Content uploaded by Tran Dang Hoa
Author content
All content in this area was uploaded by Tran Dang Hoa on Aug 24, 2018
Content may be subject to copyright.
Tạp chí Khoa học – Đại học Huế
ISSN 2588–1191
Tập 126, Số 3C, 2017, Tr. 75–84
* Liên hệ: tranthihoangdong@huaf.edu.vn
Nhận bài: 02–11–2016; Hoàn thành phản biện: 07–01–2017; Ngày nhận đăng: 12–4–2017
ẢNH HƯỞNG CỦA LƯỢNG GIỐNG GIEO SẠ ĐẾN SINH
TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN VÀ NĂNG SUẤT HAI GIỐNG LÚA
KHÁNG RẦY LƯNG TRẮNG HP10 VÀ ĐT34 TẠI
THỪA THIÊN HUẾ
Trần Thị Hoàng Đông*, Trần Đăng Hòa, Nguyễn Đình Thi, Trần Thị Hương Sen
Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế, Việt Nam
Tóm tắt: Nghiên cứu này được tiến hành trên hai giống lúa HP10 và ĐT34 với 5 lượng giống gieo lần
lượt là 60, 80, 100, 120, 140 kg/ha, trong đó mức 100 kg/ha làm đối chứng. Thí nghiệm gồm 10 công
thức được bố trí theo phương pháp RCBD, 3 lần nhắc lại trong vụ Đông Xuân 2014–2015 và Hè Thu
2015 tại phường Hương Xuân, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. Kết quả cho thấy ở mật độ
gieo sạ thấp (60–100 kg/ha) lúa sinh trưởng, phát triển và chống chịu sâu bệnh tốt hơn so với mật độ
cao (120–140 kg/ha), đặc biệt ở lượng giống gieo 60, 80, 100 kg/ha các giống lúa HP10 và ĐT34 đều
cho năng thực thu trên 6,0 tấn/ha trong vụ Đông Xuân và trên 5,0 tấn/ha trong vụ Hè Thu. Hơn nữa,
gieo sạ thưa còn mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Giống lúa HP10 cho lợi nhuận cao nhất ở công
thức mật độ 80 kg/ha, dao động từ 26,275 triệu đồng (Hè Thu 2015) đến 32,831 (Đông Xuân 2014–
2015) và tăng so với đối chứng khoảng 2,552–2,900 triệu đồng.
Từ khóa:giống lúa kháng rầy, ĐT34, HP10, mật độ gieo sạ, rầy lưng trắng
1 Đặt vấn đề
Mật độ là một trong những yếu tố kỹ thuật tăng năng suất lúa, muốn lúa đạt năng
suất cao cần phải tăng số bông đến giới hạn cần thiết. Mật độ quyết định số bông trên đơn
vị diện tích và đây chính là yếu tố quan trọng quyết định đến 74 % năng suất lúa (Nguyễn
Đình Giao, 1979). Sự cạnh tranh quần thể cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của cây lúa,
khi cây phải sống trong điều kiện chật hẹp, thiếu ánh sáng sẽ trở nên yếu ớt, sâu bệnh dễ
tấn công và dịch bệnh phát triển (Nguyễn Kim Chung và Nguyễn Ngọc Đệ, 2005). Cũng
theo quan điểm này, ở Đồng bằng sông Cửu Long tập quán sạ truyền thống của nông dân
với mật độ khoảng 200 kg/ha, bón nhiều phân đạm đã tạo điều kiện cho sâu bệnh hại phát
triển và làm giảm năng suất lúa từ 38,2–64,6 % (Lê Hữu Hải và cs., 2006.).
Gieo sạ thưa kết hợp với bón ít phân đạm là một tiến bộ kỹ thuật trong quản lý rầy
hại lúa, biện pháp này một mặt giúp cho cây lúa khỏe và ruộng lúa thông thoáng làm ít
hấp dẫn sâu rầy, hạn chế được việc phun thuốc trừ sâu. Mô hình này đã được Viện nghiên
cứu lúa Quốc tế (IRRI) công bố và có thể áp dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia (Huan et al.,
2005). Vì vậy, gieo sạ ở mật độ vừa phải sẽ có ý nghĩa trong việc làm giảm sự phát triển của
dịch hại, tăng năng suất lúa.
Tại Thừa Thiên Huế, phương thức gieo sạ chủ yếu là sạ lan, lượng giống gieo sạ phổ
biến là 100–120 kg/ha (Trần Đăng Hòa và cs., số liệu điều tra nông hộ năm 2012).
Trần Thị Hoàng Đông và CS.
Tập 126, Số 3C, 2017
76
Nghiên cứu này được tiến hành trên2 giống lúa kháng rầy lưng trắng là HP10 và
ĐT34 với 5 lượng giống gieo sạ là 60, 80, 100, 120 và 140 kg/ha nhằm xác định lượng giống
gieo sạ thích hợp cho năng suất cao và hạn chế sâu bệnh hại để làm cơ sở khuyến cáo cho
nông dân sản xuất lúa tại Thừa Thiên Huế.
