TRZĘSIENIE ZIEMI - BAM (IRAN) 26.XII.2003

Abstract

Trzęsienie ziemi-zjawisko wywołane przechodzeniem prze Ziemię fal sejsmicznych czyli nagłe, gwałtowne wstrząsy wywołane w skorupie lub w górnym płaszczu ziemskim w wyniku wyzwolenia energii odkształcenia sprężystego, nagromadzonej w skałach. Energia ta rozchodzi się od ogniska w postaci fal sejsmicznych (podłużnych, poprzecznych i powierzchniowych). Główną przyczyną gromadzenia naprężeń tektonicznych są ruchy poziome (np. przemieszczenia płyt litosfery) i pionowe (np. ruchy izostatyczne) wielkich elementów strukturalnych lub przejścia fazowe minerałów .Bezpośrednim miejscem skupienia i/lub wyładowania naprężeń jest zwykle dyslokacja tektoniczna. 1. Nasza planeta zbudowana jest ze skorupy czyli litosfery, płaszcza i jądra. W płaszczu Ziemi wyróżniamy część górną (astenosfera, warstwa " słabowita ") i dolną (mezosfera). Jądro Ziemi dzieli się natomiast na zewnętrzne (ciekłe) oraz wewnętrzne (stałe). 2. Zjawiska tektoniczne zachodzą w litosferze i w górnym płaszczu. 3. Litosfera zbudowana jest z płyt. 4. Płyty przemieszczają się względem siebie. Mogą się one do siebie:-zbliżać (np. w strefach subdukcji, kolizji),-oddalać (w strefach rozrostu-spreadingu),-bądź przesuwać (uskok St. Andreas-Kalifornia, USA). 5. Trzęsienia ziemi zachodzą najczęściej na granicach płyt litosfery. 6. W czasie trzęsienia ziemi powstają fale sejsmiczne, których przebieg pozwala na zlokalizowanie trzęsienia ziemi. Wyróżnia się fale pierwotne, podłużne P i fale wtórne, poprzeczne S. Największe zniszczenia w czasie trzęsienia ziemi wywołują jednakże fale powierzchniowe L. Fale podłużne są najszybsze, pierwsze dochodzą do miejsca obserwacji na przykład sejsmografu i dlatego oznaczane są symbolem P-primae. Fale poprzeczne rozchodzą się tylko w ciałach sztywnych/stałych, mają prędkość pośrednią, docierają do sejsmografu po falach podłużnych i dlatego oznaczane są symbolem S-secundae. Fale powierzchniowe docierają do sejsmografu ostatnie, gdyż rozchodzą się nie wprost z ogniska trzęsienia ziemi lecz wzdłuż powierzchni Ziemi, a więc dopiero po wzbudzeniu wstrząsów w epicentrum. Ze względu na znaczną długość oznacza się je symbolem L-longae. 7. Miejscem, z którego fale się rozchodzą nazywamy hipocentrum (ognisko, focus). Jest to punkt w głębi Ziemi stanowiący teoretyczne źródło fal sejsmicznych emitowanych podczas trzęsienia ziemi (w rzeczywistości źródłem fal jest pewna przestrzeń). Punkt do którego fala dotarła najwcześniej nazywa się epicentrum, obszar zaś wokół niego leżący, w którym trzęsienie jest najsilniej odczuwalne, nosi nazwę obszaru epicentralnego. Epicentrum jest to zatem punkt na powierzchni Ziemi leżący bezpośrednio nad hipocentrum (rzut prostopadły).