Dijitalleşme ve Emeğin Dönüşümü

Full text

Editör
Dr. Yasin Çakırel
DIJITAL DÖNÜŞÜMÜN SEKTÖREL
ANALIZLERI


Editör: Dr. Yasin Çakırel
Bilimsel Eserler No. : 685
ISBN : 978-625-7589-73-4
E-ISBN : 978-625-7589-74-1
Basım Sayısı : 1. Basım, Mayıs 2021
© Copyright 2021, NOBEL BİLİMSEL ESERLER SERTİFİKA NO.: 20779
Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın,
kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
Nobel Yayın Grubu, 1984 yılından itibaren ulusal ve 2011 yılından itibaren ise uluslararası düzeyde düzenli olarak faaliyet yürütmekte
ve yayınladığı kitaplar, ulusal ve uluslararası düzeydeki yükseköğretim kurumları kataloglarında yer almaktadır.
‘NOBEL BİLİMSEL ESERLER’ Bir Nobel Akademik Yayıncılık markasıdır.
Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com-
Yayın Koordinatörü : Gülfem Dursun -gulfem@nobelyayin.com-
Redaksiyon : Seda Polat -sedapolat@nobelyayin.com-
Sayfa Tasarım : Furkan Mülayim -furkan@nobelyayin.com-
Kapak Tasarım : Lale Yalçın -laleenobel@gmail.com-
Görsel Tasarım Uzmanı : Mehtap Yürümez -mehtap@nobelyayin.com-
Baskı ve Cilt : Vadi Grafik Tasarım ve Reklamcılık Ltd. Şti.
İvedik Org. San. 1420. Cad. No: 58/1 Yenimahalle/ANKARA
• Tel: 0 312 395 85 71 Sertifika No: 47479


 Bahçekapı mh. 2465 sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat Şaşmaz-ANKARA - siparis@nobelyayin.com-
 +90 312 278 50 77 -  0 312 278 21 65
 www.nobelkitap.com - esatis@nobelkitap.com / www.atlaskitap.com - info@atlaskitap.com
Alfa Basım Dağıtım, Arasta, Arkadaş Kitabevi, D&R Mağazaları, Dost Dağıtım, Ekip Dağıtım,
Kida Dağıtım, Kitapsan, Nezih Kitabevleri, Pandora, Prefix, Remzi Kitabevleri


/ Yasin Çakırel
1. Basım. VIII + 468 s. 16x23,5 cm. Kaynakça var, dizin yok.
ISBN: 978-625-7589-73-4
E-ISBN: 978-625-7589-74-1
1. Dijital Dönüşüm 2. İşletme 3. Yönetim 4. Sektörler

iii
ÖN SÖZ
Bu eserin ilk bölümlerinde yer alan konular, dijitalleşme bağlamında tüm
sektörleri ilgilendiren konulardır. Bu bakımdan ilk bölümler, sektörlerdeki dijital
dönüşümün incelendiği sonraki bölümlere bir giriş niteliği taşımaktadır. İlk bö-
lümlerde insan kaynakları, emek ve pazarlama bağlamında: müşteri ilişkileri yö-
netimi, veri tabanlı pazarlama, dijital tüketim, emeğin dönüşümü, yakasız iş gücü
gibi kavramlar ele alınmıştır. Bu kavramlar dijitalleşmenin tüm sektörlerdeki
yönetim, üretim ve pazarlama faaliyetlerine etkilerini ortaya koymaktadır.
Hizmet sektörleri kapsamında, eğitim, sağlık, turizm, lojistik, havacılık,
liman işletmeleri, hukuk, bankacılık, sigortacılık, reklamcılık ve medya sektör-
leri dijitalleşmenin bu sektörlere yaptığı etkiler açısından incelenmiştir. Ayrıca
başka eserlerde pek rastlanmayan, e-spor sektörü, dijital danışmanlık sektörü
gibi bölümler eserin orijinalliğine katkı sağlamaktadır.
İmalat sektöründe ise, perakende, gıda ve tarım, otomotiv, tekstil ve moda,
savunma sanayi, inşaat ve çimento sektörlerine yer verilmiştir. Dikkat edilirse
bu kısımda, en fazla istihdamın sağlandığı, ülke ekonomisi açısından en kritik
sektörler seçilmeye çalışılmıştır.
Her yazar, hazırladığı bölümde dijital dönüşüm olgusunu sektörün dinamik-
leri açısından örnekleriyle birlikte değerlendirmiştir. Yazarlar büyük çoğunlukla
yazmış oldukları alanların uzmanı olan akademisyenlerdir. Daha önce bu sektör-
lerle ilgili araştırmalar yapmışlardır ve hemen hepsi o alanın akademisyenleridir.
Kitapta bölüm yazan bir diğer grup, sektör uzmanlarıdır. Onların da akademik
yeterliliği incelenmiş ve sonrasında esere katkı sunmaları için davet edilmişlerdir.
Bu çalışmada yer alan her bir bölümle ilgili, ayrı ayrı hakem değerlendir-
meleri yapılarak, bilimsel hassasiyetlere bağlı kalınması ve yazılan bölümlerin
akademik niteliğinin arttırılması amaçlanmıştır. Hakemler, oldukça hassas ve
özverili değerlendirmeler yapmıştır. Editör kontrolleri haricinde, bazı bölümler
yazarlar ve hakemler arasında birkaç defa gidip gelmiş ve bölümlerin en iyi hâli
ortaya çıkmıştır.
Eser, içeriği ve bilimsel niteliği açısından özverili bir çalışmanın ürünü
olarak ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda yazarlarımıza, hakemlerimize ve yayın
süreci esnasında titiz çalışmaları için Nobel Yayınevi'nin tüm emekçilerine
teşekkürü bir borç bilirim
Dr. Yasin Çakırel
Editör
Kırklareli, 2021

v
KİTAPTA HAKEMLİK YAPAN BİLİM İNSANLARI
Prof. Dr. Muzaffer Koç Marmara Üniversitesi
Doç. Dr. Asena Boztaş Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
Doç. Dr. Aybeniz Akdeniz Ar Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi
Doç. Dr. Cem Okan Özer Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Doç. Dr. Ercan Aktan Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Doç. Dr. Erdal Eke Süleyman Demirel Üniversitesi
Doç. Dr. Hüseyin Selimler İstanbul Aydın Üniversitesi
Doç. Dr. Hüseyin Temiz Samsun Üniversitesi
Doç. Dr. İskender Gümüş Kırklareli Üniversitesi
Doç. Dr. Mehmet Fatih Çömlekçi Kırklareli Üniversitesi
Doç. Dr. Mehmet Yorulmaz Selçuk Üniversitesi
Doç. Dr. Nalan Ova Süleyman Demirel Üniversitesi
Doç. Dr. Serkan Deniz Yalova Üniversitesi
Doç. Dr. Süleyman Karataş Akdeniz Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Kıray Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Adem Uğurlu Kırklareli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Ertuğrul Ayrancı İstanbul Kültür Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Kutluk Bozkurt Kırklareli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Başak Doğan Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Beyza Buzol Mülayim Kırklareli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Emel Cengiz Kaynakçı Akdeniz Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Esra Gökçen Kaygısız Giresun Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Gamze Yıldız Erduran Trakya Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Hatice Sarıaltın Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi İsmail Dülgeroğlu Kırklareli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Safa Çam Aksaray Üniversitesi

vi
Dr. Öğr. Üyesi Mehtap Öner Marmara Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Meltem Yalçın Kayıkçı Kırklareli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Muhammet Atalay Kırklareli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Murat Yıldız İstanbul Üniversitesi (Cerrahpaşa)
Dr. Öğr. Üyesi Nilgün Göktepe Koç Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Niray Tunçel Hacettepe Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Nisa Akın İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Nuran Aydın Ateş Medipol Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Rabia Vezne Akdeniz Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Zehra Evrim Kanat Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Adnan Seyaz Kırklareli Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Ezgi Karataş Yücel Dokuz Eylül Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Yasin Şeker Hitit Üniversitesi
Dr. Adnan Eroğlu
Dr. Yücel Ali Gürsoy
Öğr. Gör. Esra Koç Kırklareli Üniversitesi

vii
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ .......................................................................................................... iii
KİTAPTA HAKEMLİK YAPAN BİLİM İNSANLARI ............................................. v
İŞLETMELERDE MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ VE VERİ TABANLI
PAZARLAMA ................................................................................................... 1
Günay Kurtuldu
“TÜKETİM” KAVRAMI VE DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜN TÜKETİM
SÜRECİNE ETKİSİ .......................................................................................... 23
Zeynep Miray Çakır
PERAKENDE SEKTÖRÜ VE DİJİTAL DÖNÜŞÜM ............................................ 43
Mehmet Can Demirtaş
DİJİTALLEŞME VE EMEĞİN DÖNÜŞÜMÜ ...................................................... 67
Mehtap Demir
GİG EKONOMİSİNDE İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN DEĞİŞEN YÜZÜ:
“YAKASIZ İŞ GÜCÜ” PERSPEKTİFİNDEN BİR DEĞERLENDİRME .................. 81
Serpil Çiğdem
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE DİJİTAL DANIŞMANLIK OLGUSU .......................... 109
Bilâl Ezilmez
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE HUKUK FAALİYETLERİ ........................................... 131
Burçin Aydoğdu
EĞİTİM YÖNETİMİ SÜREÇLERİNDE DİJİTAL DÖNÜŞÜM:
TÜRK MİLLÎ EĞİTİM SİSTEMİ ÖRNEĞİ ........................................................ 147
Nuray Akar - Tayfun Yörük
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE SAĞLIK SEKTÖRÜ .................................................. 167
Hanife Çakır - Arzu Kader Harmancı Seren
DİJİTALLEŞME VE TURİZM SEKTÖRÜ ........................................................ 187
Nilüfer Vatansever Toylan

viii
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE BANKACILIK SEKTÖRÜ .......................................... 207
Cüneyt Dirican
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE SİGORTACILIK SEKTÖRÜ ...................................... 229
Bilge Karadağ
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE MEDYANIN GELECEĞİ ........................................... 249
Kadir Metin Akbaş
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE E-SPOR SEKTÖRÜ .................................................. 269
Ramazan Furkan Özkul - Ahmet Sait Özkul
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE TARIM-GIDA SEKTÖRÜ .......................................... 291
Orhan Onur Aşkın
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE OTOMOTİV SEKTÖRÜ ............................................ 315
Cihan Gökçöl
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE İNŞAAT-ÇİMENTO SEKTÖRÜ ................................. 337
Ömer Faruk Güleç - Tucan Bektaş
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE TEKSTİL – HAZIR GİYİM – MODA SEKTÖRÜ ......... 355
Berkay Barış
SAVUNMA PLANLAMASI VE YÖNETİMİNDE DİJİTAL DÖNÜŞÜM............... 377
Tuğrul Oğuzhan - Mustafa Kemal Topcu - Memduh Begenirbaş
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE ULAŞTIRMA – LOJİSTİK SEKTÖRÜ ....................... 407
Halit Kaya
DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE HAVACILIK SEKTÖRÜ ........................................... 421
Meltem Akca - Mübeyyen Tepe Küçükoğlu
LİMAN İŞLETMELERİNDE DİJİTAL DÖNÜŞÜM ........................................... 443
Murat Yorulmaz
ÖZGEÇMİŞLER ............................................................................................ 459

