ArticlePDF Available

TÜRKİYE’DE DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE GİRİŞİMCİLİK

January 2022

January 2022

DOI:10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.22.02.1697

Authors:

OSTIM Technical University Graduate School of Social Sciences

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı ve küresel gelişmelerle birlikte dijital dönüşüm ivme kazanmış ve girişimciliğin ülke ekonomileri bakımından önemi artmıştır. Yaşanan teknolojik gelişmeler, girişimcilik başta olmak üzere kamusal ve kurumsal alanlarda önemli değişikliklere yol açmıştır. Özellikle yaşanan pandemi süreci ile birlikte başta girişimcilik olmak üzere birçok alanda dijital dönüşüm süreci hızlanmış ve tüketici ihtiyaçları dijital platformlar üzerinden karşılanmıştır. Bu durum dijital dönüşümün gerekliliğini ortaya koymuş ve işletmeler bakımından da dijital pazarlama araçlarının gelişmesi ve çeşitlenmesine önemli katkılar sağlamıştır. Bu çalışmanın amacı, herhangi yeni bir girişimcilik faaliyetinde bulunulması durumunda veya mevcut girişimlerin dijitalleşmesi için dijital dönüşüm odaklı olarak, girişimciliğin dijital dönüşüme evrilmesi ile ilgili yapılması gerekenler, literatürde yapılan çalışmalar incelenerek anlatılacaktır. Türkiye özelinde yapılan araştırmalar göz önüne alındığında çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. Türkiye’de dijital dönüşümü girişimcilik bağlamında teşvik etmeye yönelik öneriler sunularak, literatür odaklı bir çalışma yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Girişimcilik, Girişimcilik Programları, Dijital Dönüşüm

Content uploaded by Abdullah Ballı

Content may be subject to copyright.

Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi

Third Sector Social Economic Review

57(1) 2022, 251-279

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.22.02.1697

Önerilen Atıf /Suggested Citation

Ballı, A., 2022 Türkiye’de Dijital Dönüşüm ve Girişimcilik, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57(1), 251-

279.

Derleme Makale

Türkiye’de Dijital Dönüşüm ve Girişimcilik

Digital Transformation and Entrepreneurship in Turkey

Abdullah BALLI

Öğretim Görevlisi Doktor, Başkent Üniversitesi, İİBF İşletme Fakültesi

abdullahballi@baskent.edu.tr

https://orcid.org/0000-0003-2689-6610

Makale Geliş Tarihi

Makale Kabul Tarihi

23.09.2021

11.02.2022

Öz

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı ve küresel gelişmelerle birlikte dijital dönüşüm ivme kazanmış ve

girişimciliğin ülke ekonomileri bakımından önemi artmıştır. Yaşanan teknolojik gelişmeler, girişimcilik başta

olmak üzere kamusal ve kurumsal alanlarda önemli değişikliklere yol açmıştır. Özellikle yaşanan pandemi süreci

ile birlikte başta girişimcilik olmak üzere birçok alanda dijital dönüşüm süreci hızlanmış ve tüketici ihtiyaçları

dijital platformlar üzerinden karşılanmıştır. Bu durum dijital dönüşümün gerekliliğini ortaya koymuş ve işletmeler

bakımından da dijital pazarlama araçlarının gelişmesi ve çeşitlenmesine önemli katkılar sağlamıştır. Bu

çalışmanın amacı, herhangi yeni bir girişimcilik faaliyetinde bulunulması durumunda veya mevcut girişimlerin

dijitalleşmesi için dijital dönüşüm odaklı olarak, girişimciliğin dijital dönüşüme evrilmesi ile ilgili yapılması

gerekenler, literatürde yapılan çalışmalar incelenerek anlatılacaktır. Türkiye özelinde yapılan araştırmalar göz

önüne alındığında çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. Türkiye’de dijital dönüşümü

girişimcilik bağlamında teşvik etmeye yönelik öneriler sunularak, literatür odaklı bir çalışma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Girişimcilik, Girişimcilik Programları, Dijital Dönüşüm

Jel Kodları: L26, M19

Abstract

With the rapid and global developments in information and communication technologies, digital transformation

has gained momentum and the importance of entrepreneurship has increased in terms of national economies.

