Content uploaded by İsmail Çalik
Author content
All content in this area was uploaded by İsmail Çalik on Apr 03, 2019
Content may be subject to copyright.
Fizyoterapi Rehabilitasyon. 2013;24(1):110-117
www.fizyoterapirehabilitasyon.org
Yaşlılarda fiziksel aktivite ile
uyku kalitesi arasındaki ilişki
İsmail ÇALIK, Candan ALGUN
[Çalık İ, Algun C. Yaşlılarda fiziksel aktivite ile uyku kalitesi arasındaki ilişki. Fizyoter Rehabil. 2013;24(1):110-117.
Relationship between physical
activity and sleep quality in the elderly.
]
Research Article
İ Çalık
Aydınlıkevler Mah. Yavrukurt Sok.
No: 12, 15040, Merkez, Burdur,
Türkiye
PT, MSc
C Algun
Medipol University, Faculty of Health
Sciences, Department of
Physiotherapy and Rehabilitation,
İstanbul, Türkiye
PT, PhD, Prof
Address correspondence to:
Uz. Fzt. İsmail Çalık
Aydınlıkevler Mah. Yavrukurt Sok.
No: 12, 15040, Merkez,
Burdur, Türkiye
E-mail: fzt.ism.calik@hotmail.com
Amaç: Çalışmanın amacı, 65 yaş üzeri yaşlılarda fiziksel aktivite ile uyku kalitesi arasında ilişkiyi
araştırmaktı. Yöntem: Çalışmaya dinlenme ve bakımevinde kalan 228 birey katıldı. Karşılıklı
görüşme yöntemiyle demografik bilgileri kaydedildi. Yaşlıların fiziksel aktivite düzeyi (Uluslararası
Fiziksel Aktivite Anketi), uyku kalitesi (Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi) ve gündüz uykululuğu
(Epworth Uykululuk Skalası) değerlendirildi. Sonuçlar: Bireyler fiziksel aktivite düzeyi puanları
açısından gruplandırıldığında uyku kalitesi açısından gruplar arasında anlamlı fark görülmedi
(p=0.33). Gündüz uykululuğu açısından gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark
belirlendi (p<0.001). Fiziksel aktivite düzeyi ile gündüz uykululuğu arasında istatistiksel açıdan
negatif yönde, zayıf, anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=-0.14, p=0.03). Uyku kalitesi ile
gündüz uykululuğu arasında istatistiksel açıdan negatif yönde, zayıf, anlamlı bir ilişki olduğu
görüldü (r=0.20, p<0.001). Tartışma: Yaşlılarda uyku kalitesi ile fiziksel aktivite düzeyi
arasında ilişki yoktur. Bununla birlikte, gündüz uykululuğunu bireylerin fiziksel aktivite düzeyi ile
ilişkilidir. Gündüz uykululuğu yaşlılarda düşük fiziksel aktivite düzeyi nedenleri arasındadır.
Fiziksel aktivite değerlendirmelerinde gündüz uykululuğunun da sorgulanması gerekmektedir.
Anahtar kelimeler: Yaşlı, Fiziksel aktivite, Uyku.
Relationship between physical activity and sleep quality in the elderly
Purpose: The aim of this study was to determine whether there was a relationship between
physical activity and sleep quality in elderly. Methods: Two hundred twenty two subjects
staying in rest and care homes were included in the study. Demographic characteristics were
reported by face to face interview method. Physical activity level (International Physical Activity
Questionnaire), sleep quality (Pittsburgh Sleep Quality Index), and daytime sleepiness (Epworth
Sleepiness Scale) were measured. Results: There were no significant difference in sleep quality
among physical activity levels (p=0.33). There was a statistically significant difference in
daytime sleepiness between the groups (p<0.001). A negative, weak and statistically significant
relationship was found between physical activity level and daytime sleepiness (r=-0.14,
p=0.03), and between sleep quality and daytime sleepiness (r=0.20, p<0.001). Conclusion:
Sleep quality and physical activity level are not related in the elderly. However, daytime
sleepiness is associated with subjects’ physical activity level. Daytime sleepiness is among the
causes of low physical activity level in the elderly and should be questioned in the evaluation of
physical activity level.
Keywords: Elderly, Physical activity, Sleep.