67
DİJİTALLEŞME VE EMEĞİN DÖNÜŞÜMÜ
Mehtap Demir1
GİRİŞ
İnsan gücüne olan ihtiyaç insanlık tarihi kadar eskidir. Ancak son dönemde
teknolojinin gelişmesi ve çalışma hayatına entegre olması, yapay zekâ uygula-
maları, akıllı fabrika sistemleri gibi üretim sisteminde meydana gelen gelişme-
ler, çalışma hayatını da derinden etkilemiştir. Geleneksel teknolojilerin yerini
yeni teknolojilerin alması sadece üretim bandını değiştirmemiş aynı zamanda
insan gücüne olan ihtiyaca da yön vermiştir.
Kuşkusuz iş ve iş gücü piyasaları sadece teknolojik gelişmelerle şekillen-
memektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde iş gücü arzının yapısında yaşa-
nan değişmeler, küreselleşmeyle birlikte yaşanan teknolojik gelişmeler, işi ve
talep edilen işin niteliklerini de önemli ölçüde dönüştürmüştür. Bu süreçte bazı
işler ve meslekler ortadan kalkarken bazı yeni işler ve meslekler ortaya çıkmış-
tır. Dolayısıyla bu süreçte işin niteliğinde yaşanan dönüşüm emeğin niteliğinde
de değişimi zorunlu kılmıştır. Elektronik, bilgi ve iletişim teknolojilerine dayalı
yüksek düzeyde otomasyon kullanımıyla birlikte Endüstri 4.0 olarak adlandırı-
lan süreçte, emek konusundaki tartışmalar yeniden gündeme gelmiş ve özellikle
öğrenme süreci, iletişim biçimleri ve iş yapma tarzlarının yeniden şekillendiğine
ilişkin çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.
Teknolojik ilerlemelerin dönüştürdüğü yeni çalışma biçimlerinin ve yeni
emeği hâlen gelişme döneminde olduğunu ve potansiyeline ulaşabilmek için
belli bir zamana ve gelişim sürecine ihtiyaç duyulacağını belirtmek gerekir.
Ancak, özellikle kişisel bilgisayar kullanımının artması, internetin hayatın he-
1 Dr. Öğr. Üyesi, Kırklareli Üniversitesi, mehtap.memis@klu.edu.tr
ORCID: 0000-0002-7009-0385

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
68
men hemen her alanında yaygın bir biçimde kullanılması, akıllı telefon ve tablet
kullanımındaki artış ve robotik teknolojiler ile yapay zekânın çeşitli sektörlerde
ve işlerde kullanılmasıyla birlikte emek sürecinin biçiminin, niteliğinin ve gele-
neksel çalışma alışkanlarının değiştiğini söylemek mümkündür.
Bu çalışmanın amacı dijitalleşmenin, emeğin yapısında meydana getirdiği
değişimler ve dönüşümleri incelemektir. Yeni dönemde niteliği ve niceliği deği-
şen, değişim sonucu emek talebine olan azalma, çalışanlar açısından birçok
sorunu da beraberinde getirmektedir. Hedeflenen, yeni dünya düzeninde mey-
dana gelen değişikliklere iş gücü açısından bakabilmek ve karşılaştıkları yeni
düzene uyum sağlayabilmelerini kolaylaştıracak öneriler sunmaktır.
1. EMEĞİN DÖNÜŞÜMÜ
Zihinsel ve fiziksel gayret gerektiren, insan gereksinimlerini karşılayan
mal ve hizmetlerin üretimine çalışma denilmektedir (Giddens, 2008: 792). Söz
konusu çalışma olduğunda çalışmanın direkt konusu olan “işçi sınıfı” ile ilişki-
lendirilse de (Ören, 2018: 38) çalışma eylemi işçi sınıfının tarih sayfasında yeri-
ni almasıyla başlamamaktadır. Bu doğrultuda çalışma, Sanayi Devrimi öncesin-
de insanların günlük ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yaptıkları eylemleri ifade
ederken günümüzde özgürlük, kişisel tatmin, kimlik, hizmet veya sosyal ilişki
gibi pek çok kavramla da iç içe geçmiştir.
Feodal toplumlarda çalışma ve günümüz çalışma kavramları birbirinden
oldukça farklıdır. Bu doğrultuda iki zaman arasındaki işçinin yapısının da aynı
olması beklenemez. İşin yapısında meydana gelen bu dönüşüm gerek doğrudan
gerekse dolaylı olarak işçi yapısının da dönüşmesine yol açmıştır. Bu nedenle
çalışma ve işçi yapısında meydana gelen dönüşümler süreç olarak ele alındığın-
da birbirinden oldukça farklı özellikler taşımaktadır. Aşağıdaki tabloda çağlar
itibariyle çalışmanın dönüşümünü görmek mümkündür.
Tablo 1: Toplum Tipleri ve Farklı Tarihsel Dönemlerde Çalışma Biçimleri
Ana Dönem Tarih ** **
M.Ö. 40.000-10.000 Avcılık ve Toplayıcılık Avcılık ve Toplayıcılık
Modern Dönem Öncesi M.Ö. 10.000-5.000 Bahçecilik Bahçecilik
M.Ö. 5.000- 1790 Tarım Toplumları Çiftçilik
Erken Modern Dönem 1880-1970 Sanayi Kapitalizmi İmalat
Geç Modern Dönem 1980’den
Günümüze
Sanayi Ötesi Küresel
Kapitalizm Hizmet ve Bilgi İşleme
Kaynak: Nolan ve Lenski, 1999.

Dijitalleşme ve Emeğin Dönüşümü
69
Sanayi Devrimi sonrası emeği ve emeğin niteliğini anlayabilmek için ön-
celikle insanlığın devraldığı çalışma mirasına bakmakta fayda vardır. Bu doğ-
rultuda, emeğin dönüşümü sanayi dönemi öncesi, sanayi dönemi ve sanayi dö-
nemi sonrası olmak üzere kısaca üç alt başlıkta incelenmiştir.
1.1. Sanayi Devrimi Öncesi Çalışma
İnsanoğlu tarihinin büyük çoğunluğunu avcı ve toplayıcı olarak geçirmiş-
tir. Kademeli bir biçimde yerleşik hayata geçmesiyle birlikte insanın içinde
bulunduğu toplumsal düzen de değişmiş, işin niteliğinde de dönemsel olarak
farklılıklar oluşmuştur. İşlerin basit olması, bölünemez olması, ücret konusu ve
işçi kavramlarının henüz tarihte yer almaması gibi kendine has özelliklerinin
bulunduğu bu dönem çalışma kavramının temelini oluşturmaktadır.
Dönemin çalışma şartları göz önüne alındığında bitkileri ayırt etmek ve
toplamak, hayvan avlamak ve ateş yakmak gibi vasıf farklılıklarına bağlı olarak
işin yapıldığı, teknolojinin ya yok veya ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlan-
mış basit el aletlerinin dışına çıkmadığı görülmektedir (Yüksel, 2014: 262).
Tarım toplumunun gelişimine paralel olarak yerleşik hayata geçiş ile birlikte
özel mülkiyet ve kölelik kavramları ortaya çıkmıştır. Kölelik sistemi içerisinde,
ilgi duymasalar da onlara verilen işleri yapmak zorunda olan kişilerin varlığı
söz konusudur. Söz konusu dönemde toplumun bütün üyelerinin üretim süreci
içerisinde ortak ve özgür çalışması görülmez (Stalin, 2009: 43)
Çalışma ilkel toplumlarda temel ihtiyaçların karşılanması olarak karşımıza
çıkarken köle düzeni içerisinde köle olarak çalışan kişinin varlığı, sahibi yararı-
na üretim yapabilmesinden geçmektedir (Omay, 2009: 43-5). Ücretin yer alma-
dığı ancak çalışmanın var olduğu üçüncü dönem ise feodal düzen içerisinde yer
alan Serflerdir. Bu dönemde çalışma yine köleler ve serfler tarafından gerçek-
leştirilmiştir. Lonca teşkilatında ise çalışma ve zanaat usta-kalfa-çırak ilişkisi
içerisinde ilerlerken ekonomide etkin rolü üstlenmişlerdir (Ülgen, 2013: 475).
İlerleyen dönemde maden cevherinin işlenmesiyle Feodal toplumsal dü-
zen sarsılmaya başlamış, hemen akabinde merkantilizmin yükselişiyle birlik-
te ticaret toplumsal hayatın akışında önemli bir rol oynamıştır. Bu süreçte
kentlerin oynadığı başat rol hem artı değerin geldiği noktayı hem de ticaretin
yeni bir iktisadi faaliyet olarak temayüz ettiğini göstermiştir. Ticaretin geliş-
mesiyle birlikte iş bölümü ve uzmanlaşma da canlanmıştır (Aykaç ve Gümüş,
2019: 452).