2 Vật liệu và phương pháp nghiên cứu
2.1 Vật liệu nghiên cứu
Hai giống lúa HP10 và ĐT34 có khả năng kháng với rầy lưng trắng (RLT) ở Thừa
Thiên Huế, được tuyển chọn từ kết quả thanh lọc tính kháng trong phòng thí nghiệm và
chọn lọc giống kháng rầy bằng lây nhiễm nhân tạo trong nhà lưới.
2.2 Thời gian, địa điểm nghiên cứu
Thời gian: vụ Đông Xuân 2014–2015 và vụ Hè Thu 2015.
Địa điểm: hợp tác xã Đông Xuân, phường Hương Xuân, Hương Trà, Thừa Thiên
Huế, là địa bàn có truyền thống sản xuất lúa và có lịch sử nhiễm rầy nhiều năm qua. Đặc
biệt, năm 2013 đã xảy ra hiện tượng cháy rầy cục bộ.
2.3 Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế thí nghiệm: thí nghiệm gồm 2 giống lúa là HP10 và ĐT34 với 5 lượng giống
gieo sạ là 60 kg/sào, 80 kg/sào; 100 kg/sào; 120 kg/ha và 140 kg/ha, trong đó 100 kg/ha là
đối chứng. Thí nghiệm có 10 công thức, mỗi công thức là một tổ hợp gồm giống lúa và
lượng giống gieo được bố trí theo phương pháp RCBD với 3 lần nhắc lại. Khoảng cách giữa
các ô thí nghiệm trong cùng một lần nhắc lại là 20cm, khoảng cách giữa các lần nhắc lại là
30cm, diện tích mỗi ô thí nghiệm là 10m2 (5×2m).
Bón phân và chăm sóc: ruộng thí nghiệm được bón phân theo quy trình bón cho giống
lúa trung ngày của sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thừa Thiên Huế (110 N,
80 P2O5 và 70 K2O). Ruộng thí nghiệm chỉ sử dụng thuốc trừ cỏ tiền nảy mầm Sofit 300EC
phun thời điểm 1 ngày sau sạ; không phun thuốc trừ sâu và trừ rầy trong suốt vụ; có sử
dụng thuốc Tilt–super 300EC để phòng bệnh lem lép hạt giai đoạn trước lúa trỗ 5–7 ngày.
Theo dõi đánh giá thí nghiệm: các chỉ tiêu về đặc điểm nông sinh học và năng suất
được đánh giá theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khảo nghiệm giá trị canh tác và sử
dụng các giống lúa (QCVN 01–55:2011/BNNPTNT).
Mật độ rầy lưng trắng trên các giống lúa được đánh giá theo Quy chuẩn kỹ thuật
quốc gia về điều tra dịch hại lúa trên đồng ruộng (QCVN 01–166:2014/BNNPTNT). Đánh
giá mức độ nhiễm các đối tượng sâu bệnh hại khác theo thời điểm phát sinh của từng đối
tượng được quy định trong Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khảo nghiệm giá trị canh tác
và sử dụng các giống lúa (QCVN 01–55:2011/BNNPTNT).
Lợi nhuận được tính toán = Tổng thu – Tổng chi.
Jos.hueuni.edu.vn
Tập 126, Số 3A, 2017
77
trong đó, Tổng thu = Sản lượng × giá bán sản phẩm theo thời điểm thu hoạch.
Tổng chi = Chi phí vật tư đầu vào (giống + phân bón + thuốc BVTV) + tiền công.
Xử lý số liệu: các số liệu thí nghiệm được xử lý thống kê, so sánh ANOVA một nhân
tố bằng phần mềm Statistix 9.0.
3 Kết quả nghiên cứu và thảo luận
3.1 Ảnh hưởng của lượng giống gieo đến đặc điểm sinh trưởng, phát triển và hình
thái của giống lúa HP10 và ĐT34
Kết quả ở Bảng 1 cho thấy mật độ gieo sạ có ảnh hưởng đến tổng thời gian sinh
trưởng (TGST) của 2 giống lúa HP10 và ĐT34. Cụ thể, trong phạm vi lượng giống gieo từ
100–140 kg/ha, TGST của hai giống không thay đổi: ở vụ Đông Xuân 2014–2015 là 112 ngày
(HP10) và 110 ngày (ĐT34); vụ Hè Thu 2015 là 98 ngày (HP10) và 96 ngày (ĐT34). Tuy
nhiên, lượng giống gieo ít hơn (60–80kg/ha) thì TGST được rút ngắn từ 2–7 ngày ở vụ
Đông Xuân và 3–6 ngày ở vụ Hè Thu đối với giống HP10, đối với giống ĐT34 tương ứng là
3–5 ngày ở vụ Đông Xuân và 2–4 ngày ở vụ Hè Thu.