Fizyoterapi Rehabilitasyon. 24(1) 2013
111
www.fizyoterapirehabilitasyon.org
Dünya genelinde yaşlı nüfus arttıkça, yaşlılara
özgü problemler, bunların değerlendirilmesi ve
tedavisi gün geçtikçe daha fazla önem
kazanmaktadır. Yaşlıları etkileyen en önemli
problemlerden biri de uyku bozukluklarıdır.
Bireylerin uyku kalitesi son yıllarda araştırmacıların
üzerinde daha fazla durduğu bir çalışma alanıdır.
Uyku kalitesine etki edebilecek birçok etkenin
olduğu yapılan araştırmalarda görülmüştür.1
Fiziksel aktivite, yaşlı bireylerin sağlığının
korunması ve kaliteli bir yaşam için gereklidir ve
birçok hastalıktan koruyucu bir faktördür.2 Fiziksel
aktivite ve egzersizin, sağlıklı yetişkinlerde daha iyi
bir uyku ve daha az uyku bozukluğuyla ilişkili
olduğu görülmüştür. Kötü uyku kalitesi ve
anormal uyku süresinin (günde 7-8 saatten fazla
veya az), morbiditede ve mortalitenin artmasıyla
bağlantılı olduğu belirlenmiştir. Günde bir saatten
fazla yapılan egzersizin daha uzun uyku süresiyle
ilişkili olduğu görülmüş, düşük yoğunluktaki
egzersizin uyku üzerine olumlu etkileri olduğu
bulunmuştur.3
Yaşlılardaki uyku bozuklukları inaktif yaşam
tarzlarıyla ilişkilidir. Düzenli egzersiz yapan
yaşlıların uyku kalitelerinin daha iyi olduğu ve daha
az uyku problemleri çektikleri görülmüştür.4-6
Literatürde fiziksel aktivitenin uyku kalitesi ile
ilişkisini inceleyen çalışma sayısı azdır. Ülkemizde
uyku kalitesinin ve fiziksel aktivite düzeyinin
belirlenmesi üzerine farklı çalışmalar yapılmış fakat
bu iki parametrenin arasındaki ilişki henüz tam
olarak netleştirilememiştir. Bu nedenle, bu
araştırma fiziksel aktivite düzeyi ile uyku kalitesi
arasında ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla
yapıldı.
YÖNTEM
Çalışma, Dokuz Eylül Üniversitesi Girişimsel
Olmayan Klinik Araştırmalar Değerlendirme
Komisyonu tarafından 09.06.2010 tarihinde kabul
edilmiştir (2010/04-16). T.C. Narlıdere Dinlenme
ve Bakımevi’nde yaşayan 912 bireyden 228’i (126
kadın, 102 erkek) değerlendirmeye alındı. Her bir
birey önce çalışmanın içeriği hakkında
bilgilendirildi ve çalışmaya gönüllü olarak
katıldıklarına ilişkin onam formu imzalatıldı.
Altmışbeş yaşından genç; Standardize Mini Mental
Test’ten 23 ve altı puan alan; yardımcı gereç, ortez
ve protez kullanan; tanısı konmuş bir uyku
hastalığı bulunan; nörolojik, muskuloskeletal,
kardiyopulmoner bir hastalığı olan ve son altı ay
içinde operasyon, kırık veya travma öyküsü
bulunan, kontrolsüz hipertansiyonu olan, obez
veya akut bir hastalığın iyileşme döneminde olan
bireyler çalışmaya alınmadı. Bireylerin Standardize
Mini Mental Test puanları ve özgeçmişleri
dosyalarından alındı. Bireyler yapılan
değerlendirmelere göre gruplandırılırken, gruplar
cinsiyet, yaş ve vücut kitle indeksine göre de
değerlendirildi.
