languages and linguistic components in the bilingual brain.
Keywords: bilingual aphasia, case study, psycholinguistics, Basque, Spanish.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
2
©UPV/EHU Press
1. SARRERA
Artikulu honen xedea da honako doktorego-tesi honetako ideia nagusiak aurkeztea:
Hizkuntzen antolaketa burmuin elebidunean: gaztelania-euskara elebidun afasiko baten kasu-
azterketa [1].
Afasia deritze burmuineko lesio baten ondorio diren hizkuntza-arazoei. Arazo horiek era
askotakoak izan daitezke: ekoizpen edota ulermen-arazoak, ahozko edota idatzizkoari
dagozkionak edo hizkuntzak bereizteko ezintasuna elebidunen kasuan, adibidez. Hizkuntza-
arazoen behaketak aukera ematen du hiztunak "galdua" duen hizkuntzarako gaitasuna nolakoa
den aztertzeko; eta, aldi berean, ikusteko zein beste (azpi-)gaitasunetan ez duen eraginik izan
ezintasuna sortu duen burmuineko lesioak. Bestela esan, afasiaren ondorio diren urradura
zehatzetan oinarrituta inferi daiteke zein diren hizkuntza prozesatzean gertatzen diren urrats eta
eragiketak, eta horrek aukera ematen du sistema kognitiboaren eta hizkuntzaren arkitektura
ezagutzeko (ikuspegi orokor baterako, ikus [2]). Elebidunen kasuan, gainera, sintomak bi
hizkuntzetan aztertzeak ahalbidetzen du behatzea lesioak azpimaila beretan eragina izan duen
bietan. Alderaketa horrek aukera ematen du egiaztatzeko elebidunaren burmuinean hizkuntza
bakoitzak bere esparrua duen, ala bi hizkuntzek osagaiak partekatzen dituzten semantika,
fonologia, sintaxia bezalako hizkuntza maila bakoitzean.
Aipatutako tesiaren helburu nagusia da hizkuntzak eta hizkuntza osagaiak elebidunen
burmuinean nola antolatzen diren ezagutzea, eta horretarako datu bila AF deituriko gaztelania-
euskara elebidun afasiko baten kasu-azterketa da abiapuntu enpirikoa. Afasiko elebidunaren
hizkuntza jokabidea xeheki ikertzeko hizkuntza-arazoak nola azaleratzen diren behatu da bi
hizkuntzetan ariketa ugariren bidez. Hona hemen erantzun nahi diren ikerketa-galdera nagusiak:
a) zein dira afasiaren sintomak euskaraz eta gaztelaniaz?, eta b) modu eta neurri berean
azaleratzen al dira hizkuntza-arazoak elebidunen bi hizkuntzetan?
Artikuluaren egituraketari dagokionez, sarrera honen ondoren, afasia elebidunaren
literaturari gainbegiratu orokor bat emango zaio eta, horrekin batera, lan honen helburuak eta
aurreikuspen nagusiak datoz. Ondoren, 3. atalean euskara-gaztelania elebidun afasikoaren kasu-
azterketa aurkezten da; parte-hartzaileak, datu-bilketa eta datuen analisia. 4. atala emaitza
nagusiei eskaintzen zaie; bertan aurkezten dira hiztegian eta maila morfosintaktikoan azaleratzen
diren sintoma nagusiak. Atal horren ondotik, 5. atalean emaitza horien eztabaida orokorra
aurkezten da; eta, bukatzeko, 6. atalean, ondorio nagusiak.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
3
©UPV/EHU Press
2. AFASIA ELEBIDUNA
Afasia duten hiztunengan agertzen diren hizkuntza-arazoak ez dira hizkuntza-maila
guztietan azaleratzen beti [3, 4], ezta hiztun elebidun edo eleaniztunen hizkuntza guztietan ere
[5]. Hitzak eskuratzeko arazoak dituzten afasikoen azterketetan, adibidez, oso urradura
espezifikoak eta disoziazio argiak aurkitu dira [6]. Horren adibide gisa aipa daitezke maila
semantiko eta fonologikoaren arteko disoziazioak [7, 8], eta maila fonologikoaren barruan,
lexiko-fonologiko eta lexiko osteko maila fonologikoaren arteko disoziazioak [9].
Maila morfosintaktikoan azaleratzen diren sintomak agramatismo sindromearen aterkipean
biltzen dira. Honako ezaugarri hauek dituen hizkuntza-arazo gisa definitzen da agramatismoa
[10]: hitz-jario txikia, hizketarako abiadura motel eta esaldi labur eta sinpleekin; gramatikalki
urria, ezaugarri sintaktiko eta morfologikoei dagokienez; morfema gramatikalen ezabaketa edo
ordezkapena eta hitz hurrenkera egoki erabiltzeko arazoak. Agramatikoena “hizketa telegrafiko”-
tzat jotzen da; oro har, kategoria eta morfema funtzionalen (determinatzaileak, aditz
laguntzaileak, kasua, genero-, pertsona- eta numero-komunztadura, adb.) artean huts eta
ezabaketa gehiago ageri dira kategoria eta morfema lexikoen (izenak, adjektiboak, aditzak, adb.)
artean baino. Esaldi mailako arazoei dagokienez, zenbait egitura konplexurekin arazoak agertzen
dira ekoizpen edota ulermenean, esaterako, erlatibozko perpausekin, galderazko perpausekin eta
egitura pasibo eta topikalizatuekin. Egitura horietan, gainera, subjektu-objektu asimetriak aurkitu
dira hainbat hizkuntzatan. Hau da, hizkuntza gehienetan subjektuzko egiturak objektuzkoak baino
hobeto ekoiztu edota ulertzen dira [4, 10]. Horrez gain, hainbat hizkuntzatako hiztun afasikoekin
egindako ikerketek erakutsi dute sintomak hein handi batean hizkuntzen ezaugarrien araberakoak
ere badirela [11, 12].