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
70
1.2. Sanayi Devrimi Dönemi Çalışma
Toplumun tümünde deprem etkisi yaratan Sanayi Devrimi’nin emek üze-
rinde meydana getirdiği sonuçlar ağır olmuştur. Aile yapısının bozulmaya baş-
ladığı bu dönem ücretli işçi ve girişimci kavramlarının doğduğu dönem oldu-
ğundan emek anlamında oldukça önemli bir zamanı ifade etmektedir.
Buharın keşfi, makineleşme ve bunların üretimde kullanılmaya başlanması
işçi-işveren sınıfını doğurmuş, teknolojik gelişmelere paralel fabrika düzeni
içerisinde seri üretim yapılmaya başlanmıştır. Sermayenin ön planda olduğu bu
dönemde kol gücünün yerini makineler almaya başlamıştır. Makinelerin üretim
sistemine dâhil olmasıyla elde edilen verimliliğin sermayedara cazip gelmesi
nedeniyle karlılığını arttırmak isteyen sermayedar üretim araçları üzerinden
teknolojiye yatırım yapmaya başlamıştır.
Sanayi Devrimi, ücretli-çalışma ilişkisinin hem niceliksel olarak artması ve
yaygınlaşması hem de niteliksel dönüşümü beraberinde getirmiştir. Ücretli çalı-
şanların hem toplam iş gücü içerisindeki hem de nüfus içerisindeki oranı bu
süreçte sürekli artmış ve sanayileşme döneminin klasik işçi-işveren ilişkileri,
çalışma ilişkilerinin normu hâline gelmiştir (Freyer, 2014). Böylece, geçmişin
özel vasıf ve beceri gerektiren ve meslekleriyle temayüz eden ve bir mesleki kim-
liğe sahip olan zanaatkâr ustaları yok olmuş, onların yerini yaptıkları işle anılmak
dışında herhangi bir vasfı olmayan çelik işçileri, tekstil işçileri, madenciler, cam
işçileri gibi sıradan işçiler almaya başlamıştır (Aykaç ve Gümüş, 2019: 454).
1.3. Sanayi Devrimi Sonrası Çalışma
Önceki zamanlarda toplumların başarı ölçütü çevrelerine ayak uydurabil-
me yetenekleriyken günümüzde başarı, çevreye hükmetmek ve onu modern
bilimlere dayalı teknoloji aracılığıyla toplumun ihtiyaçlarına göre şekillendire-
bilmektir (Güran,2011: 189). Bu doğrultuda sanayileşmeyi tetikleyen ve itici
gücü oluşturan teknoloji ve buna bağlı değişim günümüze kadar hız kesmeden
devam etmiştir.
Günümüzde, bilgi teknolojileri ve bilgiye dayalı ekonomi söz konusu ol-
duğunda, bilgi en temel ve belirleyici bir üretim faktörü hâline gelmiştir (Rifkin,
2014). Bilhassa 20. yüzyılın başından itibaren otomotiv sektöründe yaşanan
gelişmeler, bilgisayar teknolojisinin gelişmesini sağlamış ve araştırma-
geliştirme faaliyetlerinin öneminin artmasıyla çalışma hayatında da büyük deği-
şiklikler olmuştur. Dolayısıyla üretim süreçlerinde yaşanan dönüşümün toplum-
sal hayatın pek çok alanında da dönüşüm yarattığını söylemek mümkündür.

Dijitalleşme ve Emeğin Dönüşümü
71
Teknolojinin gelişimine bağlı olarak değişen üretim süreci ile birlikte is-
tihdam ve çalışma yaşamı da değişmiştir. Artık kol gücünün yerini teknolojinin
aldığı, teknolojik bilgiyi kullanabilen kişilerin ağırlıklı olarak zihinsel çalışma-
lar yaptığı bir toplum bulunmaktadır. Yeni işlere uyum sağlayabilecek bu yeni
işçiler yeni ekonomik sistemin olmazsa olmaz unsurlarını oluştururken aynı
zamanda sermayedarın istediği verimlilik seviyesi de yakalanmıştır. Dolayısıyla
beden gücünün yanı sıra yakın zamanda ağırlığını hissettiren ve firmaların vaz-
geçemedikleri yüksek niteliklerle donatılmış çekirdek iş gücü vasfını elde eden
yeni bir işçi tipi çalışma hayatına dâhil olmuştur.
2. YENİ TEKNOLOJİLER VE EMEK
Teknolojik gelişmelerin üretimle bütünleşmesi iş gücünün yapısını da ol-
dukça değişmiştir. Yeni teknolojilere bağlı olarak yaşanan dijitalleşme kültürel,
sosyal ve davranışsal anlamda değişikliklere yol açarken çalışma yaşamını ve iş
gücünün yapısını da derinden etkilemiştir. Yaşanan dönüşüm iş, meslek ve gö-
rev tanımlarını değiştirmiş, yepyeni işler, meslekler ve çalışma biçimleri ortaya
çıkmış, üretimin otomasyonu, yapay zekâ ve giderek artan robotik teknolojiler
bu dönüşümü devamlı hâle getirmiştir (Yankın, 2018: 1).
Yeni teknolojilerin çalışanlar ve vasıfları üzerine etkileri de derinden olmuş-
tur. Bu anlamda firmaların emek piyasasından talep ettikleri vasıflar değişmiş,
düşük vasıflı veya yarı vasıflı işler kendilerini otomasyona ve dijitalleşmeye bı-
rakmışlardır. Diğer yandan dijitalleşme ona ayak uydurabilen işçileri korumuş ve
ayak uyduramayanlar ile arasında özellikle ücret başta olmak üzere iş modelleri,
çalışma becerileri vb. gibi her anlamda farklılıklar meydana getirmiştir.
Degryse (2016: 17-18), dijitalleşme ve iş gücü piyasası üzerindeki etkileri
şu şekilde sıralamaktadır:
 İstihdam yaratma: yeni sektörler, yeni ürünler, yeni hizmetler,
 İş değişikliği: dijitalleşme, insan / akıllı makine arayüzü, yeni yönetim
biçimleri;
 İşin yok edilmesi: otomasyon, robotlaştırma,
 İş değişimi: dijital platformlar, kitle kaynak kullanımı, 'paylaşım' eko-
nomisi.
Dijitalleşmenin yukarıda sayılan dört etkisi iş gücü piyasalarındaki geliş-
melere, ücrete, sosyal eşitsizliklere, yeni yaratılan, değiştirilen veya 'kaydırılan'
işlerin kalitesinden kaynaklanan makroekonomik çıkarlara vurgu yapmaktadır.

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
72
2.1. Bilgi Teknolojisi ve Vasıflar
1990’lardan beri fabrika işçileri gibi vasıf seviyesi orta olan standart işlerin
azaldığı, rutin olmayan manuel işler ve soyut sayılabilecek işlerde eş zamanlı
bir artış görünmektedir (Şekil 1).
Şekil 1: İşlerin Beceri Durumlarına Göre Trendler
Kaynak: Global Trends to 2030: The Future of Work and Workplaces, pp. 2.
Meydana gelen bu durum ise yeni işlerin küçük bir nüfus üzerinde dağıl-
masına, nihayetinde nüfusun küçük bir kısmına akan ve gelir kutuplaşmasına
dönüşen ücretleri meydana getirmektedir (ESPAS2). Diğer yandan düşük iş
gücü potansiyeline sahip bazı firmaların üretkenlik ve pazar payı konusunda
küresel düzeydeki rakiplerinin de önüne geçerek dijitalleşme açısından çoğu
sektöre hâkim hâle geldiler. Yüksek vasıflı işçiler ve yüksek maaşlı firmaların
artışı mevcut eşitsizlikleri daha da derinleştirmiştir.
Genç işçilerin geçici, yarı zamanlı ve standart dışı işlerde bulunma olasılı-
ğının yüksek olmasının yanı sıra güvencesiz ve sosyal korumanın azaldığı şu
dönemde uzun süredir emek piyasası içerisinde olanların sosyal koruma açısın-
dan nispeten daha şanslı olduklarını söyleyebiliriz.
Dijitalleşmenin artmasıyla birlikte iş ve yaşam arasındaki çizgi de muğlak-
laşmaya başlamıştır. Tam zamanlı çalışma ve işsizlik arasındaki ikileme mey-
dan okuyan atipik istihdamda meydana gelen artışa da bağlı olarak vasıflar an-
lamında bol miktarda fırsat ve yüksek riskleri de beraberinde getirmektedir.
2 European Strategy and Policy Analysis System

Dijitalleşme ve Emeğin Dönüşümü
73
Tablo 2: Dijital Ekonomide İşler
Dijitalleşme Riski Taşıyan
İşler
Dijitalleşme Riski Düşük
Olan İşler
Yeni İşler

Ofis işleri ve büro işleri
 Satış ve ticaret
 Nakliye, lojistik
 Üretim endüstrisi
 İnşaat
 Finansal hizmetlerin bazı
yönleri
 Bazı hizmet türleri (ter-
cüme, vergi danışmanlık
vb.)

