BookPDF Available

Ontwikkelingen in het gebruik van Fries, streektalen en dialecten in de periode 1995-2011

Authors:
Geert Driessen at Semi-retired
Geert Driessen
  • Semi-retired
Download full-text PDF
Read full-text
Download citation
Content uploaded by Geert Driessen
Author content
All content in this area was uploaded by Geert Driessen
Content may be subject to copyright.
Ontwikkelingen in het gebruik van Fries, streektalen en dialecten
in de periode 1995-2011
Dr. Geert Driessen
ITS, Radboud Universiteit Nijmegen
g.driessen@its.ru.nl
www.geertdriessen.nl
2
Verantwoording
De gegevens zijn afkomstig uit het cohortonderzoek PRIMA (metingen 1995 en 2001; zie o.a.
Driessen e.a., 2002) en het cohortonderzoek COOL5-18 (meting 2011; zie Driessen e.a., 2012).
Aan al deze metingen hebben steeds circa 400 basisscholen meegewerkt die representatief
zijn voor alle basisscholen. Er is een selectie gemaakt van leerlingen van wie beide ouders in
Nederland zijn geboren. De steekproeven tellen circa 6000 à 7000 leerlingen per meting.
De ouders van de leerlingen in groep 4 (meting 1995) of groep 2 (meting 2001 en 2011) heb-
ben een vragenlijst ingevuld met vragen over taalkeuzes. Vanuit het perspectief van de ouders
is de vraag gesteld: ‘Welke taal spreekt u meestal met uw partner?’ Vanuit het perspectief van
het kind zijn vier vragen gesteld: ‘Welke taal spreekt het kind meestal: a. met de moeder, b.
met de vader, c. met broers en zussen, d. met vriendjes en vriendinnetjes?’. Er zijn twee cate-
gorieën gevormd: (1) Fries, een streektaal of Nederlands dialect, (2) Nederlands of een buiten-
landse taal.
Op basis van de provincie waarin de school is gevestigd zijn zes geografisch bepaalde taalge-
bieden onderscheiden: (1) Fries, (2) Nedersaksisch, (3) Limburgs, (4) Brabants, (5) Zeeuws,
(6) Hollands.
In de tabel hierna staan de percentages ouders en kinderen die Fries, een streektaal of dialect
spreken, uitgesplitst naar jaar. In het bovenste deel van de tabel gebeurt dat per taalgebied af-
zonderlijk en onder in de tabel voor Nederland als geheel.
In de figuren daarna worden de ontwikkelingen voor het het Fries, Nedersaksisch en Lim-
burgs en voor het Fries, een streektaal of dialect in Nederland als geheel grafisch weergege-
ven.
Referenties
Driessen, G. (2005). In Dutch? Usage of Dutch regional languages and dialects. Language,
Culture and Curriculum, 18(3), 271-285.
Driessen, G. (2006). Ontwikkelingen in het gebruik van streektalen en dialecten in de periode
1995-2003. Toegepaste Taalwetenschap in Artikelen, 75(1), 103-113, 118.
Driessen, G., & Withagen, V. (1999). Language varieties and educational achievement of in-
digenous primary school pupils. Language, Culture and Curriculum, 12(1), 1-22.
Driessen, G., Langen, A. van, & Vierke, H. (2002). Basisonderwijs: Veldwerkverslag, leer-
linggegevens en oudervragenlijsten. Basisrapportage PRIMA-cohortonderzoek. Vierde me-
ting 2000-2001. Nijmegen: ITS.