Elebidun eta eleaniztunen kasuan, bestalde, irudia konplexuagoa da; arazoak ez dira beti
hizkuntza guztietan azaleratzen, eta berreskuratzea ere ez da sarritan maila eta mota berekoa
izaten bi hizkuntzetan [5, 13]. Bi hizkuntzen alderaketari dagokionez, ohikoena da nahasmendua
paraleloa izatea eta modu antzekoan berreskuratzea [14]. Hau da, bi hizkuntzak kaltetzen dira
(maila beretsuan), eta ondorioz, lesioaren ondoren hizkuntza-gaitasunari dagokionez bi
hizkuntzen artean dagoen (des)berdintasuna lesioaren aurretik zegoenaren antzekoa izaten da.
Gehienetan, gainera, berreskuratzea ere paraleloa izan ohi da, hots, bi hizkuntzetan gertatzen da
antzera [15]. Halere, beste kasu batzuetan ikusi da hizkuntza bat bestea baino gehiago kaltetzen
dela, edo biak antzera kaltetu ondoren, bietako bat bestea baino hobeto berreskuratzen dela [16].
Hain zuzen, nahasmendu eta berreskuratze ez-paraleloen kasuek erakutsi dute hein batean sare
desberdinak dituztela hizkuntzek burmuinean [14]. Salbuespenak salbuespen, urradura eta
berreskuratze paraleloak ohikoago dira tipologikoki antzekoak diren hizkuntzetan (hizkuntzen
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
4
©UPV/EHU Press
arteko efektuen ondorioz, adituen ustez) [17-19], eta ez-paraleloak tipologikoki desberdinak
direnetan [20, 21].
2.1. Ikerketa-galderak eta aurreikuspenak
Hona tesiko ikerketa-galdera eta aurreikuspen nagusiak:
1) Zein eta nolakoak dira afasiaren sintomak euskaraz eta gaztelaniaz?
Afasiari lotutako hizkuntza-arazoek hizkuntza osagaiei eta modalitateei modu diferentean
eragitea aurreikusten dugu. Oro har, euskaraz eta gaztelaniaz beste hizkuntzetako sintoma berak
azaleratzea espero dugu, adibidez, hitzak eskuratzeko arazoak edota kategoria eta morfema
gramatikalekin arazoak. Hiztegi mailan, hitzak eskuratzeko arazoek maila semantiko eta fonetiko-
fonologikoari modu desberdinean eragitea aurreikusten da, esaterako, maila semantikoa kaltetu
gabe egotea eta maila fonetiko-fonologikoa urratuta, edo alderantziz. Maila morfosintaktikoan,
erlatibozko edo galderazko esaldi konplexuekin ekoizpen- edota ulermen-arazoak aurreikuspen
dira, eta horietan, subjektu-objektu asimetriak.
b) Modu eta neurri berean azaleratzen al dira afasiaren sintomak elebidunen bi hizkuntzetan?
Gure hipotesia da antzekotasun gehien azaleratuko direla bi hizkuntzen artean antzekoen
diren hizkuntza-maila eta egituretan. Egitura fonologikoari begiratuta, maila segmentalean
euskarak eta gaztelaniak antzeko inbentario fonologikoa dute. Aldiz, egitura morfosintaktikoan
aldeak oso nabarmenak dira: euskara OV hizkuntza da, eta kasu-sistema ergatibo-absolutiboa du;
gaztelania, berriz, VO hizkuntza da, eta kasu-sistema nominatibo-akusatiboa du. Hortaz, euskara-
gaztelania elebidunengan jokabide antzekoagoa aurreikus daiteke fonologian morfosintaxian
baino.
4. KASU-AZTERKETA
4.1. Parte-hartzaileak
AF emakumezkoa aldibereko elebiduna da; euskara eta gaztelania dira bere lehen
hizkuntzak, biak etxean jaso zituen hasiera-hasieratik. 39 urterekin burmuineko ezker
hemisferioan garuneko hodietako istripu hemorragikoa izan zuen, eta juizio klinikoan Broca
afasiko gisa diagnostikatu zuten. Ikerketa AFren istripua gertatu eta handik 5 urtera hasi zen, AF
fase kronikoan zegoenean. Ikerlan honetan, kasu-azterketako AFren emaitzekin batera sexu, adin,
ikasketa-maila eta profil linguistikoari dagokionez bere antzeko ezaugarriak dituen kontrol
elebidun baten emaitzak aurkezten dira. 1. Taulan ikus daitezke parte-hartzaile bi horien ezaugarri
nagusiak.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
5
©UPV/EHU Press
1. taula. Parte-hartzaileen ezaugarrien laburpena.
AFren hizkuntza-arazoei dagokienez, logopedaren lehen behaketan adierazten zen ulermena
mantentzen zuela eta ekoizpena eraginda zuela gaztelaniaz (moteltasuna, hitzak gogoratzeko eta
izendatzeko zailtasuna, etab.). Euskaraz ez zitzaion hizkuntza-azterketarik egin, nahiz eta
txostenetan adierazi elebiduna zela. AFk berak hala hautatuta hizkuntza-errehabilitazioa
gaztelaniaz egin zuen urtebetez. Hizkuntza-errehabilitazioa hasieran astean hirutan jaso zuen ordu
erdiko saiotan, eta ondoren astean bitan
AFren hizkuntza-gaitasuna eta -erabilerari buruzko informazioa autoebaluazio galdetegi
bidez lortu da [1], 2. Taulan aurkezten da informazio nagusia laburtuta. Erabilerari dagokionez,
lesioaren aurretik egunero erabiltzen zituen euskara zein gaztelania (lanean nahiz familiartean,
ahoz nahiz idatziz), eta bietan gaitasun handia zuen (EGA edukitzea har liteke horren adierazgarri
euskaraz), nahiz eta gaztelania zuen hizkuntza nagusitzat (kontrolak ere bai). Lesioaren ondoren
gaztelania erabili du nagusiki bere egunerokoan.