Uyku kalitesinin değerlendirilmesi:
Uyku kalitesinin değerlendirilmesi için
Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ)
kullanıldı. PUKİ, 1989 yılında Buysse ve
arkadaşları tarafından geliştirilmiştir.7 Türkiye’de
geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları Ağargün ve
arkadaşları tarafından yapmıştır.8 PUKİ uyku
kalitesinin güvenilir, geçerli ve standart bir ölçümü
sağlar. Ölçek toplam 24 sorudan oluşur. Toplam
puan 0–21 arasındadır. Uyku kalitesi iyi (0–4 puan)
ve uyku kalitesi kötü (5–21 puan) olarak
sınıflandırılmaktadır.9
Fiziksel aktivite düzeyinin
değerlendirilmesi:
Fiziksel aktivite düzeyinin
değerlendirilmesinde Uluslararası Fiziksel Aktivite
Anketi (International Physical Activity
Questionnaire, IPAQ) kullanıldı.10 IPAQ son bir
haftada farklı düzeylerdeki fiziksel aktivite
süresinin kaydedilmesini sağlayan toplum kökenli
bir ankettir.11 Anketin dört alt bölümü (şiddetli
fiziksel aktivite, orta şiddetli fiziksel aktivite,
yürüme ve oturma) vardır. Değerlendirmede
veriler MET değerlerine çevrilerek incelenir.12-14
Fiziksel aktivite düzeyi, fiziksel olarak inaktif olan
(<600 MET-dk/hafta), düşük olan (minimal aktif)
(600–3000 MET-dk/hafta) ve fiziksel aktivite
düzeyi sağlık açısından yeterli olan (çok aktif)
(>3000 MET-dk/hafta) şeklinde sınıflandırma
yapılır.11-14
Gündüz uykululuğunun
değerlendirilmesi:
Gündüz uykululuğunu değerlendirmek için
112
Fizyoterapi Rehabilitasyon. 24(1) 2013
www.fizyoterapirehabilitasyon.org
Epworth Uykululuk Skalası (EUS) kullanıldı. EUS
yaygın kullanılan, bireyin günlük aktiviteleri
sırasında kendini ne derece uykulu hissettiğini
sayısal olarak belirleyen bir ölçektir.15 Türkçe
sürümünün geçerlilik güvenilirlik analizleri
yapılmıştır.16 Birey 0–24 arası bir değer alabilir.
EUS değeri 10 ve üzerinde olanlar için “gün içi
artmış uykululuk”tan söz edilir.17
İstatistiksel analiz:
Ölçümle alınan verilerin ortalama ve standart
sapmaları hesaplandı; sayımla belirlenenler ise, sayı
ve yüzde olarak gösterildi. IPAQ, PUKİ ve EUS
puanlarının karşılaştırılmasında varyans analizi
(ANOVA); fiziksel aktivite düzeyi, uyku kalitesi ve
gündüz uykululuğu arasındaki ilişkinin
incelenmesinde ise, Pearson Korelasyon Analizi
kullanıldı. Ölçümler gruplandığında ölçümler
arasındaki farkın hangi gruptan kaynaklandığını
incelemek için Bonferroni düzeltmesi yapıldı.
Güven aralığı % 95, yanılma olasılığı p<0.05 olarak
kabul edildi.
SONUÇLAR
Değerlendirmeye alınmış olan 228 bireyin
126’sı kadın (% 55.3) ve 102’si erkekti (% 44.7).
Katılımcıların tanımlayıcı özellikleri ve yaşam
alışkanlıkları Tablo 1’de gösterildi. Cinsiyet, yaş,
vücut kitle indeksi ve uyku kalitesi gruplarında
fiziksel aktivite düzeyi incelendiğinde, gruplar
arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark
saptanmadı (p>0.05). Fiziksel aktivite düzeyi ile
gündüz uykululuğu olan ve olmayanlar arasında
ise, istatistiksel açıdan anlamlı fark bulundu
(p=0.04) (Tablo 2).
Katılımcıların özelliklerine ve yaşam
alışkanlıklarına göre PUKİ puanı ortalaması ve bir
gecedeki ortalama uyku süresi Tablo 3’te gösterildi.
PUKİ puanları ile oluşturulan gruplar arasında
istatistiksel olarak anlamlı fark belirlenmedi
(p>0.05). EUS puanları ile cinsiyet, yaş, vücut kitle
indeksi ve uyku kalitesi grupları arasında
istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı
(p>0.05). Bireyler fiziksel aktivite düzeyine göre
gruplandırıldıklarında ise, EUS puanı açısından
gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark
saptandı (p=0.01) (Tablo 4).