Bảng 1. Một số đặc điểm sinh trưởng, phát triển và hình thái của giống lúa HP10 và ĐT34 ở các
lượng giống gieo khác nhau
Giống
lúa
Lượng giống
gieo sạ
(kg/ha)
Vụ Đông Xuân 2014–2015
Vụ Hè Thu 2015
TGST
(ngày)
CCC
(cm)
NHH
(nhánh)
Dài
bông
(cm)
TGST
(ngày)
CCC
(cm)
NHH
(nhánh)
Dài
bông
(cm)
HP10
60
105
93,2cd
3,0bcd
24,2cde
92
89,8cde
2,5ab
23,4bcd
80
110
90,5de
2,6abc
23,5def
95
87,5def
2,6a
22,6de
100 (Đ/c)
112
90,6de
2,3bcd
23,5ef
98
85,1f
2,1bc
22,5de
120
112
90,5de
2,0de
22,6f
98
86,4ef
1,9cd
21,8e
140
112
89,4e
1,8e
22,7f
98
84,7f
1,6d
21,8e
ĐT34
60
105
100,3a
2,7ab
26,0a
92
98,0a
2,3abc
24,8a
80
107
97,2b
2,3bcd
25,5ab
94
94,3b
1,9cd
24,0ab
100 (Đ/c)
110
94,6bc
2,3bcd
24,5cd
96
90,8cd
1,9cd
23,7bc
120
110
94,7bc
2,2cde
24,9bc
96
92,3bc
1,6d
23,6bc
140
110
93,9c
1,9e
23,4ef
96
90,1cd
1,7d
22,9cd
LSD0,05
-
3,02
0,43
0,99
-
3,43
0,35
0,93
Ghi chú:TGST = thời gian sinh trưởng; CCC = chiều cao cây cuối cùng; NHH = số nhánh hữu hiệu. Các
chữ cái khác nhau trong cùng một cột thể hiện sự sai khác bằng phương pháp phân tích ANOVA
một nhân tố (p < 0,05).
Giống lúa HP10 có chiều cao dao động trong khoảng 89,4–93,2 cm (Đông Xuân
2014–2015) và 84,7–89,8 cm (Hè Thu 2015); giống lúa ĐT34 có chiều cao 3,9–100,3 cm (Đông
Xuân 2014–2015) và 90,1–98,0 cm (Hè Thu 2015); lượng giống gieo 60 kg/ha cho chiều cao
cây lớn nhất và cho thấy có sự sai khác ý nghĩa so với các công thức còn lại; lượng giống
gieo 80–140 kg/ha không ảnh hưởng đến chiều cao cây của giống lúa HP10. Như vậy, đối
Trần Thị Hoàng Đông và CS.
Tập 126, Số 3C, 2017
78
với cả hai giống lúa HP10 và ĐT34 thì với lượng giống gieo 60–140 kg/ha có chiều cao cây
cuối cùng tương quan nghịch với lượng giống gieo.
Số nhánh hữu hiệu của giống lúa HP10 ở các công thức lượng giống gieo dao động
từ 1,8–3,0 nhánh/cây (Đông Xuân 2014–2015) và 1,6–2,6 nhánh/cây (Hè Thu 2015) và cao
nhất ở lượng giống gieo 60 kg/ha là 3,0 nhánh/cây. Ở giống lúa ĐT34, số nhánh hữu hiệu
cũng đạt cao nhất ở công thức lượng giống gieo 60 kg/ha (2,7 nhánh/cây ở vụ Đông Xuân
2014–2015 và 2,3 nhánh/cây ở vụ Hè Thu 2015). Trong khoảng mật độ 60–140 kg/ha,số
nhánh hữu hiệu của hai giống lúa HP10 và ĐT34 tương quan nghịch với lượng giống gieo.
Trong vụ Đông Xuân 2014–2015, chiều dài bông của giống lúa HP10 không thay đổi
nhiều ở các công thức lượng giống gieo và dao động trong khoảng 22,6–24,2 cm, cao nhất ở
lượng giống gieo 60 kg/ha, giống ĐT34 (23,4–26,0 cm). Ở vụ Hè Thu 2015, chiều dài bông
của giống HP10 dao động trong khoảng 21,8–23,4 cm tương ứng với công thức lượng
giống gieo 140 kg/ha và 60 kg/ha; giống ĐT34 là 22,9–24,8 cm và công thức lượng giống
gieo 60 kg/ha cho chiều dài bông dài nhất.