2. taula. AFren hizkuntza-gaitasunaren autoebaluazioa.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
6
©UPV/EHU Press
4.2. Datu-bilketa
AFren hizkuntzaren azterketa luzetarako datu-bilketaren bidez osatu zen. 20 saiotan
euskarazko eta gaztelaniazko hizkuntza-gaitasuna behatu zen zehaztasunez honako hiru metodo
hauek konbinatuz: behaketa bidezko metodoak , afasia aztertzeko bateria orokorrak eta ariketa
esperimentalak. Ariketa mota horiek erabiltzearen helburua da, batetik, datu ahalik eta
naturalenak biltzea (behaketa bidezko metodoak) eta, bestetik, behaketa bidez nekez azter
datiezkeen egitura linguistiko zehatzagoak ikertzea (bateria orokorren eta ekoizpeneko eta
ulermeneko ariketa esperimentalen bidez). Parte-hartzaileei ariketa guztiak euskaraz eta
gaztelaniaz eginarazi zitzaizkien antzeko materialekin. 3. Taulan ikus daitezke tesiko datu-
bilketaren ezaugarri orokorrak
1
.
Artikulu honetan bereziki hitz mailako eta maila morfosintaktikoko emaitza nagusiak
aurkezten ditugu. Horretarako, hiru ariketa-mota baliatu dira (3. Taula, azken zutabea): a) hitzen
ekoizpena aztertzeko ohikoa den irudiak izendatzeko ariketa bat, b) esaldi-mailako ekoizpena
aztertzeko bi elizitazio ariketa (erlatibozkoetarako bata, galderetarako bestea) eta c) ulermena
aztertzeko esaldi-irudiak parekatzeko bina ariketa (erlatibozkoetarako bata, galderetarako bestea).
Irudiak izendatzeko ariketan, hainbat kategoria semantikotako 260 irudi [22] aurkeztu
zitzaizkien parte-hartzaileei bina saiotan (hizkuntza bakoitzean). Parte-hartzaileek irudia izendatu
behar zuten, hau da, irudian ikusten zutena zer zen esan behar zuten (adb. sagarra).
1
Tesian luzetara aztertutako ariketak L baten bidez adierazi dira 3. Taulan. Behaketa bi hizkuntzetan egin
zen ariketa gehienen kasuan. Saio bakoitzean saioaren lehen zatia hizkuntza batean egiten zen eta
bigarrena bestean; hurrengo saioan hizkuntzen hurrenkera alderantzizkoa zen. Ariketa esperimentalen
kasuan, bereziki irudi berberak baliatzen zirenean, bi saiotan egiten ziren. Lehenik hizkuntza batean (adb.
gaztelaniaz) egiten zen lehen atala eta gero bestean (euskaraz) bigarren atala. Gutxienez astebete igaro
ondoren, lehen atala egiten zen aurrekoan egin ez zen hizkuntzan (euskaraz) eta gero bigarrena bestean
(gaztelaniaz).
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
7
©UPV/EHU Press
3. taula. Datu-bilketaren ezaugarri orokorrak.
Elizitazio ariketetan parte-hartzaileei irudiak aurkezten zitzaizkien eta esaldi mota jakin bat
ekoitzarazten zitzaien bakoitzean. Parte-hartzaileek honako egitura sintaktiko hauek ekoiztea
bilatzen zen: erlatibozko perpausak (subjektuzko erlatibozkoak (SR) eta objektuzko erlatibozkoak
(OR)), oinarrizko hitz hurrenkera duten esaldi kanonikoak (SVO gaztelaniaz eta SOV
euskaraz) eta galdetzailea duten NZ-galderak (subjektuzkoak (SQ), zein objektuzkoak (OQ)). 4.
Taulan ikus daitezke morfosintaxia ebaluatzeko ariketa bakoitzaren diseinu eta materialei
dagozkien zehaztasunak, esaldi mota bakoitzeko adibideak barne.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
8
©UPV/EHU Press
4. taula. Maila morfosintaktikoa ebaluatzeko ariketa esperimentalen
inguruko zehaztasunak
2
.
NZ-galderak elizitatzeko, eszena sinple bat irudikatzen zuen kolorezko irudi bat aurkezten
zitzaien ordenagailuko pantaila. Eszena horretan elementu bat ezabatuta zegoen. Ikertzaileak
elementu ezezagun horri erreferentzia egiten zion esaldi bat ekoizten zuen eta, ondoren, parte-
hartzaileei ekoitzarazten zitzaien falta zen elementua asmatzeko galdera bat. Horren ondoren,
ikertzaileak lehen irudian ezabatuta zegoen elementua zekarren beste irudi bat erakusten zuen.
Ikus (1)eko adibidea, OQ baten elizitazioaren erakusgarri.
(1) Ikertzaileak: Begira, hemen jirafak rodillo bat dauka eskuan margoarekin.
Zerbait margotzen du, baina ez dakigu zer, tapatuta dago. Galdetuidazu! Gero
ikusiko dugu zer margotzen duen! Galdetuidazu!
Xede-erantzuna (OQ): “Zer margotzen du jirafak?”
Ikertzaileak: (hurrengo orrialdeko irudia erakutsi ondoren) Begira, zuhaitz bat
margotzen du.
Erlatibozko perpausak ekoitzarazteko ariketan, esaldi kanonikoak eta subjektuzko eta
objektuzko erlatibozko perpausak ekoitzarazi zitzaizkien. Ariketa horretan, pertsonaia bi ekintza
berbera egiten irudikatzen zuten irudi bikote errebersibleak aurkezten zitzaizkien parte-
hartzaileei. Ikertzaileak irudi horiek deskribatzen zituen, eta parte-hartzaileei eskatzen zitzaien
pertsonaia horietako bat deskribatzea (2).