Eğitim, sanat ve medya
 Yasal hizmetler
 Yönetim, insan kaynak-
ları yönetimi
 Ticaret
 Finansal hizmetlerin
bazı yönleri
 Sağlık hizmeti sağlayı-
cıları
 Bilgisayar çalışanları,
mühendisler ve bilim
adamları
 Bazı hizmet türleri
(sosyal hizmet, kuaför-
lük, güzellik bakımı vb.)
Ortalamanın En Üstü
 Veri analistleri, veri madenci-
leri, veri mimarları
 Yazılım ve uygulama geliştiri-
cileri
 Ağ oluşturma uzmanları, yapay
zekâ vb.
 Yeni zeki tasarımcılar ve üreti-
ciler
 Makineler, robotlar ve 3B
yazıcılar
 Dijital pazarlama ve e-ticaret
uzmanları
Ortalamanın En Altı
 Dijital platformlarda çalışan
dijital 'mutfak köleleri'
 Uber sürücüleri, gündelik garip
işler (onarımlar, ev geliştirme,
evcil hayvan bakımı vb.)
Kaynak: Degryse, 2016: 23.
Çalışma kültüründeki teknolojik kazanımlar ve meydana gelen değişiklik-
ler firmalar açısından yüksek vasıf arayışını da beraberinde getirmiştir. Yüksek
vasıf gerektiren işlerde çalışanlar ise belirsiz çalışma standartları altında “sıfır
saat”li sözleşmelere imza atmaya başlamışlardır.
Anılan yeni dönemde mesleklerin vasıflarında meydana gelen değişme çok
boyutludur. Beceri açısından istenen karmaşık sorun çözme, kritik düşünme,
aktif öğrenme gibi beceriler beklenirken programlama, sosyal anlayış gibi farklı
vasıflar da aranmaktadır (Berger ve Frey, 2016: 30). Bu doğrultuda gerek ge-
lişmiş kullanıcı becerileri gerekse dijital uzman becerileri giderek artan bir ge-
reklilik olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletme, girişimcilik ve teknik becerilerin
kombinasyonu gibi beceri kullanım kümelerinin emek talebinde etkili olduğu
görülmektedir.
2.2. Dijitalleşme ve Emek Üzerinde Etkileri
Dijitalleşmenin emek üzerindeki etkilerini net bir biçimde kestirebilmek ve
geleceğe yönelik etkisinin ne yönde olduğunu söylemek çok kolay olmayacak-
tır. Ancak dijitalleşme ve çalışma hayatına yansımalarına bakıldığında yaşanan

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
74
teknolojik gelişmenin emek tasarrufu sağlamasının yanı sıra, dijital teknolojile-
rin eski işlerin yerini alacak dolayısıyla da emek talebini en azından eski sevi-
yede tutacak düzeyde yeni işler yaratmadığı anlaşılmıştır (Larsson ve Teigland,
2020: 1).
Tablo 3: Teknolojik İşsizlik Tahminleri
Kurum Tahmin
Oxford Üniversitesi Amerika'da yüksek iş riski altındaki çalışanların %47'si otomas-
yonla değiştirildiğini
PricewaterhouseCoopers Amerika'daki işlerin %38'i, Birleşik Krallık'taki işlerin %30'u ve
Japonya'daki %21'i ve Almanya’nın otomasyon riski altında oldu-
ğunu
ILO Önümüzdeki 20 yıl içinde otomasyon riski altında olan işlerin %56
olduğunu
McKinsey Tüm mesleklerin %60'ı teknik olarak otomatikleştirilebilir olduğu-
nu
OECD Yüksek risk altındaki işlerin %9 olduğu, bununla birlikte işlerin
%50 ile %70 arasındaki kısmının düşük ihtimal olsa da otomasyo-
na devredilebilir işler olduğunu
WB Gelişmekte olan ülkelerdeki tüm işlerin 2/3'ü otomasyon riski
altında olduğunu
Bruegel AB ülkeleri: işlerin %47 ila %54'ü otomasyon riski taşıdığını
Kaynak: Balliester and Elsheikhi, 2018: 11.
Dijitalleşme nedeniyle gerek işin doğası gerek kalitesi gerekse işin verimli-
liği gibi iş gücü piyasasındaki değişiklikler hızla gerçekleşmektedir. Emeğin
dijitalleşmesi ve dijital dönüşüm, çalışmanın temelini değiştirdiği için yıkıcı bir
etki ile anılmaya başlamıştır. Dijitalin yakınsaması işyerinin ve iş gücünün ge-
leceğini şekillendirmede etkili olmuştur. Tarih boyunca Tarım Devrimi, Sanayi
Devrimi vb. devrimlerle mukayese edildiğinde teknoloji devriminin çok daha
kısa bir zaman yörüngesinde ilerlediği (Larsson ve Teigland, 2020: 319), bu
nedenle emeğin kendisine çok daha hızlı bir biçimde dijital yol haritası belirle-
mesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. Nitekim emeğin gerek tarım gerek sanayi
gerekse diğer devrimlerde olduğu kadar uzun zamanlara sahip olmadığını gör-
mek mümkündür.
Dijitalleşme sadece iş gücü talebini etkilememekte, talebe de bağlı olarak
iş gücü arzı da dijitalleşmeden etkilenmektedir. Dijitalleşme iş gücü talebini
değişen iş üzerinden etkilemektedir. Bazı işlerin temelde kodlanabilir rutin gö-
revleri yerine getirmek olduğu görülmektedir. Montaj hatları veya büro işleri
vb. bu işler otomasyonun yayılmasıyla birlikte yavaş yavaş yok olma sürecine

Dijitalleşme ve Emeğin Dönüşümü
75
girmişlerdir. Diğer yandan dijitalleşmenin aynı zamanda iş gücü piyasasına giriş
önündeki engelleri azaltan (çevrim içi öğrenme teknolojileri, etkileşimli e-
kitaplar, gayriresmî eğitim videoları vb. malzemeler) aracıları veya platformları
da bulunmaktadır. Bu doğrultuda mekânsal anlamda olmasa da dijitalleşme
sayesinde iş gücü arz coğrafyasının genişlediğini söylemek mümkündür.
Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan 2019 tarihli bir raporda, dijital-
leşme ve küreselleşmenin iş çeşitliliği, düzenlemeler ve yaşlanan iş gücü üze-
rindeki etkileri gösterilmiştir. Tablo; artan eşitsizlik, değişen iş modelleri, çalı-
şanların becerilerinin azalması vb. bilgiler vermektedir.
Tablo 4: Dijital Dönüşümün AB İşgücü Piyasası Üzerindeki Etkisine Yönelik
Çerçeve
Eğilimler Çıkarımlar Zorluklar Politikalar

Teknolojik
süreçler ve
otomasyon
 Küresel iş
gücü piya-
sası
 Çalışmaya
ilişkin dü-
zenlemelerin
çeşitliliğin-
deki artış
 İşgücünün
yaşlanması

Eşitsizli-
ğin art-
ması
 Çalışma
modelle-
rinin de-
ğişmesi
 İş değiş-
tirme
 Beceri
değer
kaybı ve
beceri ha-
ritası
İçerme
 İşgücü
piyasasın-
daki ekono-
mik ve sos-
yal kutup-
laşmanın
önlenmesi
Yeni Bir Sosyal Sözleşme
• Dijital sahipliğin
değerini yeniden da-
ğıtmak
• İstihdam katkıları ve
vergiler için Dijital
Tek Pencere
• Tarafsız sosyal koruma
Piyasalar
ve Kurum-
lar
Düzgün İş
 Kaliteli
işlerin üre-
tilmesi,
 İşçi refahı
ve işyaşam
dengesini
korumak
Yeni Çalışma İlişkileri
• Yeni bir Sosyal Diya-
log
• İşçilere farklı iş düzen-
lemeleri ile eşit mua-
mele edilmesi
• İş sağlığı ve güvenliği
risklerinin önlenmesi
İşletmeler
ve Çalışma
İlişkileri
Yetenekler
Gelecekte
istihdam edile-
bilir kılmak
Nitelikli Bir İşgücü
• Dijital beceri kişisel
öğrenme hesapları
• Eğitim, kariyer rehber-
liği ve kalite güvence-
sinin sağlanması
• Beceri açıklarını
azaltmak için aracılık
(özellikle STEM'deki
kadınlar, yerinden
edilmiş veya daha az
vasıflı işçiler için)
İşçiler ve
İnsan
Kaynakları
Uygulama-
ları
Kaynak: European Commission. 2019; 14.

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
76
3. DİJİTALLEŞMENİN EMEK VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ
Yeni teknolojilerin fiziksel görevleri, entelektüel görevleri ve müşteri hiz-
metleri görevlerini otomasyonlaştırmasıyla birlikte üretimin otomasyonlaşması
hız kazanmıştır. Robotlar aracılığı ile yerine getirilen fiziksel görevler, bilişsel
işlemler ve kodlamalar aracılığı ile elde edilen entelektüel görevler ve bankacı-
lık hizmetleri veya market hizmetleri gibi hizmet sektörüne bağlı işlerin tekno-
lojiye devredilmesinin gelişmekte olan ekonomileri olumsuz etkileyeceği tah-
min edilmektedir (ESPAS).
Uzun ömür ve artan refah, insanların iş gücünde daha aktif ve daha uzun
kalmalarını sağlamıştır. Dolayısıyla bu neslin dijital döneme ayak uydurabilme-
si konusunda endişeler doğurmaktadır. Dijital beceriden yoksun bu kişilere, Z
kuşağındakinin aksine geleneksel yapıda işlerin kalması ve bu işlerin azalma
eğilimi içerisinde olması toplumu olumsuz etkilemektedir. Her ne kadar dijital
beceriler konusunda geleneksel çalışanların eğitilme ihtimali olsa da bu kişilerin
kısa ve orta vadede yeni elde ettikleri becerileri kullanıp kullanamayacakları
veya yeni nesil çalışanların seviyelerini yakalamada etki düzeyleri konusunda
muğlaklıklar mevcuttur.
Dijitalleşme sosyal yardım hizmetleri, eğitim ve öğretim veya iş entegras-
yonu gibi sosyal ekonomiyi de etkilemektedir. Sosyal ekonomi, gerekli ve/veya
yeterli beceriye sahip olmayan veyahut özel ihtiyaçları olduğu için farklı emek
piyasalarında istihdam edilemeyecek pek çok kişiye istihdam olanağı sağlamak-
tadır (Dachs, 2018). Standart meslekler üzerindeki dijitalleşme baskısı sosyal
ekonomideki işleri de zorlaştıracaktır. Sosyal ekonomi rutin olmayan görevler
üstlenmektedir. Sağlık, sosyal hizmet, eğitim gibi alanlarda meydana gelen diji-
talleşmeyi organize etme ve yönlendirme açısından sosyal ekonomiye yeni araç-
ların sağlanması gerekmektedir.
Giderek artan sayıda araştırmacı, robotik ve otomasyondaki teknolojik iler-
lemenin net iş kayıplarına veya daha düşük ücretlere yol açacağını, çünkü bu
ilerlemelerin giderek iş gücünün yerini alacağını savunmaktadır. Bu eğilim
muhtemelen devam edecek; örneğin Dünya Ekonomik Forumu, dünya çapında
96.928.000 ofis ve yönetim çalışanından 4.759.000'inin (yüzde 4,9) 2020 yılına
kadar gereksiz hâle getirileceğini tahmin ettiklerini bildirmektedir (Ballieser ve
Elsheikhi, 2018: 9).