Như vậy, có thể thấy lượng giống gieo trong khoảng 60–140 kg/ha đã có ảnh hưởng
đến TGST, chiều cao cây, khả năng đẻ nhánh và chiều dài bông của giống lúa HP10 và
ĐT34. Trong đó, lượng giống gieo 60–80 kg/sào có TGST ngắn hơn, chiều cao cây cuối cùng
cao hơn, số nhánh hữu hiệu nhiều hơn và bông lúa dài hơn so với công thức lượng giống
gieo 100, 120 và 140 kg/sào.
3.2 Ảnh hưởng của lượng giống gieo đến mật độ rầy lưng trắng và sâu bệnh hại trên 2
giống lúa HP10 và ĐT34
Gieo sạ dày là một trong những nguyên nhân làm bộc phát rầy hại lúatrên đồng
ruộng. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của lượng giống gieo đến diễn biến RLT trên các
giống kháng rầy HP10 và ĐT34 được chúng tôi trình bày ở Bảng 2 cho thấy mật độ RLT ở
các công thức lượng giống gieo là khác nhau theo từng giống lúa và theo thời vụ gieo sạ.
Trong vụ Đông Xuân 2014–2015, ở giai đoạn mạ các công thức lượng giống gieo 80,
100, 120 và 140 kg/ha đã ghi nhận sự xuất hiện RLT trên hai giống lúa với mật độ 0,3–2,0
con/m2 trên giống lúa HP10 và 1,0–4,3 con/m2 trên giống lúa ĐT34; riêng công thức 60
kg/ha chưa thấy RLT xuất hiện. Thời kỳ lúa đẻ nhánh, ở giống lúa HP10 mật độ RLT cao
nhất trên công thức 140 kg/ha với 15,0 con/m2, tiếp theo là công thức 120 kg/ha với 11,7
con/m2, các công thức còn lại có mật độ RLT là 7,0–9,0 con/m2. Đối với giống lúa ĐT34, mật
độ RLT giai đoạn đẻ nhánh dao động từ 9,7–23,0 con/m2 tương ứng với công thức lượng
giống gieo 60 kg/ha và 140 kg/ha và đã có sự sai khác ý nghĩa thống kê giữa các công thức.
Sau đó, RLT tích lũy quần thể và tăng dần mật độ theo giai đoạn sinh trưởng của cây lúa
và đạt đỉnh cao vào thời điểm lúa làm đòng–trổ, rồi giảm dần về cuối vụ.
Ở vụ Hè Thu 2015, RLT xuất hiện sớm trên các giống lúa từ giai đoạn mạ ở tất cả các
công thức; đã ghi nhận sự có mặt của RLT với mật độ 2,7–11,3 con/m2 trên giống lúa HP10
và 4,0–13,7 con/m2 trên giống lúa ĐT34. Tương tự quy luật phát sinh ở vụ Đông Xuân, trên
các công thức thí nghiệm, RLT tích lũy quần thể và đạt cao điểm mật độ ở giai đoạn lúa
làm đòng–trổ, tại cao điểm mật độ RLT trên giống HP10 là 149,3 con/m2 và giống ĐT34 là
Jos.hueuni.edu.vn
Tập 126, Số 3A, 2017
79
414,3 con/m2 đều ở công thức 140 kg/ha, sau đó RLT có xu hướng giảm dần về cuối vụ. Kết
quả phân tích thống kê còn cho thấy giữa các công thức có sự sai khác ý nghĩa về mật độ
RLT, trong đó sự sai khác rõ nhất ở công thức 60 kg/ha so với 140 kg/ha ở cả hai giống lúa
HP10 và ĐT34.
Bảng 2. Mật độ rầy lưng trắng trên giống lúa HP10 và ĐT34 ở các lượng giống gieo khác nhau
Đơn vị tính: Con/m2
Giống lúa
Lượng giống
gieo sạ
(kg/ha)
Giai đoạn sinh trưởng
Mạ
Đẻ nhánh
Làm đòng
Trổ
Chín
Vụ Đông Xuân 2014–2015
HP10
60
0,0d
7,0c
37,3b
25,0e
18,0a
80
0,3cd
8,0c
48,3ab
17,0e
20,7a
100 (Đ/c)
1,3bcd
9,0c
45,0ab
74,3b–e
25,3a
120
1,7bc
11,7bc
47,7ab
43,3de
38,7a
140
2,0b
15,0abc
64,0ab
102,7bcd
40,3a
ĐT34
60
0,0d
9,7c
55,7ab
60,7cde
19,0a
80
1,0bcd
12,0bc
49,7ab
103,3bcd
20,0a
100 (Đ/c)
1,3bcd
18,0ab
85,3a
118,3bc
26,7a
120
2,3b
11,3bc
68,7ab
137,7ab
17,7a
140
4,3a
23,0a
71,0ab
200,0a
38,0a
LSD0,05
1,52
8,00
47,33
68,57
25,88
Vụ Hè Thu 2015
HP10
60
3,0c
25,3cd
55,7ab
30,3f
19,0a
80
2,7c
19,3d
49,7ab
37,3f
20,0a
100 (Đ/c)
7,0bc
34,3bcd
85,3a
76,0ef
26,7a
120
4,0c
29,3cd
68,7ab
74,0ef
17,7a
140
11,3ab
72,3a
71,0ab
149,3de
38,0a
ĐT34
60
4,7c
27,7cd
37,3b
166,7de
18,0a
80
5,3c
30,7bcd
48,3ab
204,3cd
20,7a
100 (Đ/c)
4,0c
34,7bcd
45,0ab
301,3bc
25,3a
120
12,0a
49,0abc
47,7ab
312,7ab
38,7a
140
13,7a
55,7ab
64,0ab
414,3a
40,3a
LSD0,05
4,74
25,92
42,24
104,75
24,77
Ghi chú:Các chữ cái khác nhau trong cùng một cột thể hiện sự sai khác có ý nghĩa bằng phương pháp
phân tích ANOVA một nhân tố (p<0,05).