Experienced technological developments have led to significant changes in public and institutional areas,

especially in entrepreneurship. Especially with the pandemic process, the digital transformation process in many

fields, especially in entrepreneurship, has accelerated and consumer needs have been met through digital

platforms. This situation revealed the necessity of digital transformation and made significant contributions to the

development and diversification of digital marketing tools in terms of businesses. The purpose of this study, in

case of any new entrepreneurial activity or for the digitalization of existing enterprises, with a focus on digital

transformation, what should be done about the evolution of entrepreneurship into digital transformation, the

studies in the literature will be explained. Considering the studies conducted in Turkey, it is considered that the

study will contribute to the literature. A literature-oriented study was conducted by presenting suggestions for

promoting digital transformation in the context of entrepreneurship in Turkey.

Key Words: Entrepreneurship, Entrepreneurship Programs, Digital Transformation

JEL Classification Codes: L26, M19

1. Giriş

Covid-19 küresel salgını nedeniyle dijital teknolojiler hemen her alanda hayatımıza büyük bir hızla

girmiştir. Uygulanan kısıtlamalar tüketicileri ve satıcıları bir araya getirecek uygun çözümlerin

bulunmasına itmiş ve bu sayede başta e-ticaret olmak üzere birçok alanda hızlı bir dijital dönüşüm süreci

Ballı, A., 251-279

252

yaşanmaya başlamıştır. Özellikle dijital platformlar üzerinden faaliyetlerini yürüten işletme sayıları bu

değişimi ortaya koymaktadır. Türkiye’de 2019 yılında 68.457 işletme dijital platformlar üzerinden

faaliyetlerini sürdürürken pandemiyle birlikte bu rakam 2020 yılında %375 gibi büyük bir artışla

256.861 olmuştur. Bunun yanı sıra 2020 yılı içerisindeki e-ticaret harcamalarının GSYH içindeki oranı

bir önceki yıla göre %51,8 artarak büyük bir farklılık göstermiştir. E-ticaret harcamalarının 138,4 milyar

TL’sinin kredi kartı ile 80,4 milyar TL’sinin havale/EFT ile 7,4 milyar TL’sinin ise kapıda ödeme ile

gerçekleştiği (toplam 226,2 milyar TL) göz önüne alındığında, dijitalleşmenin gerek tüketiciler gerekse

işletmeler bakımından ne denli önemli olduğu anlaşılmaktadır (e-ticaret.gov.tr). Bankalar Arası Kart

Merkezi’nin 2020 yılı verilerine göre, Türkiye'de çevrimiçi kart ödemeleri 2020 yılı Ocak-Haziran

döneminde 107 milyar TL'ye ulaştığı ve bu rakamın 2019 yılının ilk altı ayı (86,5 milyar TL) ile

kıyaslandığında %24'lük bir artış olduğu görülmektedir. Nisan 2019'a kıyasla salgın döneminde market-

gıda sektöründe %220, elektronik eşya sektöründe %122 ve mobilya ve dekorasyon sektöründe %87

artış yaşanmıştır. Bağımsız bir araştırma şirketinin Türkiye'de yaptığı çalışmaya göre, okulların tatil

olmasıyla birlikte makarna, bakliyat, un, kolonya, sirke, süt, çikolata ürünleri, çöp poşeti gibi ürünlerin

alımında büyük bir artış yaşanmıştır (Ipsos, 2020). En fazla artış gösteren sektör olan market-gıda

sektöründe internet üzerinden yapılan ödemeler geçen yıl üç katına çıkarak 2,4 milyar liraya ulaşmıştır

(FinTech İstanbul, 2020). Özellikle küresel salgının da etkisiyle Türkiye’de çevrimiçi alışveriş tutarının

bir önceki yıla (2019) göre %66 artarak yaklaşık 227 milyar TL.’ye ulaşması ve bunun %91,4’ünün yurt

içi harcamalardan, 9,3 milyar lirayla %4,2’sinin diğer ülkelerin Türkiye e-ticaret sitelerinden yaptığı

harcamalardan, 9,9 milyar lira ile %4,4’ünün ise yurt dışından yapılan alımlardan kaynaklı olması,

siparişler adetlerinin 2019 yılına göre %68 artması, küresel ölçekte ise çevirim içi alışveriş ve e-ticaretin

2019 yılına göre (3,5 trilyon dolar) %23 artarak 4,3 trilyon dolara (e-ticaret.gov.tr) ulaşması, dijital

dönüşümün girişimciler bakımından önemini göstermektedir.