Bireyler IPAQ puanları açısından
gruplandırıldığında uyku kalitesi açısından gruplar
arasında anlamlı fark görülmedi (p=0.33). Gruplar
gündüz uykululuğu açısından karşılaştırıldığında
ise, gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark
bulundu (p<0.0001) (Tablo 5). Bireylerin fiziksel
aktivite düzeyleri ile gündüz uykululukları
arasındaki farkın hangi gruptan kaynaklandığını
incelemek için Bonferroni düzeltmesi yapıldığında,
bu farkın minimal aktif ve çok aktif grup arasında
olduğu belirlendi (p=0.01). Minimal aktif grubun
EUS puanı ortalamasının, çok aktif grubun EUS
puanı ortalamasından anlamlı olarak yüksek olduğu
da saptandı (% 95 Güven aralığı=0.58-4.42) (Tablo
6).
Bireylerin fiziksel aktivite düzeyi puanları ile
uyku kalitesi puanları arasında anlamlı bir
korelasyon bulunmadı (r=-0.31, p=0.65). Fiziksel
aktivite düzeyi puanları ile gündüz uykululuğu
puanları arasında istatistiksel açıdan negatif yönde,
zayıf, anlamlı bir ilişki olduğu saptandı (r=-0.14,
p=0.03). Uyku kalitesi puanları ile gündüz
uykululuğu puanları incelendiğinde ise,
parametreler arasında istatistiksel açıdan pozitif
yönde, zayıf, anlamlı bir ilişki olduğu görüldü
(r=0.20, p<0.0001).
Tablo 1. Katılımcıların tanımlayıcı özellikleri ve
yaşam alışkanlıkları (N=228).
X±SD
Yaş (yıl) 78.30±6.48
Boy (cm) 164.31±8.65
Vücut ağırlığı (kg) 68.27±10.47
Beden kütle indeksi (kg/m2) 25.27±3.03
n (%)
Fiziksel aktivite düzeyi
İnaktif 64 (20.2)
Minimal aktif 143 (62.7)
Çok aktif 39 (17.1)
Kötü uyku kalitesi 110 (48.2)
Gündüz uykululuğu 175 (76.8)
TARTIŞMA
Fiziksel aktivite, iskelet kaslarının kasılmasını
içeren ve enerji harcamasının önemli ölçüde arttığı
Fizyoterapi Rehabilitasyon. 24(1) 2013
113
www.fizyoterapirehabilitasyon.org
Tablo 2. Bireylerin özelliklerine ve yaşam alışkanlıklarına göre toplam IPAQ puanları ve oturma
süreleri.
Toplam IPAQ** Oturma süresi***
n X±SD p X±SD p
Cinsiyet
Kadın 126 1866.9±1606.1 0.43 6.6±2.8 0.64
Erkek 102 2130.3±3248.3 6.8±3.1
Yaş grubu (yıl)
65-74 62 2444.8±3774.0 0.23 6.7±3.1 0.61
75-84 128 1829.9±1764.9 6.6±2.9
≥85 38 1755.9±1719.6 7.1±2.7
Beden kütle indeksi (kg/m2)
<25 100 2059.3±1919.8 0.69 6.6±3.0 0.71
≥25 128 1926.5±2842.5 6.7±2.9
Uyku kalitesi
İyi 118 1940.0±1758.1 0.78 6.5±2.9 0.50
Kötü 110 2032.8±3073.9 6.8±2.9
Gündüz uykululuğu
Var 175 1397.8±1273.9 0.04* 7.2±2.8 0.18
Yok 153 2162.5±2716.3 6.5±2.9
*p<0.05. **(MET x dk/hafta). ***(saat/gün/hafta). IPAQ: Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi.
Tablo 3. Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) puanlarının, katılımcıların özelliklerine ve yaşam
alışkanlıklarına göre değişimi.