Bên cạnh RLT, mật độ gieo sạ cũng ảnh hưởng đến mức độ nhiễm các đối tượng sâu,
bệnh khác trên giống lúa HP10 và ĐT34. Kết quả ở Bảng 3 cho thấy ở mật độ gieo sạ thưa thì ít
bị sâu, bệnh gây hại. Trong đó, ở các công thức lượng giống gieo 60, 80 và 100 kg/ha thì mức
độ nhiễm các đối tượng đạo ôn cổ bông, khô vằn, đốm nâu, bạc lá, sâu cuốn lá nhỏ, sâu đục
thân không khác nhau và dao động từ điểm 0–1. Ở lượng giống gieo 120–140 kg/ha, mức độ
nhiễm các đối tượng sâu, bệnh hại trên của cả hai giống đều cao hơn ở điểm 1–3 giống lúa
HP10 và điểm 3–5 giống lúa ĐT34.
Trần Thị Hoàng Đông và CS.
Tập 126, Số 3C, 2017
80
Bảng 3. Mức độ gây hại của sâu bệnh trên giống lúa HP10 và ĐT34
ở các lượng giống gieo khác nhau
Đơn vị tính: Điểm
Giống
Lúa
Lượng giống
gieo sạ
(kg/ha)
Vụ Đông Xuân 2014–2015
Vụ Hè Thu 2015
Bệnh
đạo
ôn
cổ
bông
Bệnh
khô
vằn
Bệnh
đốm
nâu
Sâu
cuốn
lá
Sâu
đục
thân
Bệnh
khô
vằn
Bệnh
đốm
nâu
Bệnh
bạc
lá
Sâu
cuốn
lá
Sâu
đục
thân
HP10
60
1
0
1
1
0
1
1
0
1
0
80
1
0
1
1
0
1
1
0
1
1
100
1
0
1
1
0
1
3
0
1
1
120
3
1
1
1
1
3
3
1
1
1
140
3
1
3
3
1
3
3
1
3
3
ĐT34
60
1
1
1
1
0
1
1
0
1
1
80
1
1
1
1
0
1
3
0
1
1
100
1
1
1
3
1
3
3
1
1
1
120
3
3
3
3
1
3
3
1
3
3
140
5
3
5
3
1
5
3
1
5
3
Ghi chú:Bệnh đạo ôn cổ bông, sâu đục thân; bệnh khô vằn, bệnh đốm nâu và bệnh bạc lá đánh giá ở
giai đoạn chín sữa – vào chắc; Sâu cuốn lá đánh giá ở giai đoạn làm đòng – trổ; Thang điểm đánh giá
từ 1–9.
3.3 Ảnh hưởng của lượng giống gieo đến năng suất của giống lúa HP10 và ĐT34
Mật độ thích hợp cho cây lúa phát triển tốt, tận dụng hiệu quả các chất dinh dưỡng,
nước và ánh sáng để cuối cùng tạo nên năng suất. Đánh giá ảnh hưởng của mật độ đến
năng suất của hai giống HP10 và ĐT34, chúng tôi thu được kết quả ở Bảng 4.
Kết quả cho thấy ở vụ Đông Xuân 2014–2015, giống lúa HP10 có số bông/m2 dao
động từ 399,7–556,3 bông và 307,0–501,7 bông ở giống lúa ĐT34. Trong đó, công thức
lượng giống gieo 60 kg/ha cho số bông/m2 thấp nhất và cao nhất ở công thức 140 kg/ha.
Kết quả phân tích thống kê còn cho thấy đối với giống lúa HP10 thì lượng giống gieo 60 và
80 kg/ha không ảnh hưởng đến số bông/m2, nhưng các công thức còn lại đều thể hiện sai
khác ý nghĩa; với giống lúa ĐT34 giữa các công thức đều sai khác ý nghĩa ở mức 95 %.