Toplumsal kalkınma ve ülkelerin ekonomik istikrara kavuşmaları bakımından birçok ülke girişimciliğin

gelişmesine ve sürekliliğine katkı sağlayacak uygulamaları hayata geçirmiştir. Ancak gelişen

teknolojiler sayesinde hemen her ülke kurumsal olarak dijitalleşmeye başlamış ve bunun girişimciliğe

de önemli yansımaları olmuştur. Girişimciliğin dijital teknolojilerle birlikte gelişimi hız kazanmıştır.

Özellikle tüm dünya genelinde yaşanan pandemi sürecinde dijital dönüşümün birçok alanda (sağlık,

eğitim, hukuk vb.) gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu dönemde yaşanan gelişmeler sayesinde bireylerin pek

çok farklı mal ve hizmete dijital olarak ulaşması mümkün olmuştur. Aynı zamanda girişimcilik

bağlamında da dijital dönüşümün hız kazandığı görülmüştür. Birtakım kısıtlamaların olması, sağlık

endişelerinin artması, dijital olarak sağlanan mal ve hizmetlerin çeşitlenmesi (gıda ve market

alışverişlerinin internet üzerinden yapılması), dijital dönüşümün hız kazanmasıyla birlikte sağlanan yeni

mal ve hizmetlerin mağaza fiyatlarıyla aynı olması gibi birçok etken girişimciler bakımından dijital

dönüşümün gerekliliğini bir kez daha ortaya koymuştur. Bilhassa farklı alanda faaliyet gösteren

işletmeler (Hepsiburada, Trendyol) bu alandaki boşluğu değerlendirerek kendilerine yeni bir pazar alanı

yaratmıştır. Yaşanan pandemi süreci ile birlikte dijital platformlar üzerinden bugüne kadar hiç alışveriş

yapmamış olan bireyler uygulanan kısıtlamalar ve sağlık endişeleri nedeniyle dijital araçlar vasıtasıyla

alışveriş yapmaya başlamıştır. Gelen ürünlerin fiyat ve kalite bakımından uygun olması, dijital alışveriş

kanallarının kolay ve güvenilir olduğunun anlaşılması, sunulan mal ve hizmetlerin çeşitliliği, zamandan

tasarruf edilmesi gibi unsurlar bir kısım tüketicinin pandemi süreci sonrasında dijital alışveriş araçlarını

kullanılmaya devam edeceğini göstermiştir. Bu nedenle işletmelerin dijital dönüşüme önem vermeleri

ve dijitalleşme ile ilgili adımları bir an önce atmalarının gerekliliği anlaşılmıştır.

Uygulamaya konulan programlar girişimciliği geliştirme ve desteklemeye yönelik olsa da girişimciliğin

gelişmesi bakımından yetersiz kalmıştır, bu nedenle girişimciliğin gelişmesinin anahtarı dijital

dönüşümden geçmektedir. Son dönemde pandemi nedeniyle yaşanan gelişmeler sayesinde girişimciliğin

dijitalleşmeye olan ilgisi artmış ve dijital dönüşüm hayatın birçok alanında (kamusal, kurumsal) hız

kazanmıştır. Dijital dönüşümün hız kazanmasıyla birlikte girişimcilik faaliyetleri ekonomik hayata

olumlu katkılar sağlamış ve bireylerin sosyal yaşam seviyelerinin artmasına neden olmuştur. Bu

çalışmanın amacı, dijital dönüşüm kavramı, Türkiye’de dijital dönüşüm ve Türkiye’de girişimciliğin

genel durumunu açıklayarak, girişimcilik bağlamında herhangi yeni bir girişimcilik faaliyetinde

bulunulması halinde öncelikle dijital dönüşüm odaklı olarak yapılması gerekenlerin neler olduğunu

açıklamak ve mevcut bir girişimciliğin ise dijital dönüşümü gerçekleştirerek başarıya ulaşması için

yapılması gerekenleri anlatmaktır. Bu perspektiften değerlendirildiğinde, literatürde yapılan araştırma

Ballı, A., 251-279

253

sayısının kısıtlı olması çalışmayı önemli kılmakta ve çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı

değerlendirilmektedir. Bu kapsamda, Türkiye’de dijital dönüşümü teşvik etmeye yönelik öneriler

sunularak, literatür odaklı bir çalışma yapılmıştır.