(2) Ikertzaileak: Hemen pinguino bat eta mutiko bat daude. Hemen mutikoak
pinguinoa garbitzen du (goiko irudia erakutsiz). Hemen pinguinoak mutikoa
garbitzen du (beheko irudia erakutsiz). Eta hau, ze pinguino da hau? (beheko
irudiko pinguinoa erakutsiz)
Xede-erantzuna (SR): “mutikoa garbitzen duen pinguinoa”
NZ-galderen eta erlatibozko perpausen ulermena aztertzeko esaldiak eta irudiak parekatzeko
ariketetan, ikertzaileak irudi bat deskribatzen zuen eta pertsonaia bat erakusteko eskatzen zien
2
Materialen euskal egokitzapena Gutierrez-Mangadok egin zuen, eta gaztelaniazkoa Munarrizek.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
9
©UPV/EHU Press
parte-hartzaileei (esaldi esperimentala erabilita). Parte-hartzaileek orduan, esaldiari lotutako
irudia erakutsi behar zuen (3).
(3) Ikertzaileak (ORa elizitatzeko): Bi marrazki hauetan ipotx bat eta printze bat
dauzkagu. Kamara bat daukate. Hemengo ipotxak printzea filmatzen du (goiko
irudia erakutsiz) eta hemengo honetan printzeak ipotxa filmatzen du (beheko
irudia erakutsiz). Erakutsi printzeak filmatzen duen ipotxa.
Xede-erantzuna: beheko irudiko ipotxa erakustea.
4.3. Datuen analisia
Artikulu honetan azaldutako hiru ariketa-mota horien erantzunen artean bi motatako
emaitzak zeuden: hitzen (irudiak izendatzeko ariketa) edo esaldien (irudiak deskribatzeko
ariketak) ekoizpena eta irudien hautaketa. Zuzenketa irizpideak ariketen araberakoak ziren.
Irudiak izendatzeko ariketan, erantzun mota eta kopuruak aztertu ziren. Erantzunak
kodetzean egokitzat jo ziren xede-erantzunaz gain sinonimoak zirenak eta erantzun atzeratuak.
Erantzun atzeratu gisa sailkatu ziren erantzun egokiaren aurretik makuluren bat (e, m, bueno) edo
determinatzailea (un(a)) zutenak. Hutsak honako bost kategoria hauetan multzokatu ziren, baina
taxonomia zehatzago bati jarraituz kodetu ziren, lehen erantzuna aintzat hartuta [23]:
- huts semantikoak: kategoria semantiko bereko hitzak (adb. zaldia, xede-erantzuna:
“astoa”), edo hiponimo (ehunzangoa harraren ordez) zein hiperonimoak (instrumento
musical xede-erantzuna: “flauta travesera”).
- huts lexikoak: itzulinguru edo objektuaren deskribapenak (donde se echan los cereales
cuencoren ordez), beste hizkuntza batean ekoiztutako izenak (pitxarra, xede-erantzuna:
“jarra”), etab.
- huts fonologikoak: sasi-hasierak (cep/pillo de diemp de dientes) eta parafasia
fonologikoak
3
(kaskagorri, xede-erantzuna: “katagorri”).
- ez-erantzunak: erantzunik ez ematea izena ez datorkiolako (Ay, este me suena y lo he
visto, pero no sé cómo se llama) edo laguntza fonologikoa jaso ondoren ematea (co-
como pone ahí las las uvas, no? Los los el mosto lo que sea, no? pues no sé… [un barr...]
barril, barril).
- bestelako hutsak: bisualak, hots, itxuraz antzekoa den beste objektu bati dagozkionak
(adb. boligrafo, xede-erantzuna: “lima”ren ordez ); pertseberazioak, hots, lehenago
aurkeztutako irudi bati zegokion izena errepikatzea, etab.
3
Euskalkien araberako prozesu-fonologikoak zituzten ekoizpenak zuzentzat jo ziren, adb. etxia
“etxea”ren ordez.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
10
©UPV/EHU Press
Morfosintaxia ebaluatzeko ekoizpen-ariketetan, erantzun zuzentzat jo ziren xede-
erantzunaren esaldiko osagai guztiak zituzten eta morfosintaktikoki akatsik ez zuten esaldiak.
Esaldi okerren artean kodetu ziren hitz hurrenkera desegokia zutenak (adb. galdetzailea aurrean
ez zuten (4a) moduko galderak) edota ergatiboa bezalako kasu-marka (4b) edo aditz-laguntzaile
ezegokia zutenak. Ulermen-ariketetan, zuzentzat jo ziren irudi egokiaren hautuak esaldi-
esperimentalak lehen aldiz aurkeztean.
(4) a. e mutikoak e zer e bultzaten buz-bultzaten dau? (xede-erantzuna: “zer
bultzatzen dau mutikoak?”)
b. E zein e lehortzen dau e hipo-hipopotamuak? (xede-erantzuna: “zeinek
lehortzen dau hipopotamua?”)
Artikulu honetan zehar aurkezten diren estatistika inferentzialeko analisietarako chi-square
testak egin ziren.
5. EMAITZAK
Jarraian, AFrengan hiztegi-mailan azaleratutako arazo nagusiak aurkezten dira; eta, ondoren,
maila morfosintaktikoan azaleratutako sintomak.
5.1. Hiztegia
Irudiak izendatzeko ariketan agerian gelditu zen AFk lexikoa berreskuratzean zenbait
zailtasun zituela euskaraz eta gaztelaniaz. 1. Irudian ageri da kontrolak eta AFk gaztelaniaz eta
euskaraz ariketa egitean emandako erantzunen banaketa. Erantzun egokien kopurua nabarmen
handiagoa izan zen kontrolarengan AFrengan baino bi hizkuntzetan (gaztelaniaz % 88.9 vs %
78.1, 2 = 10.16, p <.01; euskaraz % 88.5 vs % 65.8, 2 = 36.66, p <.0001). Erantzun egokien
kopuru apalagoak eta egokien artean sailkatutako erantzun atzeratuen kopuruek ere (AFrengan
kontrolarengan baino gehiago ziren gaztelaniaz, p <.0001) aditzera ematen dute AFk hitzak edo
zehatzago hitzen irudikapen lexiko-fonologikoak eskuratzeko zenbait zailtasun dituela .
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
11
©UPV/EHU Press
1. irudia. Parte-hartzaileen erantzunen banaketa izendatze-ariketan.