Driessen, G., Mulder, L., & Roeleveld, J. (2012). Cohortonderzoek COOL5-18. Technisch rap-
port basisonderwijs, tweede meting 2010/11. Nijmegen: ITS/ Amsterdam: SCO-
Kohnstamm Instituut.`
3
Gebruik streektaal of dialect in vijf domeinen, naar taalgebied en jaar (in %)
Taalgebied
Domeinen
1995
2001
2011
Fries
moeder-vader
60
45
44
kind-moeder
51
40
37
kind-vader
53
42
39
kind-siblings
52
40
37
kind-vrienden
48
34
22
Nedersaksisch
moeder-vader
34
24
15
kind-moeder
7
5
1
kind-vader
8
6
2
kind-siblings
7
5
1
kind-vrienden
6
5
1
Limburgs
moeder-vader
63
64
54
kind-moeder
50
49
39
kind-vader
51
50
38
kind-siblings
50
51
36
kind-vrienden
42
40
31
Brabants
moeder-vader
19
13
2
kind-moeder
4
3
0
kind-vader
4
4
1
kind-siblings
4
3
0
kind-vrienden
5
3
0
Zeeuws
moeder-vader
33
25
22
kind-moeder
17
12
10
kind-vader
17
14
13
kind-siblings
17
15
7
kind-vrienden
14
14
9
Hollands
moeder-vader
4
1
0
kind-moeder
2
0
0
kind-vader
2
1
0
kind-siblings
2
0
0
kind-vrienden
2
0
0
Nederland als geheel
moeder-vader
27
18
11
kind-moeder
13
8
5
kind-vader
14
9
6
kind-siblings
13
9
5
kind-vrienden
12
7
4
4
20
30
40
50
60
70
2011
moeder-vader
kind-moeder
kind-vader
kind-siblings
kind-vrienden
Fries
%
0
10
20
30
40
50
60
70
2011
moeder-vader
kind-moeder
kind-vader
kind-siblings
kind-vrienden
Nedersaksisch
%
5
0
10
20
30
40
50
60
70
1995
2001
2011
moeder-vader
kind-moeder
kind-vader
kind-siblings
kind-vrienden
Limburgs
%
0
10
20
30
40
50
60
70
2011
moeder-vader
kind-moeder
kind-vader
kind-siblings
kind-vrienden
Nederland
%
... In fact, Vousten (1995) observed that especially the language attitudes of parents were a key factor in dialect decline in the 20th century in the Netherlands, due to both positive attitudes towards the standard (e.g., learning Standard Dutch being seen as more useful and prestigious) and negative attitudes towards nonstandard varieties and their users (e.g., associating dialect use with boorish behavior). These speaker perceptions contributed to a rapid decline in regional language use (as observed by, among others, Driessen 2012). Dialect loss typically co-occurs with patterns of 'vertical' convergence (as Auer 2018 terms convergence towards the standard), and it may also co-occur with 'horizontal' convergence (convergence between neighboring varieties). ...
... Moreover, the Frisian dialect group is known to be relatively resilient to decline (compared to other regional language varieties in the Netherlands), which we assume is partly due to the fact that it enjoys legal protection under the European Charter for Regional and Minority Languages and the fact that it has its own written standard language taught in schools (Ytsma 2007). Furthermore, its speaker population decreases much slower than that of other dialect groups (Driessen 2012). ...
... For example, Frisian speakers are more protective of their language (cf. Ytsma 2007 andTer Denge 2012), the Frisian intergenerational transmission rate is more stable and higher (Driessen 2012;Bloemhoff et al. 2013b), and Frisian is better protected by language policies (i.e., protected under all parts of the European Charter for Regional or Minority Languages, while Low Saxon is only partially protected). These differences suggest that the Frisian varieties are likely to show the most resistance to Standard Dutch influence and therefore convergence, while this is less likely to be the case for Low Saxon varieties. ...
View
... The Frisian and Low Saxon dialects spoken in this area are of differing vitality (cf. Ytsma, 2006;Driessen, 2012;Bloemhoff et al., 2013b), which allows us to compare some of the properties of these processes of language change. ...
... and Minority Languages, and has its own written standard language taught in schools. Furthermore, its speaker population decreases much slower than those of other dialects do (Driessen, 2012). ...
... In other words, on an aggregate level the Frisian dialects remain approximately equidistant from Standard Dutch. This finding is in line with, e.g., Buurke (2020), who showed relative stability of the Frisian dialects, and it is plausible given the protection this dialect group enjoys from its vital speaker population, the size of which incidentally also decreases less fast compared to other dialect groups (Driessen, 2012). Note that both the geographical model and the model containing dialect distinctions (including the random-effects structure) only explained approximately 18% of the data. ...
Estimating the Level and Direction of Phonetic Dialect Change in the Northern Netherlands
Preprint
Full-text available
  • Oct 2021
This article reports ongoing investigations into phonetic change of dialect groups in the northern Netherlandic language area, particularly the Frisian and Low Saxon dialect groups, which are known to differ in vitality. To achieve this, we combine existing phonetically transcribed corpora with dialectometric approaches that allow us to quantify change among older male dialect speakers in a real-time framework. A multidimensional variant of the Levenshtein distance, combined with methods that induce realistic phonetic distances between transcriptions, is used to estimate how much dialect groups have changed between 1990 and 2010, and whether they changed towards Standard Dutch or away from it. Our analyses indicate that language change is a slow process in this geographical area. Moreover, the Frisian and Groningen dialect groups seem to be most stable, while the other Low Saxon varieties (excluding the Groningen dialect group) were shown to be most prone to change. We offer possible explanations for our findings, while we discuss shortcomings of the data and approach in detail, as well as desiderata for future research.