2. Dijital Dönüşüm

Bilgi teknolojileri ve dijital teknolojilerde yaşanan gelişmelerin toplumsal yaşama entegre edilmesiyle

birlikte ortaya çıkan dijital dönüşüm kavramı, geliştirilen dijital araç, yöntem ve teknolojileri kullanarak

geliştirilen iş modellerinin işletmeler tarafından benimsenmesiyle ürün, mal ve hizmetlerin yenilenmesi

sürecidir. Dijital dönüşüm, mevcut teknolojileri geliştirmek yerine tamamen farklı yeni yöntem ve

teknolojiler kullanılmasıyla ortaya çıkan inovasyonların sonucunda elde edilen yaratıcılığın neticesidir.

Belirli bir stratejik plan dâhilinde; yaşanan dijital teknolojik gelişmelerle birlikte işletmelerin işleyiş

biçimlerinde, süreçlerinde, yetkinliklerinde ve modellerinde, onlara hız ve verimlilik sağlayacak

yeniliklerin bütüncül bir şekilde gerçekleşmesine “Dijital Dönüşüm” denilmektedir. Dijital dönüşümün

gerçekleşmesi ve istenilen hedeflere ulaşılabilmesi için tüm kaynakların belli bir önem sırası ve yol

haritası dâhilinde yönetilmesi sürecine ise “Dijital Strateji” denilmektedir.

Genel olarak dijital dönüşüm, sosyal teknoloji, bulut bilişim ve nesnelerin interneti gibi bilgi teknolojisi

ortamlarının konsolidasyonu ile oluşur (White, 2008) ve dijital teknolojinin dijital ekonomiye

operasyonel süreçlerle entegrasyonu olarak kabul edilmektedir (Liu vd., 2001). Ayrıca dijital dönüşüm,

işlemelerin iş yapma kapasitesini geliştirmek için kapsamlı bir şekilde yenilik yapma yeteneği olarak da

ifade edilmektedir (Westerman vd., 2014).

Dijital dönüşüm, gelişen dijital teknolojilerin beraberinde getirmiş olduğu sayısallaştırma ve

dijitalleşmenin toplumsal hayatı ekonomik ve sosyal yönden etkilemesi olarak tanımlanmaktadır

(OECD, 2018). Deloitte (2018), ise dijital dönüşümü, bir işletmenin mevcut faaliyetlerini ve kârlılığını

artırmak maksadıyla dijital teknolojilerden faydalanması olarak tanımlamaktadır. Hess vd. (2016),

dijital dönüşümü, gelişen dijital teknolojiler sayesinde ortaya çıkan yeni süreç ve iş modelleriyle

işletmelerin kurumsal yapılarında oluşturdukları yeni değişikliklerle birlikte sunmuş oldukları ürün ve

hizmetlerde yaşanan değişimlerin bütünü olarak tanımlamaktadır. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinde

yaşanan hızlı gelişmeler sayesinde değişen toplumsal ihtiyaçlar nedeniyle, organizasyonların

(işletmeler, kamu kurumları vb.) daha etkin ve verimli hizmet sunarak, memnuniyeti sağlamak üzere iş

süreçleri, iş modelleri, insan, sermaye (beşerî, fiziki, ekonomik) ve teknoloji bileşenleri arasında

gerçekleştirmiş oldukları bütüncül dönüşüm sürecine “dijital dönüşüm” denilmektedir.

Literatürde dijital dönüşümün tanımlanmasında farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu yaklaşımlardan

bazıları Tablo-1’de gösterilmiştir.

Tablo 1. Dijital dönüşüm yaklaşımları

Stolterman ve Fors, (2004)

Dijital dönüşüm, dijital teknolojinin insan yaşamının

her alanında neden olduğu veya etkilediği

değişikliklerdir.

Martin (2008)

Dijital Dönüşüm artık yaygın olarak bilgi ve iletişim

teknolojisinin basit bir otomasyonun yapılmadığı,

ancak iş dünyasında, kamu yönetiminde ve insan ve

toplum yaşamında temelde yeni yeteneklerin

yaratılmasıdır.