Hutsen banaketari dagokionez, AFrengan bi hizkuntzetan huts fonologikoak (5a) izan ziren
nagusi, ondoren ez-erantzunak (5b) eta huts lexikoak (5c) eta, azkenik, huts semantiko bakanak
(5d-5f). Huts semantiko urriak ez dira ezintasun semantikoaren adierazle: huts horietako batzuk
bisualtzat ere (5e) jo litezke, eta beste batzuetan autozuzenketak ageri ziren ondoren (5f).
(5) a. eltzea (xede-erantzuna: “iltzea”)
b. m eztakit eztakit (xede-erantzuna: “gurdia”)
c. donde se echan los cereales (xede-erantzuna: “cuenco”)
d. clarinete (xede-erantzuna: “flauta travesera”)
e. aza (xede-erantzuna: “letxuga”)
f. e zaldia ez astua (xede-erantzuna “astoa/astua”)
AFren eta kontrolaren huts-kopurua alderatuta, AFrengan gehiago ziren ez-erantzunak
gaztelaniaz (% 8.5 vs % 2.31, 2 = 8.49, p = .0036) eta huts fonologikoak bi hizkuntzetan
(gaztelaniaz % 9.23 vs % 3.08, 2 = 20.34, p <.0001; euskaraz % 12.7 vs %0.4, 2 = 30.24, p <
.0001). AFk izendatze ariketan izandako jokabidea honako bi irudikapen-mailen urraduraren
adierazletzat hartzen da: lexiko fonologikoa (ez-erantzunak) eta lexiko osteko maila fonologikoa
(huts fonologikoak).
Oro har, AFren hutsen izaera kualitatiboki antzekoa izan zen gaztelaniaz eta euskaraz (1.
Irudia). Kuantitatiboki, berriz, euskaraz gaztelaniaz baino gutxiago ziren erantzun egokiak (%
65.8 vs % 78.1, 2 = 9.15, p < .01); eta, hutsen artean ere alde esanguratsuak aurkitu ziren ez-
erantzunen kopuruan: euskaraz ez-erantzun gehiago ageri ziren gaztelaniaz baino (% 8.5 vs %
88.8
88.5
78.1
65.8
0.4
0.4
9.2
12.7
1.2
2.3
2.7
8.5
2.3
3.1
3.1
6.5
4.2
3.1
1.9
1.5
3.1
2.7
5.0
5.0
Gaztelaniaz
Euskaraz
Gaztelaniaz
Euskaraz
Kontrola
AF
Erantzunak (%)
Bestelako hutsak
Huts semantikoak
Huts lexikoak
Ez-erantzunak
Huts fonologikoak
Egokiak
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
12
©UPV/EHU Press
2.7, 2 = 7.16, p < .01). Hortaz, irudikapen lexiko-fonologikoa eskuratzean arazoak euskaraz eta
gaztelaniaz agertuagatik, euskaraz larriagoak dira.
5.2. Maila morfosintaktikoa
Erlatibozko perpausen eta galde-perpausen azterketak erakutsi du ariketa esperimental
horien bidez, AFrengan zenbait zailtasun azaleratzen direla modalitate eta hizkuntza jakin batean.
Hasteko, perpaus horien ekoizpena elizitatzeko ariketetan AFren jokabidea kontrolaren antzekoa
izan zen, ez zen inolako zailtasunik ageri (2. Irudia). Ulermen-ariketetan emaitzak bestelakoak
izan ziren: AFrengan ez zen ulermen-arazorik ageri gaztelaniaz, baina bai, ostera, euskarazko
erlatibozkoetan eta galderazkoetan. Euskaraz, esaldi mota horiek ulertzeko zailtasun gehiago izan
zituen gaztelaniaz baino, zuzentasun-mailak aditzera ematen zuenez (erlatibozkoetan % 57.5 vs
% 97.5, 2 = 16.3, p < .0001; galderetan % 54.2 vs % 95.8, 2 = 11.79, p < .001).
2. irudia. Kontrolaren eta AFren erantzunak ekoizpen- eta ulermen-ariketetan.
Ulermen arazo horiek, gainera, espezifikoak dira subjektuzkok eta objektuzko erlatibozko
eta galde-perpausen arteko asimetriak aditzera ematen duenez (3. Irudia). AFk errazago ulertu
zituen euskaraz objektuzko erlatibozkoak subjektuzkoak baino (% 81 vs % 31.6, 2 = 8.03, p <
.01), eta subjektuzko galderak objektuzkoak baino (%100 vs % 50, 2 = 5.56, p < 0.05).
Kontrolaren jokabidearekin alderatzea ere nabarmena da esaldi horiekin izandako zailtasuna
4
(OQetan % 100 vs % 50, 2 = 5.56, p <.05; SRetan % 100 vs % 31.6, 2 = 17.56, p <.0001).
4
3. irudian ez dira kontrolaren datuak ageri irudi argiagoa erakusteko, baina % 100eko zuzentasuna izan
zuen esaldi-mota horietan guztietan.
100 100 100 100 97.5 100 100 90 95.8 97.5 97.5 95.8
100 100 100 100 95 91.7 100 100 100 100
57.5 54.2
Kanon. Erlat. Gald. Kanon. Erlat. Gald. Kanon. Erlat. Gald. Kanon. Erlat. Gald.
Kontrola AF Kontrola AF
EKOIZPENA ULERMENA
Zuzentasuna (%)
Gaztelaniaz Euskaraz
***
***
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
13
©UPV/EHU Press
3. irudia. AFren erantzun zuzenak euskaraz ulermen-ariketetan egitura-moten arabera.
5. EZTABAIDA
Hemen aurkeztutako tesiaren helburu nagusia da burmuin elebidunean hizkuntzek eta
hizkuntza osagaiak duten antolaketa edo arkitekturaren berri ematea. Horretarako ebidentzia bila,
euskara-gaztelania afasiko elebidun baten kasu-azterketa burutu zen. Emaitza nagusiak
literaturakoekin eztabaidatzeko, ikerketa-galdera nagusietara itzuliko gara.