Số hạt chắc/bông giữa các công thức mật độ khác biệt có ý nghĩa về thống kê ở độ tin
cậy 95 %, dao động trong khoảng 79,0–120,5 hạt/bông (giống HP10) và 90,9–181,7 hạt/bông
(giống ĐT34). Công thức lượng giống gieo 60 kg/ha cho số hạt chắc/bông cao nhất và thấp
nhất ở công thức 140 kg/ha.
Mật độ gieo sạ cũng ảnh hưởng đến khối lượng 1000 hạt của các giống lúa, ở công
thức lượng giống gieo 60 kg/ha cho khối lượng 1000 hạt lớn nhất và công thức mật độ 140
kg/ha có khối lượng 1000 hạt nhỏ nhất. Trong đó, giống HP10 có khối lượng 1000 hạt biến
động trongkhoảng 23,06–25,94 gam và giống ĐT34 là 23,1–25,49 gam.
Jos.hueuni.edu.vn
Tập 126, Số 3A, 2017
81
Bảng 4. Yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của giống lúa HP10 và ĐT34 ở các lượng giống gieo
khác nhau
Giống lúa
Lượng giống
gieo sạ
(kg/ha)
Số
bông/m2
(bông)
Số hạt
chắc/bông
(hạt)
Khối lượng
1000 hạt
(g)
NSLT
(tấn/ha)
NSTT
(tấn/ha)
Vụ Đông Xuân 2014–2015
HP10
60
399,7de
120,5cd
25,94a
12,51abc
6,21abc
80
442,7cd
105,5de
25,40b
11,87abc
6,60a
100 (Đ/c)
467,7bc
107,7de
25,41b
12,78abc
6,22abc
120
483,7bc
107,0de
24,46c
12,67abc
6,16bc
140
556,3a
79,0f
23,06d
10,18c
5,60d
ĐT34
60
307,0f
181,7a
25,49ab
14,16a
6,13abc
80
360,0e
147,3b
25,14b
13,39ab
6,03abc
100 (Đ/c)
407,7de
136,5bc
24,99b
13,90ab
6,30ab
120
506,3b
92,4ef
24,28c
11,24bc
5,87cd
140
571,7a
90,9ef
23,10d
12,01abc
5,57d
LSD0,05
48,3
22,9
0,49
2,91
0,39
Vụ Hè Thu 2015
HP10
60
361,3ef
114,1cd
24,70a
10,16a
5,17cd
80
404,3de
104,5cde
24,17b
10,23a
5,83a
100 (Đ/c)
429,3d
102,3de
24,17b
10,60a
5,49abc
120
445,3cd
101,7de
23,23c
10,51a
5,33bcd
140
518,0ab
81,9f
21,83d
9,23a
5,22cd
ĐT34
60
282,0g
158,4a
24,25ab
10,81a
5,21cd
80
335,0f
134,4b
23,91b
10,79a
5,33bcd
100 (Đ/c)
382,7ef
121,4bc
23,76b
11,02a
5,66ab
120
481,3bc
93,8ef
23,04c
10,48a
5,18cd
140
546,7a
87,7ef
21,87d
10,46a
5,06d
LSD0,05
49,4
17,6
0,50
1,94
0,33
Ghi chú: NSLT = Năng suất lý thuyết; NSTT = Năng suất thực thu; Các chữ cái khác nhau trong cùng một
cột thể hiện sự sai khác có ý nghĩa bằng phương pháp phân tích ANOVA một nhân tố (p < 0,05).
Tuy mật độ gieo sạ có ảnh hưởng đến các yếu tố cấu thàng năng suất,nhưng kết quả ở
Bảng 4 không chỉ ra sự sai khác ý nghĩa về NSLT giữa các công thức lượng giống gieo khác
nhau. Nguyên nhân là do NSLT được tạo thành từ 3 yếu tố: số bông/m2, số hạt chắc/bông và
khối lượng 1000 hạt và các yếu tố này biến động theo lượng giống gieo, ở công thức sạ thưa
thì cho số bông/m2 thấp nhưng lại có số hạt chắc/bông cao, khối lượng 1000 hạt lớn và ngược
lại. Đối với giống lúa HP10, NSLT đạt cao nhất ở công thức 100 kg/ha là 12,78 tấn/ha (Đông
Xuân 2014–2015) và 10,60 tấn/ha (Hè Thu 2015) và không sai khác so với tất cả các công thức
còn lại. Đối với giống ĐT34, NSLT cao nhất ở công thức lượng giống gieo 60kg/ha là 14,16
tấn/ha (Đông Xuân 2014–2015), có sai khác so với các lượng giống gieo khác và NSLT ở vụ
Hè Thu 2015 cao nhất là 11,02 tấn/ha ở lượng giống gieo 100 kg/ha.