Westerman vd., (2011)

“Dijital dönüşüm (DT), işletmelerin performansını

veya iş yapma şeklini radikal bir şekilde geliştirmek

için teknolojinin kullanılması, dünya genelindeki

işletmeler bakımından yeni ve önemli bir konudur.

Tüm sektörlerdeki yöneticiler, müşteri ilişkilerini,

dahili süreçleri ve değer önermelerini değiştirmek için

analitik, mobilite, sosyal medya ve akıllı gömülü

cihazlar gibi dijital gelişmeleri kullanılarak ERP gibi

geleneksel teknolojilerden faydalanılması olarak ifade

etmektedir”.

Ballı, A., 251-279

254

McDonald ve Rowsell-Jones, (2012)

Dijital dönüşüm, kaynakların dijitalleştirmenin

ötesine geçerek dijital varlıklardan değer ve gelir

yaratılmasıdır.

Fitzgerald vd., (2013)

Müşteri deneyimini geliştirmek, operasyonları düzene

sokmak veya yeni iş modelleri oluşturmak gibi önemli

iş geliştirmelerini sağlamak için sosyal medya, mobil,

analitik veya gömülü cihazlar gibi yeni dijital

teknolojilerin kullanılmasıdır.

PwC (2013)

Dijital dönüşüm, bir bütün olarak toplum üzerinde

temel bir etkiye sahip internete dayalı yeni

teknolojilerin kurulması yoluyla tüm iş dünyasının

temel dönüşümünü tanımlamaktadır.

Mazzone, (2014)

Dijital dönüşüm, bir şirketin, iş modelinin, fikir

sürecinin veya metodolojinin hem stratejik hem de

taktiksel olarak kasıtlı ve devam eden dijital evrimidir.

Digitale Wirtschaft, (2015)

Dijitalleştirme, ekonominin ve toplumun tüm

sektörlerinin eksiksiz bir ağ oluşturmasının yanı sıra

ilgili bilgileri toplama ve bu bilgileri analiz etme ve

eylemlere dönüştürme becerisi anlamına gelmektedir.

Değişiklikler avantajlar ve fırsatlar getirmesine

rağmen yeni zorlukları da beraberinde getirmektedir.

Schweer ve Sahl, (2016)

Dijital dönüşüm, ekonominin tüm sektörlerinin tutarlı

bir şekilde ağ oluşturması ve oyuncuların dijital

ekonominin yeni gerçeklerine uyum sağlaması olarak

anlaşılmaktadır. Ağ bağlantılı sistemlerdeki kararlar,

veri alışverişi ve analizini, seçeneklerin

hesaplanmasını ve değerlendirilmesini, ayrıca

eylemlerin başlatılmasını ve sonuçların tanıtılmasını

içermektedir.

Kotarba, (2018)

Dijital dönüşüm, tüketici ve sosyal davranışlardaki

değişiklikleri tetikleyen teknolojik ilerleme ve

inovasyonun dinamik hızından kaynaklanan iş

modellerinin değiştirilmesi (veya uyarlanması) olarak

tanımlanmaktadır.

OECD (2019)

Dijital dönüşüm, ekonomilerin ve toplumların

dijitalleşmesi ve dijitalleşmesinin bir sonucudur.

Vietnamese Government (2019)

Dijital dönüşüm, sosyo-ekonomik hayatımızın tüm

yönlerini bütünsel ve kapsamlı bir şekilde değiştirmek,

birlikte yaşama, çalışma ve ilişki kurma şeklimizi

yeniden şekillendirmek için veri ve dijital

teknolojilerin kullanılmasıdır.

Kozarkiewicz, (2020)

Dijital dönüşüm, dijital teknolojilerin hem endüstride

(sektörde) hem de toplumda meydana gelen köklü

değişiklikleri yaratmada ve güçlendirmede merkezi rol

oynayan bir süreçtir.

Kaynak: Hai vd., (2021), s.23.

Dijital dönüşümün ulusal düzeyde değer yaratma üzerindeki etkileri, özellikle teknoloji girişimciliği ve

teknolojik pazar genişletme perspektifi gibi dijital yeniliği benimsemeye yardımcı olan dinamik

yetenekler yönünden incelendiğinde dijital dönüşüm, bu alandaki gelişmeler bakımından önemli bir yere

sahiptir (Bouwman vd., 2018; Han, 2019; Holotiuk ve Beimborn, 2018; Quinones vd., 2013).