Batetik, afasia sintomak euskaraz eta gaztelaniaz nolakoak diren galderari helduz, afasiaren
sintomek ez diete modu orokorrean eragiten hizkuntza-maila, -egitura, eta –modalitate guztiei.
Hala ikusi da bi hizkuntzetan material berberak erabilita hizkuntza atal eta modalitateak xeheki
aztertuta. Hiztegiari dagokionez, izendatze ariketako emaitzek aditzera eman dute AFrengan
maila semantikoa urratu gabe zegoela, eta, aldiz, irudikapen lexiko-fonologikoak eta lexiko
osteko irudikapen fonologikoak urratuta zeudela. Emaitza horiek berretsi ziren lagin zabalagoa
aintzat hartuta, hots, hitzak berreskuratzea eskatu zioten ariketa guztietako (hizketa espontaneoa,
irakurketa ozena, errepikapena) emaitzei erreparatuta [1]. AFrengan esanahiari dagokion
irudikapen semantikoa osorik agertzeak eta formari dagokion irudikapen fonetiko-fonologikoan
zailtasunak azaleratzeak berresten du esanahia eta forma disoziatuta daudela hizkuntzaren
irudikapenean [7-9, 24]. Hala, bi maila horien arteko bereizketa patologiak ekoizpen sistemari era
globalean eragiten diola proposatzen duen Globaltasunaren Hipotesia [25] deritzonaren aurkako
argumentua da, urradura espezifikoak aurkeztu dituzten beste lan batzuekin batera [7-9].
Morfosintaxian ere urradura espezifikoak azaleratu dira, aurreikusi bezala. Erlatibozkoen eta
galde-perpausen ekoizpen-ariketa esperimentaletan ez zen ageri urraduraren adierazlerik
AFrengan, ez gaztelaniaz ez euskaraz, nahiz eta hizketa espontaneoan eta libreagoak ziren
ekoizpen-ariketetan zenbait sinplifikazio eta saiheste estrategia antzeman [1]. Aldiz, ulermen-
ariketa esperimentaletan euskaraz soilik ageri ziren arazoak, eta oso egitura zehatzetan:
objektuzko galderak eta subjektuzko erlatibozkoak. Emaitza horiek aditzera ematen dute AFk
31.6
81
100
50
SR
OR
SQ
OQ
Erlatibozkoak
Galderak
Zuzentasuna (%)
*
**
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
14
©UPV/EHU Press
agramatismo forma erresidualen bat zuela. Galderetako subjektu-objektu asimetriaren norabidea
(objektuzkoak kaltetuago) hainbat hizkuntzatan aurkitutakoarekin bat dator [26, 27].
Erlatibozkoetako ORekiko lehentasuna, berriz, erlatibozko esaldi postnominalak dituzten
hizkuntzetan aurkitutako huts-ereduaren alderantzizkoa da. Alabaina, emaitza bat dator
erlatibozko prenominalak dituzten beste hizkuntza batzuetako afasikoen jokabidearekin [28] zein
euskaldun heldu osasuntsuen prozesamenduarekin [29, 30] eta garapen tipikoa duten haurren
ulermenarekin [31]. Erlatibozkoen eta galderazkoen asimetrien azalpena ergatibo kasu-markaren
baliagarritasunaren bidez azal litekeela proposatu izan dute Munarrizek eta [32]; ulermenerako
pista baliagarria izan daiteke egilea den argumentua identifikatzeko, baina ekoizpenean akats-
eragile gertatzen da.
Bestetik, gure bigarren ikerketa-galderari helduz, hots, afasiaren sintomak modu eta neurri
berean azaleratzen diren elebidunen bi hizkuntzetan, AFren azterketak hauxe erakutsi du:
antzekotasun kualitatiboak egon arren, antzekotasun eta alde kualitatibo eta kuantitatiboak
daudela, hizkuntza-maila eta modalitateen arabera. Antzekotasun kualitatiboak aurkitu ziren
hiztegi-mailako arazoetan (irudikapen semantikoa osorik bietan, eta fonologikoak urratuta bietan,
ikus ere [33] maila fonologikoan azaleratutako urradurarako). Antzekotasun horiekin batera, alde
kuantitatiboak ere ageri ziren hiztegian; hutsak gehiago ziren euskaraz (maila lexiko-
fonologikoan eta lexiko osteko maila fonologikoan). Maila morfosintaktikoan alde kualitatiboak
gailentzen dira: ulermen-arazoak euskaraz bakarrik antzeman ziren. Hortaz, AFk berreskuratze
ez-paraleloa du; gaztelania hobeto mantendu edota berreskuratu du euskara baino. Berreskuratze-
ereduetan eragiten duten faktoreak aintzat hartuz gero, bi hizkuntzen artean dagoen
desberdintasunean honako bi faktore hauek eragina izan zezaketelakoan gaude: hizkuntza-
errehabilitazioa, eta lesioaren ondorengo erabilera, bietan hala bietan gaztelania izan baita nagusi
AFrengan. Aurreikuspenen araberako AFren jokabide ez-paraleloak, Adrover-Roigek eta [21]
aztertutako euskara-gaztelania elebidunaren nahasmendu ez-paraleloak eta tipologikoki
desberdinak diren hizkuntzak dituzten elebidun afasikoen emaitzek [20, 34, 35] honakoa
berresten dute: hizkuntzen arteko distantzia nahasmendu- eta berreskuratze-ereduetan eragin
handikoa dela. Oro har, ikerlan honetako emaitzek afasiaren ikerkuntzako beste ebidentzia
batzuekin bat, erakusten dute bi hizkuntzak eta hizkuntza osagaiak hein batean neurofuntzionalki
bereizita daudela elebidunaren burmuinean. Horregatik gerta daiteke hizkuntzak eta hizkuntza
osagaiak modu bereizian eta desberdinean eraginda suertatzea [5]. Hemen aztertutako hau kasu-
azterketa da, eta komenigarria izango litzateke etorkizunean euskara-gaztelania elebidunak diren
beste afasiko batzuk aztertzea. Horrek aukera emango luke kasu-azterketek dituzten mugei aurre
egiteko eta AFrengan aurkitutako emaitzen orokortasun-maila aztertzeko. Emaitzen interpretazio
eta alderaketen bermerako, gainera, guztiz beharrezkoa da jokabidean eragiten duten aldagai
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
15
©UPV/EHU Press
psikolinguistikoak aintzat hartuta sortutako tresna eta material estandarizatuak garatzea eta
afasikoengan aztertzea euskaraz [36].