PUKİ Gecelik uyku süresi*
n X±SD p X±SD p
Cinsiyet
Kadın 126 5.5±3.4 0.09 6.9±1.4 0.43
Erkek 102 4.7±3.2 7.1±1.6
Yaş grubu (yıl)
65-74 62 5.7±3.5 0.23 7.0±1.3 0.46
75-84 128 4.9±3.4 7.0±1.5
≥85 38 5.1±2.8 7.3±1.6
Beden kütle indeksi (kg/m2)
<25 100 4.9±3.4 0.39 7.2±1.6 0.34
≥25 128 5.3±3.3 7.0±1.4
Fiziksel aktivite düzeyi
İnaktif 46 5.8±3.4 0.33 7.5±1.7 0.13
Minimal aktif 143 4.9±3.4 7.0±1.5
Çok aktif 39 5.1±3.0 7.0±1.2
Gündüz uykululuğu
Var 175 5.9±4.3 0.06 7.0±1.5 0.57
Yok 153 4.9±3.0 7.1±1.5
* (saat/gün).
114
Fizyoterapi Rehabilitasyon. 24(1) 2013
www.fizyoterapirehabilitasyon.org
Tablo 4. Epworth Uykululuk Skalası (EUS) puanlarının, katılımcıların özelliklerine ve yaşam
alışkanlıklarına göre değişimi.
Epworth Uykululuk Skalası
n X±SD p
Cinsiyet
Kadın 126 6.62±5.07 0.21
Erkek 102 5.87±3.93
Yaş grubu (yıl)
65-74 62 6.11±4.30 0.87
75-84 128 6.15±4.71
≥85 38 6.55±4.04
Beden kütle indeksi (kg/m2)
<25 100 5.57±3.99 0.06
≥25 128 6.70±4.78
Fiziksel aktivite düzeyi
İnaktif 46 6.46±4.58 0.01*
Minimal aktif 143 6.68±4.54
Çok aktif 39 4.18±3.61
Uyku kalitesi
İyi 118 5.65±4.47 0.06
Kötü 100 6.80±4.43
* p<0.05.
Tablo 5. Uluslar arası Fiziksel Aktivite Anketi (IPAQ) puanları ile uyku kalitesi ve gündüz
uykululuğunun karşılaştırılması.
Varyans kaynağı Kareler toplamıSerbestlik derecesi Kareler ortalaması F p*
Gündüz uykululuğu 194.95 2 97.48 5.03 0.01**
Uyku kalitesi 25.30 2 12.65 1.13 0.33
*ANOVA için p<0.05; **Gruplar arası istatistiksel fark.
Tablo 6. Fiziksel aktivite düzeyi ile gündüz uykululuğu arasındaki farkın incelenmesi.
Ortalama farkı±SD p* % 95 Güven aralığı
İnaktif
Minimal aktif -0.22±0.75 1.00 -2.02–1.58
Çok aktif 2.28±0.96 0.06 -0.04–4.59
Minimal aktif
İnaktif 0.22±0.75 1.00 -1.58–2.02
Çok aktif 2.50±0.80 0.01** 0.58–4.42
Çok aktif
İnaktif -2.28±0.96 0.06 -4.59–0.04
Minimal aktif -2.50±0.80 0.01** -4.42–-0.58
*Bonferroni düzeltmesi için p<0.0167. **Gruplar arası istatistiksel fark.
Fizyoterapi Rehabilitasyon. 24(1) 2013
115
www.fizyoterapirehabilitasyon.org
herhangi bir bedensel hareket olarak
tanımlanmaktadır. Fiziksel aktivite, gözetim
gerektirmez, egzersizden daha düşük
yoğunluktadır.18 Fiziksel aktivitenin hem vücut
ağırlığının kontrolü ile hem de diğer
mekanizmalarla kronik hastalık gelişim riskini
azalttığı bilinmektedir. Yaşlılarda fiziksel
aktivitenin denge, dayanıklılık, uyku, sosyal yaşam,
duygu durumu ve zihinsel işlevler üzerinde olumlu
etkileri bildirilmiştir.19 Lee ve arkadaşları 216 birey
üzerinde yaptıkları çalışmada erkeklerin toplam
IPAQ puanının kadınlardan yüksek olduğunu
saptamışlardır.20 Bir diğer çalışmada ise Deng ve
arkadaşları, yaş ortalaması 65 yıl olan 224 birey
üzerinde yaptıkları çalışmada, erkeklerin fiziksel
aktivite düzeyini, kadınlarınkinden düşük bulmuş,
fakat iki grup arasında anlamlı fark bulunmamıştır.