Yaşanan hızlı gelişmelerle birlikte toplumsal yaşamın sosyal, yapısal ve ekonomik alanlarında önemli

değişimlerin meydana geldiği, bilim insanları ve araştırmacılar tarafından kabul edilmektedir. Dünya

nüfusunun 6 milyarın üzerinde olduğu, akıllı telefon ve mobil veri kullanan kişi sayısının ise oldukça

Ballı, A., 251-279

255

fazla olduğu mevcut koşullarda (Brahima, 2015, s. 2) dijital dönüşüm, bireysel, kurumsal ve kamusal

alanlarda küresel çapta büyük bir hız kazanmıştır. “İkinci Makina Çağı” olarak da adlandırılan dijital

dönüşüm, fiziksel ve sanayi odaklı üretimden ziyade iş birliği, inovasyon, bilgi ve etkileşim temellerine

dayanan, katma değer yaratmaya endeksli bütüncül bir anlayış olarak ifade edilmektedir (Brynjolfsson

ve McAfee, 2014, ss. 9-13). Bir kuruluşun veya sektörün dijital dönüşüm stratejisini benimseme

yeteneği birçok faktör tarafından etkilenmektedir. Dijital dönüşümle birlikte, dijital teknolojiler,

platformlar ve altyapılar, yeni işletmelerin yaratılması ve mevcut işletmelerin çevrimdışı ortamdan

çevrimiçi ortamlara geçmesine neden olmuş ve bu durum dijital girişimciliğin yeni bir girişimcilik

faaliyeti şekli olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur (Cenamor vd., 2019; Jafari-Sadeghi vd., 2020;

Niemand vd., 2017).

Kraus vd., (2019) dijital dönüşümün, girişimcilerin iş faaliyetlerini yürütme biçiminde değişime yol

açan: “Dijital İş Modelleri, Dijital Girişimcilik Süreci, Platform Stratejileri, Dijital Ekosistemler,

Girişimcilik Eğitimi ve Sosyal Dijital Girişimcilik” alanlarında önemli değişiklere neden olduğunu iddia

etmektedir. Li vd., (2018)’e göre girişimcilerin dijital dönüşümü nasıl sürdürebileceğini araştırmış ve

teknoloji girişimciliğine odaklanarak, dijital dönüşümün sadece teknoloji girişimciliği üzerindeki

etkisini değil aynı zamanda teknolojik pazar genişlemesi üzerindeki etkisini keşfederek mevcut dijital

girişimcilik anlayışını geliştirmeyi amaçlamıştır. Nambisan vd. (2019), ekonominin dijital dönüşümünü

anlamaya yönelik yapmış oldukları araştırma, birden fazla ve çapraz düzeyde analiz içermesi, birden

fazla alandan/disiplinden gelen fikir ve kavramları benimsemesi ve dijital teknolojilerin

organizasyonları ve sosyal ilişkileri dönüştürmedeki rolünü ortaya koyması bakımından önemlidir.

Dijital dönüşümü gerçekleştiremeyen işletmeler, rakip işletmelerin dijital dönüşümü gerçekleştirmesi

nedeniyle sahip oldukları ticari gizliliklerini yitirecekleri, rekabet avantajını kaybedecekleri ve bu

nedenle ticari varlıklarını sürdüremeyecekleri ifade edilmektedir. Dijital dönüşüm, özellikle yenilikçi

işletmeler, dijital start-up'lar veya yüksek teknoloji devleri ile sınırlı olmayan bir kavramdır. Çok çeşitli

sektörlerde faaliyet gösteren farklı büyüklükteki birçok işletmeyi (Warner ve Wager, 2019) ve bunların

paydaşlarını kapsayan bir süreçtir. Dijital teknolojiler sayesinde tüketicilerin hemen her yerde ve

kolaylıkla istedikleri ürün/hizmetlere ulaşabilmeleri sayesinde dijital dönüşüm, işletmelerin gelişmeleri

ve varlıklarını sürdürebilmelerinde bir kaldıraç görevi üstlenecektir (Morgan, 2017). Bu nedenle dijital

dönüşümün gerçekleşmesinde işletmeler bakımından bazı stratejilerin hayat geçirilmesi önem arz

etmektedir. Dijital dönüşümün gerçekleşmesine neden olan stratejiler ve bu bağlamda yapılan çalışmalar

tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2. Dijital dönüşüm stratejileri