Dijitalleşme ve Emeğin Dönüşümü
77
4. YENİ DÖNEM EMEĞİ İÇİN ALTERNATİF ÇÖZÜM
ÖNERİLERİ
Dijitalleşmeye emek açısından bakıldığında çalışan insanları korumanın ve
gelecekte de istihdam edilebilirliğini arttırmanın yolunun onlara beceri kazan-
dırmaktan geçtiği görülmektedir. İstenen, iş gücü piyasasındaki kutuplaşmayı,
buna bağlı olarak ekonomik ve sosyal engelleri önleyerek daha kapsayıcı bir
toplum inşa etmektir (Larsson ve Teigland, 2020: 11).
Hızla dönüşen dijital ortamda alakalı kalmak ve çalışma hayatı boyunca
beceriler kazanmak, emeğin dijital becerilerini etkinleştirmesi oldukça önemli-
dir. Yenilikçi öğrenmek ortamları ve daha iyi kariyer seçenekleri oluşturabilme-
leri için gerek emeğin kendisi gerekse politika yapıcılar veya özel kuruluşlar
aracılığıyla kaliteli eğitim standartları oluşturmak ve desteklenebilir dijital
okuryazarlık teşvik edilmelidir.
Özellikle meydana gelen yapısal beceri açıklarını azaltmak ve emeğin güç-
lenmesinin yanı sıra yeteneklerinin de geliştirilebilmesi için, iş gücü piyasası
aracıları vasıtasıyla, özellikle STEM3 alanlarında, gerekirse maliyeti işveren
tarafından karşılanan eğitimler verilmelidir.
Otomasyon ve dijitalleşme riski tüm çalışanlar için vardır. Ancak bazı
genç işçilerin karşılaştıkları risklere rağmen doğru eğitimi aldıklarında, dijital
teknolojinin sunduğu yeni fırsatlardan yararlanmak için, potansiyelleri diğerle-
rine oranla daha yüksektir (Hawksworth, Berriman ve Goe, 2018: 27). Paralel
şekilde emek piyasasında uzun zamandır yerini alanların da kendilerini gelece-
ğin dijital işyerleri için yeterli beceri düzeylerine ulaştırması ve bunu aktif bir
biçimde kullanabilir olması gerekmektedir.
Dijitalleşmenin sosyal koruma sistemi içerisinde de yer edinmesi gerek-
mektedir. İşgücü ve iş çeşitliliği konusunda baskın rol oynamaya başlayan ve
çok yakın bir tarihte işlerin tamamen dijitalleşmesi olasılığı karşılığında bugü-
nün sosyal koruma programlarının, işçileri korumada yetersiz olacağı düşünül-
mektedir. Büyük ölçüde standart, tam zamanlı çalışmaya dayalı iş kanunlarının
dijitalleşmiş iş gücünü ne kadar kapsadığı ve dijital iş gücünün bundan ne ka-
dar faydalanabileceği meçhuldür. Dijitalleşmenin gerek iş güvenliği konusun-
da gerekse çalışanların görev ve sürelerinde hatta çalışma şekillerinde aşın-
3 Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Resim ve Matematik

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
78
dırma meydana getirdiği, bunun yanı sıra iş gücü için stres ve zihinsel sağlık
sorunlarını da beraberinde getirebileceği söylenmektedir.4 Bu nedenle kırılgan
sosyal koruma sistemlerinin gelecekteki finansal şokları karşılamada yeterli
olup olmadığı veya bu şoklara uygun olup olmadığı henüz bilimeyen bir diji-
tal çağ bizleri beklemektedir.
SONUÇ
Teknolojinin hızla ilerlemesi sosyal ve ekonomik hayatta dönüşümün hızı-
nı artırmaktadır. Artan sayıda sınai ve hizmet üretiminin insanlar yerine maki-
neler ve robot teknolojiler tarafından gerçekleştirilme potansiyeli her geçen gün
daha da artmaktadır. Gelecekte, teknolojinin işyerinde daha güçlü bir varlığa
sahip olması kaçınılmaz görünmektedir. Öngörülen verilerde, robot teknolojile-
rin özellikle emek gücünü devre dışı bırakacağı, pek çok mesleği ortadan kaldı-
racağı ve bir işsizler ordusu ortaya çıkacağı iddia edilmektedir. Diğer taraftan,
yeni teknolojilerin belirli meslek ve sektörlerde emeğin yok olmasına yol açsa
da yaratıcı yıkım etkisiyle yüksek vasıflı ve eğitim düzeyi yüksek bir emeğin
yeni istihdam alanları oluşturacağına yönelik çeşitli görüşlerin olduğu da söyle-
nebilir.
Özellikle, küreselleşmenin emek piyasaları üzerine etkisinde de bu du-
rumu görmek mümkündür. Teknolojik gelişmeler, yüksek vasıflı iş gücüne
olan talebi artırmakta ve buna karşın orta ve düşük vasıflı iş gücüne olan
talep ise gün geçtikçe azalmaktadır. Ancak, teknolojik gelişmelerin uzun
dönemli işsizliğe neden olmadığını da söylemek mümkündür. Zira, kısa dö-
nemde yerinden edilmiş iş gücünün ya da işini kaybetmiş iş gücünün yeniden
istihdam edilebilmesini sağlamak için yeniden beceri kazandırma programları
etkili olabilir. Dolayısıyla, teknolojik gelişmelerdeki baş döndürücü hızla
başa çıkabilmek için eğitim ve öğretime daha fazla odaklanılması gerekmek-
tedir.
4 Avrupa Komisyonu, 2019.

Dijitalleşme ve Emeğin Dönüşümü
79
KAYNAKÇA
Aykaç, M. ve Gümüş, İ. (2019). “Çalışmanın Dönüşümü ve Geleceği”, ed. İlhan Eroğlu,
Değişim ve Dönüşüm Perspektifinden İktisadi Bakış, Bursa: Ekin Yayınları.
Balliester, T., & Elsheikhi, A. (2018). The Future of Work: A Literature Review. ILO
Research Department Working Paper, 29.
Berger, T., & Frey, C. B. (2016). Structural Transformation in The OECD: Digitalisa-
tion, Deindustrialisation and The Future of Work.
Dachs, B. (2018). The Impact of New Technologies on The Labour Market and The
Social Economy. European Parliamentary Research Service.
Degryse, C. (2016). Digitalisation of The Economy and its Impact on Labour Mar-
kets. ETUI Research Paper- Working Paper.
ESPAS. (2018). Global Trends to 2030: The Future of Work and Workplaces, Eurpoean
Strategy and Policy Analysis System Ideas Paper Series.
European Commission. (2019). The Impact of Digital Transformation on EU Labour
Markets, Luxembourg. Publications Office of The European Union.
Freyer, H. (2014). Sanayi Çağı, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Giddens, A. (2008). Sosyoloji, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Güran, T. (2011). İktisat Tarihi, İstanbul: Der Yayınları.
Hawksworth, J., Berriman, R., & Goel, S. (2018). Will Robots Really Steal Our Jobs?
An International Analysis of The Potential Long TermImpact of Automation. Pri-
cewaterhouse Coopers, http://pwc. co. uk/economics, access, 13.
Larsson, A., Teigland, R. (2020). The Digital Transformation of Labor. Taylor & Francis.
Nolan, P. & Lenski, G. (1999). Human Societies: An Introduction to Macrosociology,
New York: McGraw Hill.
Omay, U. (2009). Emeğin Kültür ve Manipülasyon Teorisi, İstanbu: Beta Yayınları.
Ören, K. (2018). Çalışma Sosyolojisi, Nobel Yayınları.
Rifkin, J. (2014). The Zero Marginal Cost Society: The Internet of Things, the Collabo-
rative Commonsand The Eclipse of Capitalism. New York: Palgrave Macmillan
Trade.
Stalin, (2009). Diyalektik Materyalizm ve Tarihsel Materyalizm, Bilim Ve Sosyalizm
Yayınları.
Ülgen, P. (2013). Geç Ortaçağ Avrupasında Lonca Teşkilatı, International Journal of
History, History Studies, A Tribute to Prof. Dr. Halil İnancık, 471-487.
Yankın, F. (2019). Dijital Dönüşüm Sürecinde Çalışma Yaşamı. Trakya Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7 (2) , 1-38.
Yüksel, H. (2014). Emek Kavramının Ortaya Çıkışında Rol Oynayan Tarihi Dönüm
Noktalarının Süreç Merkezli Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel University Jo-
urnal of Faculty of Economics&Administrative Sciences, 19(2), 257-273.