View
... We expect that the level of sound change is going to vary between the language families of interest, as well as within these language families. For Frisian varieties, we expect sound change to be relatively low, because the language is taught in school, shows a relatively high intergenerational transmission (Driessen 2012) and is protected politically (Hoekstra 2003). Both Low Saxon and Limburgish (a dialect group within the Low Franconian language family) are recognized as official regional languages in the Netherlands under the European Charter for Regional or Minority Languages (ECRML). 2 We expect a pattern similar to Frisian for Limburgish, due to its stable intergenerational transmission (Driessen 2006), which is unique within the Low Franconian family. ...
... is recognized under the ECRML and positive attitudes towards the language exist (Ter Denge 2012), the intergenerational transmission has declined rapidly (Driessen 2012;Bloemhoff et al. 2013). ...
View
... Sinds dorpsbewoners op vele manieren in contact met de wereld buiten het dorp en de regio staan, zijn veel lokale en regionale eigenheden verdwenen of aan het verdwijnen (Driessen 2012). Maar traditie is dynamisch en er is ook een tegengestelde beweging. ...
... Dit laatste doet denken aan de hechte dorpen van vroeger, waar de sterke sociale controle voor bewoners een reden was om zorgen en leed voor dorpsgenoten verborgen te houden (Simon et al. 2007). Met het programma Welzijn Nieuwe Stijl verschoof de beleidsfocus inmiddels van het bevorderen van sociale samenhang op buurtniveau naar het stimuleren van sociale netwerken rond individuele hulpvragers (Driessen 2012). Het is een ontwikkeling die al lange tijd gepaard gaat met spijt, nostalgie en verwoede pogingen tot behoud van lokale en regionale cultuur (Löwik 2003 (Hospers en Reverda 2012), maar een reëel risico van de beoogde 'schaalvergroting' in het dorpsleven is dat zij ten koste zal gaan van de inzet van bewoners. ...
View
... Het spreken van een streektaal neemt de afgelopen decennia af onder jongeren (Driessen, 2011), onder andere omdat dialect geassocieerd wordt met lage sociale klasse en een laag opleidingsniveau (Swanenberg & Van Hout, 2013 ...
View
... Therefore, when and how these regional languages are used on social media is an interesting topic of research. As Limburgish and Frisian are the most frequently spoken regional languages in the Netherlands (Driessen, 2012), we selected these varieties for this study. The main research question that will be addressed is: When do twitterers choose their regional language i.e. ...
Regional languages on Twitter: A comparative study between Frisian and Limburgish
Article
Full-text available
  • Dec 2017
This paper addressed the question how the use of Dutch and the regional languages Frisian or Limburgish differ on Twitter and which patterns in language choice can be identified. Previous quantitative studies (Jongbloed-Faber, Van de Velde, Van der Meer & Klinkenberg, 2016; Nguyen, Trieschnigg & Cornips, 2015; Trieschnigg, 2015) have already shown that people in the Dutch provinces of Friesland and Limburg tweet in Frisian or Limburgish respectively, but most often in Dutch interspersed with some English. In this qualitative study, we compared the tweets from twenty twitterers in Friesland and Limburg who use both Dutch and Frisian or Limburgish regularly in order to get insight into their language use patterns. The following patterns in language use were identified: when a twitterer aims to maximise his/her audience, Dutch is regularly employed. However, as soon as an interpersonal, addressed tweet is formulated, Frisian or Limburgish is often used. General tweets in Dutch may therefore very well get a Frisian or Limburgish continuation. Another mechanism frequently found in responding tweets is following the language used in the original tweet, notwithstanding such a tweet was in Dutch or in a regional language. Finally, the data show that, although Twitter is a global medium which can be accessed at any time and any place provided that one has access to the needed technical equipment and Internet connection, twitterers sometimes construct localness i.e. what is perceived as local culture through using Frisian or Limburgish exclusively.