ÖRNEK

STRATEJİ

Zeppelin (Dummler, 2017), Hoffmann Druck (Kelp,

2017), Stoll (Wrobel ve Nicolai, 2019), Chanel

(O’Brien, 2018), Gucci (O’Brien, 2018)

Dijital takviye

BASF (Netzer, 2017), Kaeser (Sachnow, vd. 2018),

Berliner Philharmoniker (Setzke, vd. 2018), Emz

(Wrobel ve Nicolai, 2019), BEUMER (Wrobel ve

Nicolai, 2019), NWZ (Wrobel ve Nicolai, 2019),

Insurances (Dirnberger vd., 2018), Lego (World

Economic Forum, 2019), Audi (World Economic

Forum, 2019), Axel Springer (World Economic

Forum, 2019), P7S1 (Hess, vd. 2016), Mittelbayrische

(Hess, vd. 2016), Ravensburger (Hess, vd. 2016)

Dijital ürün/hizmet

KUKA (Schlögel, 2017), Siemens (Huber, 2017),

Bosch (Assmann, 2017), BMW (Lucks, 2017), BASF

(Netzer, 2017), Bayer (Pötter ve Steckenreiter, 2017),

BHS Corrugated (Wrobel ve Nicolai, 2019), Airbus

(World Economic Forum, 2019)

Akıllı üretim

KUKA (Schlögel, 2017), Tesla (World Economic

Forum, 2019), BMW (World Economic Forum, 2019),

Ballı, A., 251-279

256

Michelin (World Economic Forum, 2019), Disney

(World Economic Forum, 2019), ThyssenKrupp

(Schallmo, vd. 2017)

Akıllı ürün/hizmet

BASF (Netzer, 2017), Nestle (Beuchler, 2017),

CenturyLink (Dooley, 2019), ThyssenKrupp

(Schallmo, vd. 2017), AUDI AG (Dremel, vd. 2017)

Akıllı Müşteriler

Comdirect (Hennig, vd. 2017), Fintechs (Böhm vd.,

2018), BHS Corrugated (Wrobel ve Nicolai, 2019)

Ekosistemler

Kaynak: Klein, 2020, s.1006

Verinin üretilmesi, toplanarak bir araya getirilmesi, paylaşılması, analiz edilerek karar verilmesi

neticesinde ortaya çıkan değer “dijital dönüşüm süreci” olarak kabul edilmektedir. Dijital dönüşüm, bu

süreçlerin birbiri ile eş güdümlü olarak gerçekleşmesi sayesinde ortaya çıkmaktadır.

Şekil 1. Dijital Dönüşümün Süreçleri

Dijital dönüşümün oluşmasında farklı bileşenler yer almaktadır. Bu bileşenler dijitalleşmenin

gerçekleşmesinde önemli bir yere sahiptir. Dijital dönüşümün gerçekleşmesi bakımın ihtiyaç duyulan

bileşenler aşağıda ifade edilmektedir (Sanayi.gov.tr ve TÜBİTAK, 2018):

✓ Bilgi teknolojilerine yatırım yapılarak nitelikli iş gücü ve insan kaynağının oluşturulması ve

teknoloji kullanım kapasitesinin artırılması,

✓ Veri iletişim altyapısının BT ile uyumlaştırılarak geliştirilmesi,

✓ Yerli ve milli teknoloji tedarikçilerinin teşvik edilerek desteklenmesi,

✓ İşletmelerin farkındalık düzeylerinin artırılarak dijital dönüşümün teşvik edilmesi,

✓ Kamu-özel iş birliklerinin geliştirilmesidir.

Dijital dönüşüm; veri ve analitik, teknoloji, kültür ve inovasyon, çalışan ve müşterilerin katılımı ve

dijital işletme stratejisi olmak üzere beş temel elementten oluşmaktadır. Bu bileşenlerin hepsi birbiri ile

etkileşim içerisindedir. Bu nedenle dijitalleşmenin gerçekleşebilmesi için bu süreçlerin eş zamanlı

olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Şekil 2. Dijital Dönüşümün Elementleri

Kaynak: Hai vd., (2021), s.25.