3. ONDORIOAK
Ikerlan honen ondorio nagusiak honako bi hauek dira. Batetik, afasiak modu espezifiko eta
bereizian eragin diezaieke hizkuntza maila, osagai eta prozesuei. Disoziazioak aurkitu dira, bai
maila lexikoan (esanahi eta formaren artean, kasu) eta baita maila morfosintaktikoan ere (SR vs
OR eta SQ vs OQ). Bestetik, burmuin elebidunari helduta, afasiak modu desberdinean kaltetu
ditzake hizkuntzak elebidunengan, eta berreskuratzea ere desberdina izan daiteke hizkuntza
horietako bakoitzean. Aipatutako bi ondorio horiek egiaztatzen dute hizkuntzak eta hizkuntza
osagaiak hein batean behintzat bereizita daudela burmuin elebidunean. Bestela esan, sistema
beraren barneko azpisistemak dira; eta, horregatik, gerta daiteke hizkuntza patologien ondorioz
modu bereizian urratzea. Azkenik, aurretik laburbildutakoaren ondorioz, kasu-azterketa honek
berretsi du ezinbestekoa dela hizkuntza eta hizkuntza-osagai guztiak zehaztasunez ebaluatzea
hiztun elebidun eta eleaniztunengan, hizkuntza edo hizkuntza-osagai bat(zu)en balizko urradura
oharkabean ez pasatzeko. Ildo beretik, etorkizunari begira, euskara-gaztelania afasikoen irudia
osatze aldera hizkuntzen ezaugarriak (hizkuntzen arteko egiturazko (des)berdintasunak) eta
hizkuntzaz kanpoko ezaugarriak (inguruko hizkuntzak zein diren, afasikoen hizkuntzen erabilera,
terapiarako hizkuntza(k) etab.) ongi aztertu eta kontrolatzearen garrantzia nabarmendu da.
ESKER ONAK
Eskerrak eman nahi dizkiet EHUko Euskara Errektoreordetzari eta Euskaltzaindiari euskara
akademikoa sustatzeko Euskarazko Tesien V. Koldo Mitxelena sariak antolatzeagatik. 2017an
jasotako sari hori hein handi batean M. J. Ezeizabarrena irakaslearen lanaren ondorio da, bere
gomendio, ohar eta iruzkinekin nire tesia ontzeagatik. Eskerrak eman nahi dizkiet, halaber,
ikerketa honetako parte-hartzaileei, eta artikulu honen orraztaileei. Artikulu honen oinarria izan
den tesia [1] Eusko Jaurlaritzaren doktorego aurreko beka bati esker burutu zen (BFI06.65), eta
artikulua honako ikerketa-proiektu hauen laguntzarekin burutu da: Eusko Jaurlaritza (IT-676-13),
eta MINECO/FEDER (FFI2015-68589-C2-1-P).
4. BIBLIOGRAFIA
[1] MUNARRIZ, A. 2015. Hizkuntzen antolaketa burmuin elebidunean: gaztelania-euskara
elebidun afasiko baten kasu-azterketa. UPV/EHU,
[2] MUNARRIZ, A. 2016. «Afasia hizkuntzen antolaketarako erakusleiho». Ekaia, 30, 185-
95.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
16
©UPV/EHU Press
[3] LEVELT, W.J.M., ROELOFS, A. eta MEYER, A.S. 1999. «A theory of lexical access in
speech production». Behavioral and Brain Sciences, 22, 1-75.
[4] GRODZINSKY, Y. 2000. «The neurology of syntax: Language use without Broca's
area». Behavioral and Brain Sciences, 23, 1–71.
[5] PARADIS, M. 2004. A neurolinguistic theory of bilingualism. John Benjamins,
Amsterdam/Philadelphia.
[6] LAINE, M. eta MARTIN, N. 2006. Anomia: Theoretical and Clinical Aspects.
Psychology Press, Hove.
[7] CARAMAZZA, A., PAPAGNO, C. eta RUML, W. 2000. «The selective impairment of
phonological processing in speech production». Brain and Language, 75, 428-50.
[8] CUETOS, F., AGUADO, G. eta CARAMAZZA, A. 2000. «Dissociation of semantic and
phonological errors in naming». Brain and Language, 75, 451-60.
[9] GOLDRICK, M. eta RAPP, B. 2007. «Lexical and post-lexical phonological
representations in spoken production». Cognition, 102, 219-60.
[10] BASTIAANSE, R. eta THOMPSON, C.K., eds. Perspectives on Agrammatism.
New York: Psychology Press 2012.
[11] MENN, L. eta OBLER, L.K. 1990. Agrammatic aphasia: a cross-language
narrative sourcebook. John Benjamins, Philadelphia.
[12] PARADIS, M. 2001. «The need for awareness of aphasia symptoms in different
languages». Journal of Neurolinguistics, 14, 85-91.
[13] ALBERT, M.L. eta OBLER, L.K. 1978. The bilingual brain. Neuropsychological
and neurolinguistic Aspects of Bilingualism. Academic Press, New York.
[14] PARADIS, M. 2001. «Bilingual and polyglot aphasia». In BERNDT, R.S., ed.
Language and aphasia. 69-91, Elsevier Science, Amsterdam.
[15] GREEN, D.W., GROGAN, A., CRINION, J., ALI, N., SUTTON, C. eta PRICE,
C.J. 2010. «Language control and parallel recovery of language in individuals with aphasia».
Aphasiology, 24, 188-209.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
17
©UPV/EHU Press
[16] GIL, M. eta GORAL, M. 2004. « Nonparallel recovery in bilingual aphasia:
Effects of language choice, language proficiency, and treatment». International Journal of
Bilingualism, 8, 191-219.