Bunun nedeni olarak kadınların yaş ortalamalarının
istatistiksel olarak erkeklerden düşük olduğu
gösterilmiştir.21 Yaptığımız çalışmada da erkeklerin
toplam IPAQ puanı kadınlardan anlamlı
olamamakla birlikte daha yüksekti.
Uyku kalitesi ve gündüz uykululuğu, uyku-
uyanıklılık fonksiyonunu etkileyen önemli
parametrelerdir. Yaşlanma süreci uyku üzerinde
birçok değişikliğe neden olmaktadır. Uyku
problemlerinin yaşla beraber artması da yaşlıların
yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bununla
beraber kötü yaşam kalitesine bağlı olarak, uyku
problemleri özellikle yaşlılarda mortalite açısından
bir risk faktörüdür ve uyku problemleriyle erken
ölüm arasında güçlü bir bağ vardır.6 Yaşlılarda
uyku kalitesini etkileyen bir diğer parametre ise,
egzersizdir. Egzersizin uykuyu ne yönde ve nasıl
etkilediği uzun yıllardır incelenmektedir. Bu
konudaki çalışmalar arasında çelişkiler mevcuttur.
Egzersizin uykuyu olumlu yünde etkilediği görüşü
egemen olsa da, yapılan çalışmaların sonuçları
egzersizin uyku üzerine olumlu etkisi olduğu
görüşünü desteklememektedir. Bu durumun,
çalışmalar arasındaki yöntem farklılıkları, bireylerin
fiziksel aktivite düzeyinin farklı olması, bazı
çalışmalarda kontrol grubundaki birey sayısının az
olması veya kontrol grubu olmaması ve daha çok
uyku durumu iyi olan kişilerin çalışmalara katılmış
olması gibi faktörlere bağlı olabileceği
bildirilmiştir.22 Çalışmamızda bireylerin fiziksel
aktivite düzeyi ile uyku kalitesi arasında belirgin bir
ilişki bulunmadı. Bu sonucun, kurumdaki daha
aktif yaşlıların çalışmaya katılmış olması, fiziksel
aktivite düzeyi ve uyku kalitesinin subjektif olarak
ölçülmüş olmasından kaynaklandığını
düşünmekteyiz.
Willette-Murphy ve arkadaşları, yaş
ortalamaları 64.15 olan 68 kişi ile yaptıkları
çalışmada fiziksel olarak aktif grubun PUKİ
puanını 6.0±3.9, inaktif grubun puanını ise,
5.8±3.0 olarak bulmuşlar; aradaki farkın
istatistiksel açıdan anlamlı olmadığını
vurgulamışlardır.23 Çalışmamızda çok aktif grubun
PUKİ puanı 5.1±3.0 inaktif grubun PUKİ puanı
ise, 5.8±3.4 olarak bulundu ve iki puan birbirine
benzerdi. Hayashino ve arkadaşları 3403 birey
üzerinde yapmış oldukları çalışmada ortalama
PUKİ puanını 4.9±2.6 olarak belirlemişlerdir.24
Doi ve arkadaşlarının Japon popülasyonunda
yapmış oldukları çalışmada ise 60 yaş üzeri 824
kişinin PUKİ puanını ortalama 4.87±3.89
belirlemişlerdir.25 Çalışmamızda alınan sonuçlar
literatürle benzerlik göstermektedir. Malakouti ve
arkadaşları huzurevinde yapmış oldukları çalışmada
60 yaş üzeri 400 kişi almış ve bireylerin %
82.6’sının kötü uyku kalitesine ve % 29.2’sinin
artmış gündüz uykululuğuna sahip olduklarını
saptamışlardır.26 Yaptığımız çalışmada ise,
bireylerin % 48.2’si kötü uyku kalitesine sahipken,
% 76.8’nin aşırı gündüz uykululuğu olduğu
belirlendi. bireylerin uyku kalitesi puanları ile
gündüz uykululuğu puanları incelendiğinde ise,
parametreler arasında istatistiksel açıdan negatif
yönde, zayıf, anlamlı bir ilişki olduğu görüldü. Bu
sonuç ile uyku kalitesindeki artışın gündüz
uykululuğunu azaltabileceği görüşüne varıldı.