Nghiên cứu này cho thấy mật độ gieo có ảnh hưởng đến NSTT của các giống lúa.
Đối với giống lúa HP10, lượng giống gieo 60–100 kg/ha cho NSTT tương đương nhau,
Trần Thị Hoàng Đông và CS.
Tập 126, Số 3C, 2017
82
trong đó NSTT đạt cao nhất ở mật độ gieo sạ từ 80 kg/ha, tương ứng là 6,60 tấn/ha (Đông
Xuân 2014–2015) và 5,83 tấn/ha (Hè Thu 2015), có sai khác ý nghĩa so với các lượng giống
gieo 120 và 140 kg/ha. Đối với giống lúa ĐT34, NSTT cao nhất ở công thức lượng giống
gieo 100 kg/ha, đạt 6,30 tấn/ha (Đông Xuân 2014–2015) và 5,66 tấn/ha (Hè Thu 2015), có sai
khác ý nghĩa so với công thức sạ thưa 60, 80 kg/ha cũng như sạ dày 120, 140 kg/ha.
Kết quả cũng cho thấy, các lượng giống gieo đều cho NSLT cao nhưng NSTT thấp.
Nguyên nhân là do sự canh tác trên đồng ruộng chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, thêm
vào đó trong nghiên cứu này chúng tôi không sử dụng thuốc trừ sâu bệnh nên một phần
năng suất cũng bị giảm do sâu bệnh hại.
3.4 Ảnh hưởng của lượng giống gieo đến hiệu quả kinh tế của giống lúa HP10 và
ĐT34
Với các nhà chọn tạo giống thì NSTT là yếu tố sau cùng để phân loại, đánh giá và
lựa chọn giống. Tuy nhiên, với người dân thì hiệu quả kinh tế là yếu tố quyết định lựa
chọn giống lúa để sản xuất. Vì vậy, bên cạnh NSTT thì hiệu quả kinh tế là vấn đề cần quan
tâm trong cơ cấu giống lúa. Gieo sạ thưa hay dày đều có ảnh hưởng đến NSTT của giống
lúa HP10 và ĐT34, nghĩa là có ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của các giống lúa này. Mục
tiêu của nghiên cứu này là xác định được lượng giống gieo hợp lý cho hai giống lúa trên
nên bên cạnh các chỉ tiêu về sinh trưởng, sâu bệnh hại và năng suất chúng tôi cũng tiến
hành tính toán hiệu quả kinh tế của các công thức mật độ gieo làm cơ sở khuyến cáo cho
người dân.
Bảng 5. Hiệu quả kinh tế của giống lúa HP10 và ĐT34 ở các lượng giống gieo khác nhau
Đơn vị tính: Triệu đồng
Giống
lúa
Lượng giống
gieo sạ
(kg/ha)
Vụ Đông xuân 2014–2015
Vụ Hè thu 2015
Tổng
thu
Tổng
chi
Lợi
nhuận
Lợi nhuận
so với đ/c
Tổng
thu
Tổng
chi
Lợi
nhuận
Lợi nhuận
so với đ/c
HP10
60
43,470
13,195
30,275
0,344
35,156
13,195
21,961
-1,762
80
46,200
13,369
32,831
2,900
39,644
13,369
26,275
2,552
100 (Đ/c)
43,540
13,609
29,931
0
37,332
13,609
23,723
0
120
43,120
13,849
29,271
- 0,660
36,244
13,849
22,395
-1,328
140
39,200
14,089
25,111
-4,160
35,496
14,089
21,407
-2,316
ĐT34
60
39,845
13,309
26,536
-0,505
33,865
13,375
20,490
-2,391
80
39,195
13,609
25,586
-1,455
34,645
13,609
21,036
-1,845
100 (Đ/c)
40,950
13,909
27,041
0
36,790
13,909
22,881
0
120
38,155
14,209
23,946
-3,095
33,670
14,209
19,461
-3,420
140
36,205
14,509
21,696
-5,345
32,890
14,509
18,381
-4,500
Ghi chú: Dấu (-) cho biết lợi nhuận thấp hơn đối chứng. Giá lúa giống HP10 là 12.000 đ/kg, ĐT34
là15.000 đ/kg. Giá bán lúa thịt HP10 vụ Đông xuân là 7.000 đ/kg, vụ Hè thu 6.800 đ/kag; giá bán lúa
thịt ĐT34 là 6.500 đ/kg.
Kết quả trình bày ở Bảng 5 cho thấy giống lúa HP10 cho lợi nhuận cao nhất ở công
thức 80 kg/ha, dao động từ 26,275 triệu đồng (Hè Thu 2015) đến 32,831 triệu đồng (Đông
Xuân 2014–2015) và tăng so với đối chứng khoảng 2,552–2,900 triệu đồng. Giống lúa ĐT34
Jos.hueuni.edu.vn
Tập 126, Số 3A, 2017
83
cho thấy các lượng giống gieo 60, 80, 120 và 140 kg/ha đều cho lợi nhuận thấp hơn đối
chứng 100 kg/ha ở cả hai vụ Đông Xuân 2014–2015 và Hè Thu 2015.