View
Dialect digitaal: nieuwe kansen voor streektaalgebruik en -onderzoek
Book
  • Jan 2022
Martijn Wieling, bijzonder hoogleraar Nedersaksische/Groningse taal en cultuur, vertelt in zijn oratie hoe hij en zijn collega’s van het Centrum Groninger Taal en Cultuur (CGTC) digitale technieken gebruiken om variatie en verandering in de Nedersaksische streektaal te onderzoeken. In zijn onderzoek gebruikt Wieling niet alleen bestaande dialectdata, maar verzamelen hij en zijn CGTC-collega’s ook nieuwe dialectdata. Deze data wordt opgeslagen in WoordWaark (www.woordwaark.nl), een online digitale taaldatabank voor het Gronings, opgezet en gecoördineerd door hoogleraar Goffe Jensma en ontwikkeld door dr. Wilbert Heeringa. Een van de projecten waarmee Wieling nieuwe dialectdata verzamelt is het door dr. Nanna Hilton geïnitieerde “Stemmen”-project. Deze website voorspelt waar een spreker vandaan komt op basis van zijn of haar dialectuitspraken. Van old noar jong Een tweede belangrijk project is “Van old noar jong”. In dit door Wieling gecoördineerde project wordt een onderwijsgame ontwikkeld waarmee kinderen op een toegankelijke manier kennis kunnen maken met het lokale Groningse dialect. Dit project wordt ondersteund door een Google Community Grant van 30.000 euro en is opgezet in samenwerking met hoogleraar Jensma en Goos Gosling Slotegraaf van Dorpsbelangen Zandeweer, Eppenhuizen en Doodstil. Een derde project waar Wieling zich voor inzet is de ontwikkeling van een Gronings tekst-naar-spraak systeem. In samenwerking met onder anderen Jenny van Doorn, RUG-hoogleraar dienstenmarketing, wordt onderzocht of zo’n systeem inzetbaar is in bijvoorbeeld de zorg. Een aanvullend doel van dit systeem is dat hiermee op termijn alle Groningse teksten binnen WoordWaark automatisch voorgelezen zullen kunnen worden.
View
Streektaaldood in de Lage Landen
Article
Full-text available
  • Jan 2021
Dialect Death in the Low Countries The death of Dutch dialects has been anticipated on various occasions in the past, a prediction that had not been borne out until the end of the twentieth century. Reliable figures about the state of autochthonous language diversity are surprisingly scarce. Lumping together and harmonizing figures from long term studies on dialect competences of students and schoolchildren from Belgium and the Netherlands, one can observe a gradual decline in the Netherlands over the 20 th century and a more rapid decline in Flanders since the sixties, both ultimately heading towards (nearly) ‘zero’ for children born in 2020. Drastic reduction of linguistic diversity turns out not to be a privilege of the Amazonas or Papua New Guinea. The linguistic map of the Dutch speaking areas is filled with Randstad-oriented speech in the Netherlands, an emerging Tussentaal (‘In-between-language’) in Flanders and pockets of resistance of traditional vernaculars in Fryslân and Dutch Limburg, as well as some incidental communities in a few villages around the country.
View
The impact of preschool attendance on children's bidialectism in The Netherlands: Why toddlers may stop speaking a regional language (Limburgish) at home
Article
Full-text available
  • May 2020
This article addresses the question as to why toddlers in The Netherlands may stop speaking their regional language—Limburgish—as their home language after entering preschool, even when both parents speak Limburgish at home. The question is addressed through the concept of the total linguistic fact (Silverstein 1985): language ideology, language choice, and language practices mutually shape and inform each other. Language ideologies in wider society impact educational practices in preschool. Hierarchical teacher-child and influential peer interactions show the negative effects of speaking Limburgish. Preschool language socialization practices have a profound effect on language choice and shift by toddlers at home who are still in the midst of their linguistic, pragmatic, cognitive, and social development of both Limburgish and Dutch as first languages. (Regional language, language ideology, preschool)
View
LOCAL IDENTITY CONSTRUCTION IN DUTCH LIMBURG THROUGH DIALECT FORMS AND POPULAR CULTURE
Chapter
Full-text available
  • Nov 2018
The research question in this paper was how do people in Limburg construct local identities through language practices and what empirical domain, i.e., morphosyntax and phonology, is exploited in this identity formation?
View
ResearchGate has not been able to resolve any references for this publication.