Aşırı gündüz uykululuğu, uyku yetersizliğinde,
düzensiz uykuda, intrinsik uyku hastalıklarında ve
diğer medikal problemlerde ortaya çıkan yaygın bir
durumdur. Aşırı gündüz uykululuğu, kısaca
uyanıklılık durumunu korumadaki zorluk olarak
tanımlanabilir. Uykululuk uyku-uyanıklılık
dengesinin bozulmasıyla aşırı hale gelir.27 Reid ve
arkadaşları yapmış oldukları çalışmada 26 yaşlının
gündüz uykululuğunu ölçmüştür. EUS’un
kullanıldığı çalışmada, fiziksel olarak aktif ve
inaktif olan yaşlıların gündüz uykululukları arasında
116
Fizyoterapi Rehabilitasyon. 24(1) 2013
www.fizyoterapirehabilitasyon.org
anlamlı fark bulunmuş; fiziksel aktivite düzeyi
yüksek yaşlıların EUS puanı, olmayanlara göre
düşük olarak belirlenmiştir.28 Chasens ve
arkadaşlarının yaptıkları çalışmada fiziksel aktivite
düzeyleri düşük bireylerin % 85’nin gündüz
uykululukları olduğu, fiziksel aktivite düzeyi yüksek
bireylerin % 72’sinin ise gündüz uykululuklarının
olmadığı belirtilmiştir. Gündüz uykululuğu ile
düşük fiziksel aktivite düzeyi arasında ilişki
bulunmuştur.29 Yaptığımız çalışmada minimal aktif
grubun EUS puanı ortalaması, çok aktif grubun
EUS puanı ortalamasından belirgin olarak
yüksekti.
Sonuç olarak, fiziksel aktivite düzeyi, gündüz
uykululuğu ve uyku kalitesi arasındaki ilişkinin
saptanmasıyla birlikte, dinlenme ve bakımevinde
kalan bireylerin fiziksel aktivite düzeyini
yükseltecek çalışmalar planlanarak, bireylerin
gündüz uykululuğundan korunmasının
sağlanabileceği ve bunun sonucunda bireylerin
uyku kalitelerinin yükseltilebileceği
düşünülmektedir. Gündüz uykululuğunun
yaşlılarda düşük fiziksel aktivite düzeyi nedenleri
arasında olabileceği ve yaşlıların fiziksel aktivite
düzeyi değerlendirmesinde sorgulanması gerektiği
fikri oluşmaktadır. Fiziksel aktivite düzeyi ile
gündüz uykululuğunun birbirine etkisini inceleyen
çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu çalışmanın ileride
yapılacak araştırmalara fikir verir nitelikte olduğu
düşünülmektedir.
KAYNAKLAR
1. Martin J, Shochat T, Ancoli-Israel S. Assessment and
treatment of sleep disturbances in older adults. Clin
Psychol Rev. 2000;20:783-805.
2. Soyuer F, Soyuer A. Yaşlılık ve fiziksel aktivite.
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi.
2008;15:219-224.
3. Borodulin K, Evenson KR, Monda K, et al. Physical
activity and sleep among pregnant women. Paediatr
Perinat Epidemiol. 2010;24:45-52.
4. Fadıloğlu Ç, İlkbay Y, Kuzeyliyıldırım Y.
Huzurevinde kalan yaşlılarda uyku kalitesi. Turk J
Geriatrics. 2006;9:165-169.
5. St George RJ, Delbaere K, Williams P, et al. Sleep
quality and falls in older people living in self- and
assisted-care villages. Gerontology. 2009;55:162-168.
6. Bloom HG, Ahmed I, Alessi CA, et al. Evidence-
based recommendations for the assessment and
management of sleep disorders in older persons. J
Am Geriatr Soc. 2009;57:761-89.
7. Buysse DJ, Reynolds CF 3rd, Monk TH, et al. The
Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for
psychiatric practice and research. Psychiatry Res.
1989;28:193-213.
8. Ağargün MY, Kara H, Anlar O. Pittsburgh Uyku
Kalitesi İndeksi’nin geçerliliği ve güvenilirliği. Türk
Psikiyatri Dergisi. 1996;7:107-115.
9. Kiper S. Romatoid artritli hastalarda uyku kalitesinin
değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi.
Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Enstitüsü, 2008.