459
ÖZGEÇMİŞLER
Dr. Öğr. Üyesi Yasin Çakırel (Editör)
Gazi Üniversitesi Büro Yönetimi Öğretmenliği programından 2006 yılında lisans,
2009 yılında yüksek lisans derecesini almıştır. 2016 yılında İstanbul Üniversitesi
İşletme Yönetimi ve Organizasyon Doktora programını “İşletmelerde Bilgi Kültürü
ve Yenilik Etkileşimi: Türk İşletmelerinde Bir Araştırma” konulu teziyle tamamla-
mıştır. 2008 yılında Beykent Üniversitesinde başladığı akademisyenlik mesleğine,
2009’dan itibaren Kırklareli Üniversitesinde devam etmektedir. 2017-2021 yılları
arasında Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü olarak görev
yaptı. 2019 yılından beri Kırklareli Üniversitesi Teknokent’i yönetim kurulu üyesi
olarak görev yapmaktadır. Stratejik yönetim ve örgütsel davranış alanlarında araş-
tırmalarını devam ettirmektedir. Evli ve bir kız çocuğu babasıdır.
Dr. Öğr. Üyesi Günay Kurtuldu
Doktora tezini 2016 yılında İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Pazarlama Ana-
bilim Dalı'nda tamamladı. Kırklareli Üniversitesinde 2010-2018 yılları arasında
araştırma görevlisi olarak çalıştı ve 2018 yılında aynı üniversitede doktor öğretim
üyesi oldu. 2018-2021 yılları arasında Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-
tüsü Müdür Yardımcısı olarak görev yaptı. Ayrıca çeşitli bilimsel dergilerde baş
editör, editör ve editör yardımcısı görevlerini yürüttü. Uluslararası marka ittifakları,
küresel iş modelleri, dijital pazarlama, mobil pazarlama, sosyal medya, uluslararası
pazarlama, pazarlama araştırmaları ve tüketici davranışı konularında çalışmalar
yürütmektedir.
Öğr. Gör. Zeynep Miray Çakır
İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesinden mezun olmuştur. University of
Warwick’te Mühendislik Yönetimi ve Brunel University London’da Pazarlama
üzerine yüksek lisans yapmıştır. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde
doktorasına devam etmekte olan yazar Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bi-
limler Fakültesi Pazarlama ve Üretim Yönetimi Ana Bilim Dalında çalışmalarını
sürdürmektedir.

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
460
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Can Demirtaş
Lisans eğitimini Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşlet-
me Bölümünde 2007 yılında tamamlayan Mehmet Can Demirtaş, 2010 yılında aynı
üniversiteden bilim uzmanı ve 2015 yılında ise İşletme doktora programını tamam-
layarak mezun olmuştur. Hâlen Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakültesi İşletme Bölümünde doktor öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Temel ilgi
alanları pazarlama bilimi kapsamında siyasal pazarlama, seçmen davranışları, spor
pazarlaması ve perakendecilik şeklindedir.
Dr. Öğr. Üyesi Mehtap Demir
Sakarya Üniversitesi lisans ve yüksek lisans mezunudur. Doktorasını İstanbul Üniver-
sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri programında
tamamlamıştır. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çalışma
Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.
Dr. Öğr. Üyesi Serpil Çiğdem
Sakarya doğumludur. Lisans eğitimini Gazi Üniversitesinde tamamlamış olup yük-
sek lisansını 2009 yılında Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma
Ekonomisi alanında “İş güvencesizliğinin Çalışanların Stres Düzeyi Üzerindeki
Etkisi” konulu tezini sunarak tamamlamıştır. Ardından Sakarya Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri alanında “Medya En-
düstrisinde Freelance Gazetecilerin İşgücü Piyasası Analizi” başlıklı doktora çalış-
ması ile Doktor unvanı almıştır. Yüksek lisans çalışmaları esnasında 6 ay Alman-
ya’da, doktora çalışmaları esnasında 3 ay İtalya’da bulunmuştur. Freelance Çalış-
ma, Endüstri 4.0, Toplum 5.0, Gig Ekonomisi, Dijital Emek Platformları, Güvence-
sizlik konularında araştırmalar yapmakta ve çeşitli yayınları bulunmaktadır.
Dr. Öğr. Üyesi Bilâl Ezilmez
Bilal Ezilmez (Bursa, 1967) Uludağ Üniversitesinden 1991 yılında mezun oldu.
1995-2015 yıllarında Balıkesir Üniversitesinde (BAÜN) İngilizce okutmanı olarak;
2015-2021 yılları arasında Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi’nde (BANÜ) Ya-
bancı Diller Yüksek Okulu (YDYO) bünyesinde öğretim görevlisi olarak çalıştı.
Yüksek lisans ve doktora öğrenimini “işletme” alanında sırasıyla BAÜN ve Çanak-
kale Onsekiz Mart Üniversitesinde (ÇOMÜ) tamamladı. Nisan 2021’den bu yana
BANÜ Bandırma Meslek Yüksek Okulunda İşletme Yönetim ve Organizasyon
Bölümü İşletme Yönetimi Programında doktor öğretim üyesi olarak görev yapmak-
tadır. Yönetici ikna taktikleri, duygusal zekâ, duygusal emek, dijital danışmanlık ve
sosyal sermaye konularında çalışmaları bulunmaktadır.

Özgeçmişler
461
Dr. Öğr. Üyesi Burçin Aydoğdu
2002 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Yüksek lisansını İs-
tanbul Bilgi Üniversitesinde, doktorasını İstanbul Üniversitesinde tamamladı. 2013
yılından beri öğretim elemanı olarak çalışmakta, 2017 yılından bu yana Kırklareli
Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğretim üyeliği yapmaktadır.
Dr. Öğr. Üyesi Nuray Akar
Akdeniz Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler Fakültesi, Yönetim Bilişim Sistemleri
Bölümü, Bilişim Yönetimi Ana Bilim Dalı öğretim üyesidir. Lisans eğitimini Do-
kuz Eylül Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümünde;
yüksek lisans ve doktora eğitimini ise Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-
tüsü, İşletme Ana Bilim Dalında tamamlamıştır. Çalışma alanları arasında örgütsel
davranış, insan kaynakları yönetimi, mobbing, psikolojik sözleşme, çalışma yaşamın-
da sessizlik olgusu, dijital dönüşüm yönetimi ve nitel araştırma öne çıkmaktadır.
Dr. Öğr. Üyesi Tayfun Yörük
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknoloji-
leri Eğitimi Bölümünde lisans eğitimini tamamlayan yazar, yüksek lisans eğitimini
Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana
Bilim Dalında; doktora eğitimini ise yine aynı enstitünün Eğitim Yönetimi, Teftişi,
Planlaması ve Ekonomisi Ana Bilim Dalında tamamlamıştır. Eğitim teknolojileri,
uzaktan eğitim, öğrenme yönetim sistemleri, eğitimde insan-bilgisayar etkileşimi
alanlarında çalışmalarını sürdüren yazar Akdeniz Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler
Fakültesi, Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü, Bilişim Teknolojileri Ana Bilim
Dalı öğretim üyesidir.
Hanife Çakır
İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesinden 2015 yılında
mezun oldu. Aynı yıl Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları
Eğitim ve Araştırma Hastanesi nöroloji yoğun bakım kliniğinde çalışmaya başlayan
Çakır, hemşirelikte yönetim yüksek lisansını 2018 yılında tamamladı. Bu süreçte
Sağlık Bakanlığı Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi (UMKE) temel ve ileri eğitimlerini
de tamamlamıştır. UMKE ve Türkiye Dağcılık Federasyonunun ortaklaşa eğitimi ile
temel dağcılık eğitimi de almıştır. Lisanslı ve sertifikalı dağcı olup UMKE’nin tatbi-
katlarında görev almıştır. Ulusal ve uluslararası indeksli dergilerde yayınları bulunan
Hanife Çakır, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Hamidiye Sağlık Bilimleri Enstitüsünde
hemşirelikte yönetim doktora programına ve Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve
Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde yoğun bakım hemşireliğine de-
vam etmektedir.

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
462
Doç. Dr. Arzu Kader Harmancı Seren
İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulundan 2000
yılında mezun oldu. Aynı yıl özel bir kulak burun boğaz kliniğinde çalışmaya baş-
layan Harmancı Seren, hemşirelikte yönetim yüksek lisans eğitimini 2003 yılında,
hemşirelikte yönetim doktora eğitimini ise 2010 yılında tamamladı. Bu süreçte 2002
yılında İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesine atandı. Hastane-
nin Genel Cerrahi Ana Bilim Dalında değişik kliniklerde servis hemşiresi ve sorum-
lu hemşire olarak çalıştıktan sonra 2006 yılında organ nakli koordinatörlüğü göre-
vine getirildi. Sağlık Bakanlığı Organ Nakli Koordinatörlüğü Sertifika Programını
2008 yılında tamamladı. The Transplantataion Society, International Society for
Organ Donation and Procurement ve Astellas tarafından verilen organ nakli koordi-
natörlüğü bursunu kazandı. Bu bursla Barselona Üniversitesinin İleri Organ Nakli
Koordinatörlüğü Kursunu tamamladı ve Madrid’de Hospital Clinico San Carlos’da
intern olarak eğitim gördü. Ulusal ve uluslararası indeksli dergilerde yayınları bulu-
nan ve kitap bölümleri yazmış olan Arzu Kader Harmancı Seren evlidir ve altı ya-
şında bir kız çocuğuna sahiptir. Hâlen Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Fakültesi İngilizce Hemşirelik Programının Başkanlığını yürütmektedir.
Dr. Öğr. Üyesi Nilüfer Vatansever Toylan
1980 yılında Lüleburgaz'da doğdu. Lise eğitimini 1997 yılında Lüleburgaz Lisesin-
de tamamladı ve 2001 yılında Anadolu Üniversitesi Turizm ve Otel İşletmeciliği
Bölümünden mezun oldu. Aynı yıl Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İşletme Bölümünde Turizm İşletmeciliği alanında lisansüstü eğitimine başladı. 2005
yılında Hacettepe Üniversitesinden mezun oldu ve 2006 yılında Kırklareli Üniversi-
tesinde Öğretim Görevlisi olarak akademik kariyerine başladı.
2008-2014 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme
ve Organizasyon Anabilim Dalı Doktora Programında “Konaklama sektöründe
faaliyet gösteren stratejik ittifaklarda örgütler arası ilişki unsurlarının bilgi paylaşı-
mı aracılığıyla örgütsel yenilikçilik üzerindeki etkilerinin araştırılması” başlıklı
tezini yazarak doktora derecesi aldı. 2014 yılında Kırklareli Üniversitesi Turizm
Fakültesinde Yardımcı Doçent olarak akademik kariyerine devam etti. Hâlen aynı
bölümde görevini sürdürmekte olan Toylan Turizm İşletmeciliği, Destinasyon Yö-
netimi, Sürdürülebilir Turizm, Stratejik Yönetim, Çağdaş Yönetim, Örgütler Arası
ve Örgütsel Güven, Bilgi Yönetimi, Bilgi Paylaşımı ve İnovasyon konularında araş-
tırmalarına devam etmektedir.