4 Kết luận và đề nghị
- Mật độ gieo có ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng, phát triển, chống chịu sâu
bệnh hại, năng suất và hiệu quả kinh tế của các giống HP10, ĐT34. Trong đó, sạ thưa ở
lượng giống gieo 60–100 kg/ha thì cây lúa có khả năng đẻ nhánh tốt hơn, ít nhiễm sâu bệnh
hại và cho năng suất, hiệu quả kinh tế cao hơn so với sạ dày ở lượng giống gieo từ 120–
140kg/ha;
- Tại Thừa Thiên Huế, lượng giống gieo sạ hợp lý cho giống lúa HP10 là 80 kg/ha và
giống lúa ĐT34 là 100 kg/ha;
- Cần kết hợp nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật canh tác khác (phân bón, thời vụ…)
để có cơ sở xây dựng quy trình sản xuất giống lúa HP10 và ĐT34 cho địa bàn Thừa Thiên
Huế.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2011),Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khảo
nghiệm giá trị canh tác và sử dụng của các giống lúa. QCVN 01–55:2011/BNNPTN.
2. Nguyễn Kim Chung, Nguyễn Ngọc Đệ (2005),Ảnh hưởng của phương pháp sạ và các
mức độ bón phân đạm lên sinh trưởng và năng suất lúa ngắn ngày,Tạp chí Khoa học.
Trường Đại học Cần Thơ, Tr. 161–187.
3. Nguyễn Đình Giao (1997), Giáo trình Cây lương thực, Tập 1–Cây lúa,Nxb. Nông nghiệp,
Hà Nội.
4. Lê Hữu Hải, Phạm Văn Kim, Phạm Văn Dư, Trần Thị Thu Thủy, Dương Ngọc Thành
(2006),Ảnh hưởng của bệnh đạo ôn đến năng suất và chất lượng xay xát của lúa gạo ở hai mật
độ sạ và các lượng phân đạm, Tuyển tập công trình nghiên cứu khoa học Khoa nông
nghiệp và sinh học ứng dụng 2006, quyển 2: Bảo vệ thực vật–Khoa học cây trồng–Di
truyền giống Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ, Tr. 77–82.
5. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thừa Thiên Huế (2014, 2015),Hướng dẫn
Kỹ thuật canh tác cây lúa nước.
6. Cái Văn Thám (2014),Báo cáo tình hình sản xuất và sinh vật hại lúa tại Thừa Thiên Huế từ
năm 2010–2013,Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh Thừa Thiên Huế.
7. Huan, N. H., Thiet, L. V.,Chien, H. V., Heong, K. L. (2005),Farmers’ participatory
evaluation of reducing pesticides, fertilizers and seed rates in rice farming in the Mekong
Delta, Vietnam,Crop Protection, 24, pp. 457–464.
Trần Thị Hoàng Đông và CS.
Tập 126, Số 3C, 2017
84
EFFECTS OF SEED AMOUNT ON GROWTH,
DEVELOPMENT, AND GRAIN YIELD OF HP10 AND ĐT34
RICE VARIETIES RESISTANT TO WHITE-BACKED
PLANTHOPPER IN THUA THIEN HUE PROVINCE
Tran Thi Hoang Dong*, Tran Dang Hoa, Nguyen Dinh Thi, Tran Thi Huong Sen
HU – University of Agriculture and Forestry, Vietnam
Abstract: This study was conducted on two varieties HP10 and ĐT34 with five seeding
amount of 60, 80, 100, 120, 140 kg/ha, in which 100 kg/ha was a control. The experiment
including 10 treatments with 3 replicates was set up in a randomized complete block
design (RCBD),in Winter–Spring 2014–2015 and Summer–Autumn 2015 crops at Huong
Xuan commune, Huong Tra town, Thua Thien Hue province. The results indicated that at
low seeding amount (60–100 kg/ha), both varieties HP10 and ĐT34 showed good growth,
low white-backed planthopperdensity, light infected pests than high seeding amount (120–
140 kg/ha); especially at seeding amount of 60, 80, 100 kg/ha, both HP10 and ĐT34 gave
agrain yield of more than6,0 tons/ha in the Winter–Spring andmore than5,0 tons/ha in the
Summer–Autumn crops. Moreover, HP10 gave the highestprofit at the treatment of 80
kg/ha, rangingfrom 26,275 million dongs (Summer–Autumn 2015) to 32,831 million dongs
(Winter–Spring 2014–2015) and higher than the control with2.552–2.900 million dongsper
hectare.
Keywords:resistant, ĐT34, HP10, seeding amount, white-backed planthopper