[17] DE DIEGO BALAGUER, R., COSTA, A., SEBASTIÁN-GALLÉS, N.,
JUNCADELLA, M. eta CARAMAZZA, A. 2004. «Regular and irregular morphology and its
relationship with agrammatism: Evidence from two Spanish-Catalan bilinguals». Brain and
Language, 91, 212-22.
[18] HERNÁNDEZ, M., COSTA, A., SEBASTIÁN-GALLÉS, N., JUNCADELLA,
M. eta REÑÉ, R. 2007. «The organization of nouns and verbs in bilingual speakers: A case of
bilingual grammatical category-specific deficit». Journal of Neurolinguistics, 20, 285-305.
[19] GORAL, M., LEVY, E.S., OBLER, L.K. eta COHEN, E. 2006. «Cross-language
lexical connections in the mental lexicon: evidence from a case of trilingual aphasia». Brain and
Language, 98, 235-47.
[20] VENKATESH, M., EDWARDS, S. eta SADDY, J.D. 2012. «Production and
comprehension of English and Hindi in multilingual transcortical aphasia». Journal of
Neurolinguistics, 25, 615-29.
[21] ADROVER-ROIG, D., GALPARSORO-IZAGIRRE, N., MARCOTTE, K.,
FERRÉ, P., WILSON, M.A. eta ANSALDO, A.I. 2011. «Impaired L1 and executive control after
left basal ganglia damage in a bilingual Basque-Spanish person with aphasia». Clinical
Linguistics and Phonetics, 25, 480-98.
[22] SNODGRASS, J.G. eta VANDERWART, M. 1980. «A standardized set of 260
pictures: Norms for name agreement, image agreement, familiarity, and visual complexity.».
Journal of Experimental Psychology: Human Learning and Memory, 6, 174-215.
[23] RODRÍGUEZ-FERREIRO, J., DAVIES, R., GONZÁLEZ-NOSTI, M.,
BARBÓN, A. eta CUETOS, F. 2009. «Name agreement, frequency and age of acquisition, but
not grammatical class, affect object and action naming in Spanish speaking participants with
Alzheimer's disease». Journal of Neurolinguistics, 22, 37-54.
[24] CAPLAN, D., VANIER, M. eta BAKER, C. 1986. «A case study of reproduction
conduction aphasia I: Word production». Neuropsychology, 3, 99-128.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
18
©UPV/EHU Press
[25] DELL, G.S., SCHWARTZ, M.F., MARTIN, N., SAFFRAN, E.M. eta
GAGNON, D.A. 1997. «Lexical access in aphasic and nonaphasic speakers». Psychological
Review, 104, 801–38.
[26] NEUHAUS, E. eta PENKE, M. 2008. «Production and comprehension of wh-
questions in German Broca's aphasia». Journal of Neurolinguistics, 21, 150-76.
[27] VARLOKOSTA, S., NERANTZINI, M., PAPADOPOULOU, D.,
BASTIAANSE, R. eta BERETTA, A. 2014. «Minimality effects in agrammatic comprehension:
The role of lexical restriction and feature impoverishment». Lingua, 148, 80-94.
[28] SU, Y.-C., LEE, S.-E. eta CHUNG, Y.-M. 2007. «Asyntactic thematic role
assignment by Mandarin aphasics: A test of the Trace-Deletion Hypothesis and the Double
Dependency Hypothesis». Brain and Language, 101, 1-18.
[29] CARREIRAS, M., DUÑABEITIA, J.A., VERGARA, M., DE LA CRUZ-
PAVÍA, I. eta LAKA, I. 2010. «Subject relative clauses are not universally easier to process:
Evidence from Basque». Cognition, 115, 57-66.
[30] LAKA, I., ERDOCIA, K., DUÑABEITIA, J.A., MOLINARO, N. eta
CARREIRAS, M. Complex syntactic processing in very proficient non-natives elicits N400.
Cognitive Neuroscience Society Meeting CNS. San Francisco 2011.
[31] GUTIERREZ-MANGADO, M.J. 2011. «Children's comprehension of relative
clauses in an ergative language: the case of Basque». Language Acquisition: A Journal of
Developmental Linguistics, 18, 176-201.
[32] MUNARRIZ, A., EZEIZABARRENA, M.-J. eta GUTIERREZ-MANGADO,
M.J. 2016. «Differential and selective morpho-syntactic impairment in Spanish-Basque bilingual
aphasia». Bilingualism, Language and Cognition, 19, 810-33.
[33] MUNARRIZ, A. 2015. «Irudikapen fonologikoa gaztelania-euskara afasia
elebidunean». In EZEIZABARRENA, M.J. eta GOMEZ, R., eds. Eridenen du zerzaz kontenta
Sailkideen omenaldia Henrike Knörr irakasleari (1947-2008) 437-56, UPV/EHU, Bilbo.
[34] DIÉGUEZ-VIDE, F., GICH-FULLÀ, J., PUIG-ALCÁNTARA, J., SÁNCHEZ-
BENAVIDES, G. eta PEÑA-CASANOVA, J. 2012. «Chinese-Spanish-Catalan trilingual
aphasia: a case study». Journal of Neurolinguistics, 25, 630-41.
EKAIA Ale berezia (2017). DOI: 10.1387/ekaia.17899
19
©UPV/EHU Press
[35] KAMBANAROS, M. eta GROHMANN, K.K. 2012. «BATting multilingual
primary progressive aphasia for Greek, English, and Czech». Journal of Neurolinguistics, 25,
520-37.
[36] MUNARRIZ, A. eta POURQUIÉ, M. 2017. «CAT: afasia aztertzeko tresnaren
euskal egokitzapena». In ALEGRIA, I., LATATU, A., ORMAETXEBARRIA, M.J. eta
SALABERRI, P., eds. II IkerGazte Nazioarteko Ikerketa Euskaraz: Giza zientziak eta artea. 80-
7, Udako Euskal Unibertsitatea, Bilbo.