Özgeçmişler
463
Doç. Dr. Cüneyt Dirican
Saint Joseph Fransız Lisesi ve Marmara Üniversitesi İşletme Bölümü mezunudur.
Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsünde Bankacılık doktorası
ve Sermaye Piyasası ve Borsa yüksek lisans derecelerini almıştır. Postbank’ların ve
Posta Bankacılığı’nın Ekonomideki ve Finansal Sektördeki Yeri, Etkileri ve Türki-
ye’de Uygulanabilirliği Üzerine Bir Çalışma (2005) adlı doktora ve Internet Banka-
cılığı’nın ve Internet’in Finansal Sektördeki Yeri ve Etkileri (2000) adlı tezleri bu-
lunmaktadır. Çeşitli finansal kurumlarda müşteri yönetimi, satış, şube, operasyon, iş
geliştirme, pazarlama, dağıtım kanalları, CRM alanlarında farklı kademelerde yöne-
ticilik görevlerinde bulunmuştur. Peppers & Rogers Group Yönetim Danışmanlığı,
INNOVA firmasında yönetici danışman olarak çalışmıştır. EMEA genelinde yurtdı-
şı ve lokal kurumlara iş geliştirme, satış, pazarlama ve stratejik yönetim danışman-
lığı ve eğitmenlik yapmıştır. PTT Bank, PTT Kargo, Birleşik Posta, ISTESOB Akıl-
lı (Esnaf) Kart gibi Türkiye’nin ilkleri olan projelere imza atmıştır. Sosyal Bilimler
ve Lisansüstü Eğitim Enstitüsü ve Sürekli Eğitim Merkezi müdürlükleri yapmıştır.
Sektörel birliklerde eğitmenlik, ayrıca danışmanlık, akademisyenlik, gazete yazarlı-
ğı, radyo programı yapmaktadır. Finans Kulüp Vakfı, FODER üyesidir. Demirkent
Araştırma ve Eğitim Vakfı Danışma Kurulu üyesidir. İyi derecede İngilizce ve
Fransızca bilmektedir.
Dr. Bilge Karadağ
1979 İstanbul Üsküdar doğumlu olan Bilge Karadağ, 2000 yılında İstanbul Üniver-
sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümünden mezun olduktan son-
ra, 2001 yılında Commercial Union Sigorta A.Ş.de sigorta sektörü ile tanışarak 3 yıl
Finansal Danışman olarak çalıştı. Bu süre zarfında Marmara Üniversite Bankacılık
ve Sigortacılık Enstitüsünde Sermaya Piyasaları ve Borsa yüksek lisansını “Bireysel
Emeklilik Fonlarının Makro Ekonomik Etkileri” adlı tezi çalışması ile 2003 yılında
tamamladı. 2004 yılında NN Hayat Emeklilik A.Ş.de Finansal Kurumlar ve Kurum-
sal Pazarlamada çalışmaya başlayan Bilge Karadağ, 2007 de eğitmen olarak görevi-
ne devam etti. Aynı zamanda İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde
İktisat Doktora programına katıldı. 2010 yılında “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sis-
temi ve Yapısal Düzenlemelerin Etkinliği” adlı tez çalışması ile doktorasını tamam-
ladı. Aynı yıl NN Hayat Emeklilik’in eğitim departmanı kurdu ve 2017 yılına kadar
eğitim departmanını bir fiil yönettikten sonra şirketin Satış Destek sorumluluğunu
da devraldı. Hâlen NN Hayat Emeklilik A.Ş. Satış Destek-Eğitim-Banka Kanalı
Raporlama ve Performans Yönetiminden Sorumlu Müdür olarak çalışmaya devam
etmektedir.

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
464
Öğr. Gör. Kadir Metin Akbaş
1981 yılında Almanya’nın Freiburg kentinde doğdu. Aslen Uşaklıdır. 2005 yılında
Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümünden mezun oldu. Mezu-
niyet sonrasında, İstanbul’da birçok televizyon kanalında haber muhabiri olarak
çalıştı, gazete ve dergilerde köşe yazarlığı yaptı. 2015 yılında Kocaeli Üniversitesi
İletişim Bilimleri Anabilim Dalında yüksek lisansını tamamladı. 2016 yılından beri
Kırklareli Üniversitesi Pınarhisar Meslek Yüksekokulu Pazarlama ve Reklamcılık
Bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır. İletişim tarihi, medya, gazeteci-
lik, İnternet, sosyal medya, yapay zekâ, transhümanizm, insan ve teknoloji konula-
rında okumalar yapmaktadır.
Arş. Gör. Ramazan Furkan Özkul
1995 yılında Bursa’nın Osmangazi ilçesinde doğdu. 2013’te Bursa Hürriyet Anado-
lu Lisesinden mezun oldu. 2018 yılında Bursa Uludağ Üniversitesi İİBF İşletme
Bölümünü bitirdi. Aynı yıl Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü-
sü İnsan Kaynakları Yönetimi ve Liderlik Anabilim Dalında yüksek lisans eğitimi-
ne başladı. Yine aynı yılın Ekim ayında Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF İnsan
Kaynakları Yönetimi Bölümünde araştırma görevlisi olarak başladığı görevine
hâlen devam etmektedir.
Doç. Dr. Ahmet Sait Özkul
1982 yılında Bilecik’te doğdu. 1999’da Bilecik Ertuğrul Gazi Lisesini bitirerek
Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF İşletme Bölümüne girdi. 2004’te buradan
mezun oldu. Aynı yıl Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İşletme Bölümünde Yönetim ve Organizasyon Anabilim Dalında yüksek lisansa
başladı. 2007’de “Yaşam ve Çalışma Değerlerini Etkileyen Faktörler-SDÜ Öğrenci-
leri Üzerine Bir Araştırma” adlı teziyle yüksek lisansını tamamladı. 2007 yılı güz
döneminde Süleyman Demirel Üniversitesi SBE İşletme Anabilim Dalında doktora
eğitimine başladı. Aralık 2008’de Süleyman Demirel Yalvaç Meslek Yüksekoku-
lunda öğretim görevlisi olarak göreve başladı. 2012 Kasım ayında “Türk Yükseköğ-
retiminde İşletme Eğitimi, 1883-1954” adlı teziyle bilim doktoru unvanını aldı.
2012 Aralık ayında Süleyman Demirel Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişki-
ler ve Tanıtım Bölümünde Dr. Öğretim Üyesi olarak göreve başladı. 22.07.2020
tarihinde yönetim ve strateji alanında doçent unvanı aldı. Hâlen Süleyman Demirel
Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümünde öğretim üye-
liği görevine devam etmektedir. Akademik ilgi alanları, akademik örgütlerde yöne-
tim ve organizasyon, işletmecilik ve yönetim tarihi, örgütsel davranış, iletişim ve
hitabet, çalışma değerleri olarak sıralanabilir.

Özgeçmişler
465
Dr. Öğr. Üyesi Orhan Onur Aşkın
1982 İzmir doğumludur. 2005 yılında Süleyman Demirel Üniversitesinde Lisans
eğitimini tamamlamış, lisansüstü eğitimini ve doktora eğitimini aynı üniversitenin
Fen Bilimleri Enstitüsünde tamamlamıştır. 2014 yılında doktor ünvanını almıştır.
Aynı yıl Kırklareli Üniversitesinde Dr. Öğretim Üyesi olarak görev yapmaya baş-
lamıştır. 2017-2020 yılları arasında Kırklareli Üniversitesi GKUAM’nde müdür
olarak görev yapmıştır. Hâlen, TOBB Kırklareli Genç Girişimciler İl İcra Kurulu
Başkan Yardımcılığı ve MHP Kırklareli İl Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerini
yürütmektedir. 15 adet projede çeşitli görevlerde çalışmış, 1 kitap ve 30’dan fazla
bilimsel makale, yayın ve bildiride yer almıştır. Ayrıca 2021 yılında alınan Kırkla-
reli Beyaz Peynirinin Coğrafi İşareti için hazırlanan dosyaya imzasını atmıştır.
Öğr. Gör. Cihan Gökçöl
1979 yılında İstanbul’da doğan Cihan GÖKÇÖL, ilk, orta, lise eğitimini İstanbul’da
tamamladı. 2001 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Petrol ve Doğal Gaz Mühen-
disliğinden, 2006 yılında da Gebze Teknik Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendis-
liği (Makine Mühendisliği) yüksek lisans programından mezun olmuştur. 2003-
2009 yılları arasında, Gebze Teknik Üniversitesinde Araştırma Görevlisi olarak
çalışmıştır. 2009 yılından itibaren de Kırklareli Üniversitesinde Öğretim Görevlisi
olarak çalışmaktadır. Otomotiv ve Enerji sistemleri alanlarında birçok kitap, kitap
bölümü ve makaleleri bulunmaktadır.
Doç. Dr. Ömer Faruk Güleç
01.01.1987 Karaman doğumlu olan yazar 2010 yılında Hacettepe Üniversitesi İngi-
lizce İşletme Bölümünü ve 2017 yılında aynı üniversitenin doktora programını bi-
tirmiştir. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölü-
münde akademik faaliyetlerini sürdüren yazarın muhasebe performansı, muhasebe
standartları, kurumsal yönetim ve denetim alanında çalışmaları bulunmaktadır.
Tucan Bektaş
25.08.1993 Tokat doğumlu olan yazar 2017 yılında Kütahya Dumlupınar Üniversi-
tesi Muhasebe Bölümünü ve 2020 yılında Kırklareli Üniversitesi İşletme Yüksek
Lisans programını bitirmiştir. Çimento sektöründe özel bir şirkette çalışan yazarın
muhasebe alanında çalışmaları bulunmaktadır.