10. International Physical Activity Questionnaire.
https://sites.google.com/site/theipaq/questionnaire
s, 07.03.2010
11. Bauman A, Phongsavan P, Schoeppe S, et al.
Physical activity measurement: a primer for health
promotion. Promot Educ. 2006;13:92-103.
12. Ünlü Ç. Lise öğrencilerinde fiziksel inaktivite ve
beden ölçüt düzeyleri ile öğrenim yılları arasındaki
ilişki. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2010.
13. Öztürk M. Üniversitede eğitim-öğretim gören
öğrencilerde Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi’nin
geçerliliği ve güvenilirliği ve fiziksel aktivite düzeyinin
belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2005.
14. Savcı S, Öztürk M, Arıkan H, et al. Üniversite
öğrencilerinde fiziksel aktivite düzeyleri. Türk
Kardiyol Dern Arş. 2006;34:166-172.
15. Gül Aİ, Alp R, Özcan Ç, et al. Karpal tünel
sendromu ve anksiyete ilişkisi ve bunun uyku
bozuklukları üzerine etkisi. Harran Üniversitesi Tıp
Fakültesi Dergisi. 2008;5:16-20.
16. İzci B, Ardıç S, Fırat H, et al. Reliability and validity
studies of the Turkish version of the Epworth
Sleepiness Scale. Sleep Breath. 2008;12:161-168.
17. Öztürk L, Vardar SA, Erdoğan B, et al. Tam ve kısmi
uyku yoksunluğunda vücut sıcaklığı ve uykululuk
düzeyi arasındaki ilişki, Trakya Üniv Tıp Fak Derg.
2006;23:88-94.
18. VanBeveren PJ, Avers D. Exercise and physical
activity for older adults, In: Guccione AA, Wong
RA, Avers D, eds. Geriatric Physical Therapy. 3rd
ed. St. Louis: Elsevier Inc.; 2012:64.
19. Aydın ZD. Toplum ve birey için sağlıklı yaşlanma:
yaşam biçiminin rolü. SDU Tıp Fak Derg.
2006;13:43-48.
20. Lee RE, Mama SK, McAlexander KP, et al.
Neighborhood and PA: neighborhood factors and
Fizyoterapi Rehabilitasyon. 24(1) 2013
117
www.fizyoterapirehabilitasyon.org
physical activity in African American public housing
residents. J Phys Act Health. 2011;8:83-90.
21. Deng HB, Macfarlane DJ, Thomas GN, et al.
Reliability and validity of the IPAQ-Chinese: the
Guangzhou Biobank Cohort Study. Med Sci Sports
Exerc. 2008;40:303-307.
22. Vardar SA. Egzersiz ve uyku ilişkisi tam olarak
biliniyor mu? Genel Tıp Derg. 2005;15:173-177.
23. Willette-Murphy K, Lee KA, Dodd M, et al.
Relationship between sleep and physical activity in
female family caregivers at the initiation of patients’
radiation therapy. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs.
2009;38:367-374.
24. Hayashino Y, Yamazaki S, Takegami M, et al.
Association between number of comorbid
conditions, depression, and sleep quality using the
Pittsburgh Sleep Quality Index: results from a
population-based survey. Sleep Med. 2010;11:366-
371.
25. Doi Y, Minowa M, Uchiyama M, et al. Subjective
sleep quality and sleep problems in the general
Japanese adult population. Psychiatry Clin Neurosci.
2001;55:213–215.
26. Malakouti SK, Foroughan M, Nojomi M, et al. Sleep
patterns, sleep disturbances and sleepiness in retired
Iranian elders. Int J Geriatr Psychiatry. 2009;24:1201-
1208.
27. American Academy of Sleep Medicine. International
Classification of Sleep Disorders, Revised:
Diagnostic and Coding Manual. Chicago: AASM,
2001.
28. Reid KJ, Baron KG, Lu B, et al. Aerobic exercise
improves self-reported sleep and quality of life in
older adults with insomnia. Sleep Med. 2010;1:934-
940.
29. Chasens ER, Umlauf MG, Weaver TE. Sleepiness,
physical activity, and functional outcomes in
veterans with type 2 diabetes. Appl Nurs Res.
2009;22:176-182.