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
466
Dr. Öğr. Üyesi Berkay Barış
Yazar 1983 yılında Ankara’da doğdu. 2005 yılında Süleyman Demirel Üniversitesi
Tekstil Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. 2006-2008 yılları arasında bir özel
sektör kuruluşunda boyahane şefi olarak çalıştı. Lisansüstü eğitimine başladığı Te-
kirdağ Namık Kemal Üniversitesinde 2012 yılında yüksek lisans ve 2018 yılında
doktora eğitimini tamamladı. Evli ve iki çocuk babası olan yazar hâlen Kırklareli
Üniversitesi Lüleburgaz Meslek Yüksekokulu Tekstil Teknolojisi Programı’nda Dr.
Öğr. Üyesi kadrosunda çalışmaktadır.
Dr. Tuğrul Oğuzhan
1975 yılında Domaniç/Kütahya’da dünyaya gelen Dr.Tuğrul OĞUZHAN, lisans
eğitimini Kara Harp Okulu Sistem Mühendisliği Bölümünde tamamlayarak 1996
yılında mezun olmuştur. 2002 yılında Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-
tüsünde İşletme, ABD’de Savunma Sitemleri ve Lojistik Yönetimi Programı üzeri-
ne yüksek lisansını tamamlayan Dr. Tuğrul Oğuzhan, 2015 yılında doktora eğitimi-
ni Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsünde Savunma Yönetimi progra-
mında tamamlamıştır. 1996-2020 yılarında Türk Silahlı Kuvvetlerinin değişik ka-
demelerinde görev yapan Dr. Oğuzhan, 2007-2016 yılları arasında Kara Harp Oku-
lu İşletme Bölümü Yönetim Organizasyon ABD’de öğretim görevlisi olarak çalış-
mıştır. 2020 yılında emekli olan Dr. Tuğrul Oğuzhan evli ve bir çocuk sahibidir.
Ankara ilinde ikamet eden Dr. Tuğrul Oğuzhan, 2021 yılı itibariyle OSTİM Teknik
Üniversitesi OSTİM Teknik Üniversitesi İİBF'de Doktor Öğretim Üyesi olarak
göreve başlamış olup değişik alanlardaki bilimsel ve akademik çalışmalarını devam
ettirmektedir. İleri düzeyde İngilizce bilmektedir.
Dr. Mustafa Kemal Topcu
Dr. Mustafa Kemal Topcu, Kara Harp Okulunda sistem mühendisliği alanındaki
lisans eğitimini takiben Bilkent Üniversitesinde MBA (Finansal Yönetim) yapmış-
tır. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsünde “Savunma Yönetimi” alanın-
da 2015 yılında tamamladığı doktora çalışmasında insan sermayesinde verimliliği
artırmada psikolojik sözleşmenin rolünü araştırmıştır. Türk Silahlı Kuvvetlerinde
birlik komutanlığı, proje yöneticiliği ve program subaylığı görevlerinde bulunduk-
tan sonra 2013 yılında kendi isteği ile ayrılan Dr. Mustafa Kemal Topcu özel sektörde
insan kaynakları müdürlüğü ve proje yürütücülüğü görevlerinde bulunmuştur. Dokto-
ra sonrasında çalışmalarına insan kaynakları yönetimi, stratejik yönetim, savunma
yönetimi, inovasyon yönetimi, proje yönetimi, kurumsal yönetim, iç denetim ve iç
kontrol alanlarında devam eden Dr. Mustafa Kemal Topcu hâlen yönetim ortaklığı
yaptığı ST Strateji ve Teknoloji Geliştirme Ltd. Şirketinde stratejik teknolojik ürün
geliştirme mentoru olarak danışmanlık ve eğitmenlik yapmaktadır. Dr. Mustafa Ke-
mal Topcu evli ve iki çocuk sahibidir. İleri düzeyde İngilizce bilmektedir.

Özgeçmişler
467
Doç. Dr. Memduh Begenirbaş
1974 yılında Çifteler /Eskişehir’de doğan Doç. Dr. Memduh Begenirbaş, 1996 yı-
lında Kara Harp Okulundan Teğmen olarak mezun olmuştur. 2002-2004 yılları
arasında KHO Savunma Bilimleri Enstitüsü Teknoloji Yönetimi Anabilim dalında
yüksek lisans ve 2008-2012 yılları arasında yine KHO Savunma Bilimleri Enstitüsü
Savunma Yönetimi Anabilim dalında doktorasını tamamlamıştır. 1997-2006 yılları
arasında Takım ve Batarya Komutanlığı, 2006-2008 yılları arasında da Askerî Ga-
zino Müdürlüğü görevlerinde bulunmuştur. 2008-2009 yılları arasında Eğitim ve
Doktrin Komutanlığında Proje subayı görevinde bulunduktan sonra, 2009-2016
yılları arasında KHO Dekanlığı İşletme Bölümünde öğretim görevlisi olarak görev
yapmıştır. 2016-2018 yılları arasında ise 3. Ordu Karargâhı (Erzincan) Protokol
Şube Müdürü ve ardından Genel Sekreter görevlerinde bulunmuştur. Görevi süre-
since Kosova ve Afganistan (iki kere) olmak üzere NATO kapsamında yurtdışı
görevlerinde bulunmuştur. 2017 yılında Yönetim ve Strateji alanında Doçent ol-
muştur. 2018 yılı Eylül ayında Millî Savunma Üniversitesi (MSÜ) Kara Harp Oku-
lu Dekanlığı Savunma Yönetimi Bölümüne öğretim görevlisi olarak atanan Doç.
Dr. Memduh Begenirbaş, hâlen aynı bölümde Bölüm Başkanı olarak görev yap-
maktadır. Doç. Dr. Memduh Begenirbaş’ın yönetim, organizasyon, örgütsel davra-
nış, strateji, savunma yönetimi ve tedarik alanında bilimsel çalışmaları mevcut olup
söz konusu alanlarda lisans ve lisansüstü dersler vermektedir. Doç. Dr. Memduh
Begenirbaş evli ve bir kız babasıdır. İleri düzeyde İngilizce bilmektedir.
Halit Kaya
İstanbul’da doğdu. Yüksekokul tahsilini yerel yönetimler üzerine yaptı. Lisans tah-
silini, Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Kamu Yönetimi, Yüksek Lisansını ise
Altınbaş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Fakültesi Uluslararası Tica-
ret ve Lojistik Yönetimi Bölümünde tezli olarak tamamladı. Lojistik sektörüne 2004
yılında kurye olarak başladı. Uzmanlık alanları; lojistik satış-pazarlama, tedarik
zinciri operasyonları, kara yolu taşımacılığı, depolama ve kargo lojistiği olan Halit
Kaya, hâlen bir lojistik şirketi bünyesinde yönetici pozisyonunda çalışmaya, ba-
ğımsız olarak eğitim ve seminerler vermeye, akademik çalışmalar yürütmeye de-
vam etmektedir.

Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri
468
Doç. Dr. Meltem Akca
İstanbul Üniversitesi İşletme lisans, Ulaştırma ve Lojistik yandal mezunudur. 2009-
2010 yılları arasında Devlet Hava Meydanları İşletmesinde hava trafik kontrolörlü-
ğü eğitimi görmüştür. 2010 yılında araştırma görevlisi olarak İstanbul Üniversitesi
Ulaştırma ve Lojistik Fakültesi’ne atanmıştır. 2011 yılında İstanbul Üniversitesi
Finansman kürsüsünde “Küresel Krizin Hava Terminali İşleticileri Üzerine Etkisi-
nin İncelenmesi” başlıklı yüksek lisans tezini tamamlamıştır. 2016 yılında ise “Ha-
valimanı Yeri, Çalışma Koşulları ve Bilgi Teknolojilerinin Kontrolör Performansına
Etkisi: Bir Alan Araştırması” isimli tezini savunarak İstanbul Üniversitesi Yönetim
ve Organizasyon kürsüsünde doktorasını tamamlamıştır. 2019 yılından bu yana
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Gazipaşa Havacılık ve Uzay Bilimleri
Fakültesi Havacılık Yönetimi Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
Dr. Öğr. Üyesi Mübeyyen Tepe Küçükoğlu
Yıldız Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliğinden 2004 yılında mezun olan
Mübeyyen Tepe Küçükoğlu, İstanbul Teknik Üniversitesinde Endüstri Mühendisli-
ği yüksek lisansını tamamlamış ardından otomotiv sektöründe çalışma hayatına
başlamıştır. Proje yöneticisi ve satış müdürü pozisyonlarında görev almıştır. 2013
yılında İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Meslek Yüksekokulunda öğretim görevli-
si olarak çalışmaya başlamıştır. Lojistik Programı’nda program başkanlığını görevi-
ni yürüterek, lojistik ve yönetim alanında dersler vermiştir. 2014 yılında İstanbul
Üniversitesi İşletme Yönetimi ve Organizasyon programında doktorasını “Sürdürü-
lebilirlik ve Yeşil Yenilik Perspektifinde Türk İşletmelerinin İncelenmesi” isimli
tezini savunarak tamamlamıştır. 2015 yılı itibariyle Trakya Üniversitesi Keşan Yu-
suf Çapraz Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Uluslararası Ticaret ve Finansman
Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Uzmanlık alanı yönetim ve
organizasyon olup, sürdürülebilirlik, kriz yönetimi ve risk yönetimi alanlarında
çalışmalar yapmakta, “Stratejik Yönetim”, “Kriz Yönetimi”, “Risk Yönetimi”, “Ka-
rar Verme Teknikleri” derslerini vermektedir.
Dr. Öğr. Üyesi Murat Yorulmaz
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği
Bölümünden mezun olan Murat Yorulmaz, Marmara Üniversitesi Sigortacılık
ABD’de yüksek lisans, Beykent Üniversitesi İşletme Yönetimi ABD ve ayrıca İs-
tanbul Üniversitesi Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği ABD olmak üzere iki
farklı alanda doktorasını tamamlamıştır. Kocaeli Üniversitesi, Denizcilik Fakültesi,
Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümünde Öğretim Üyesi olarak görev yapmakta
olan Dr. Murat Yorulmaz, deniz işletmeciliği, gemi yönetimi, denizcilikte dijital-
leşme, yeşil liman ve deniz ulaştırmasında insan faktörü konularında akademik
çalışmalar yapmakta olup evli ve iki çocuk babasıdır.