Veri ve

Analitik

Teknoloji

Kültür ve

İnovasyon

Çalışan ve

Müşteri

Katılımı

Dijital

İşletme

Stratejisi

Veri

Toplama

Veri

Üretme

Veri

Paylaşma

Veri

Analizi

Karar

Verme

Değer

Yaratma

Dijital

Dönüşümün

Elementleri

Ballı, A., 251-279

257

Bilginin üretilmesi, işlenmesi ve diğer paydaşların kullanımına sunulmasından sorumlu olan Bilgi

İletişim Teknolojilerinin, sosyal ve ekonomik hayatın paydaşları tarafından benimsenmesi dijitalleşme

sürecini beraberinde getirmektedir. Dijitalleşme, mobil ve sabit geniş bant gibi BİT telekomünikasyon

ağlarının, bilgisayar, kablosuz cihaz ve tabletler gibi bilgisayar teknolojilerinin ve akıllı öğrenme ve

yapay zekâ gibi yazılım programlarının birlikte ve yaygın olarak kullanılmasıyla doğru orantılıdır (Katz,

2017, s. 6). Dijital dönüşüm, üretim araçlarının gelişip çeşitlenmesine yardımcı olmakla kalmayıp aynı

zamanda yeni iş modellerinin ortaya çıkmasında da önemli bir yere sahiptir. Eklemeli üretim teknikleri

ve modüler üretim hatlarına sahip akıllı fabrikalar, üreticiler bakımından kitlesel özelleştirmenin hızlı

ve daha düşük maliyetlerle yapılmasına olanak sağlamaktadır (Ataoğlu, 2017, s. 22). Dijital dönüşümle

birlikte teknolojik yönden gelişmiş ülkeler incelendiğinde, üretim bağlamında oldukça hızlı ve üst

seviyede oldukları, yeni pazarlara giriş konusunda rekabet avantajı elde ettikleri ve bu sayede ekonomik

istikrar yönünden güçlü oldukları anlaşılmaktadır. Bilgi teknolojileri ve alt yapıları dijital dönüşümün

en önemli unsurlarıdır. Bu alanda yaşanan gelişmeler, toplumların üretim ve tüketim ilişkileri, iletişim

biçimleri ve karar alma süreçleri üzerinde oldukça etkilidir.

Ekonomik faaliyetlerin icra edildiği tüm bileşen ve alanların dijital bir yapıya kavuşturulması esasına

dayanan dijital dönüşüm, bağlantısız robot ve bulut teknolojisi, artırılmış ve sanal gerçeklik, nesnelerin

interneti, yapay zekâ teknolojisi, sosyal ağlar, büyük veri ve ileri analitik, mobil internet gibi dijital

teknolojilerden faydalanmaktadır. Özellikle üretim alanında yaşanan dijital dönüşüm, üretimde

otomasyonun kullanılmasına, üretim maliyetlerinin azalmasına, işletme verimliliği ve kârlılığın

artmasına neden olmaktadır. Aynı zamanda yeni iş olanaklarının ortaya çıkması ve girişimciliğin

çeşitlenmesi bağlamında anahtar rolü bulunan dijital dönüşüm, yeni istihdam alanlarının açılmasına da

katkıda sağlamaktadır. Yaşanan pandemi sürecinde kamusal birtakım işlevlerin dijital araçlar üzerinden

sağlanması, bu hizmetlere (sağlık, eğitim, hukuk vb.) erişimi kolaylaştırmanın yanı sıra kamu kurum ve

kuruluşlarıyla olan etkileşimi de hızlandırmıştır. Bireyler arasındaki sosyal iletişimler ve ilişkilerin

sağlanması, insan ilişkileri ve bireysel davranış biçimlerinin değerlendirilmesi gibi etkileri olduğu

düşünülen dijital dönüşümün, bazı alanlarda işsizlik sorunlarına yol açacağı, işletmelerin

kapanabileceği, siber suçlarda artışların yaşanabileceği ve bireylerin kendilerini dışlanmış

hissedebileceği gibi bazı sorunlara da neden olacağı düşünülmektedir (Katz, 2017, s. 6). Teknolojik

gelişmenin ekonomik büyüme üzerinde olumlu katkısı olacağı ancak kısa vadede ise birtakım istihdam

sorunlarına neden olacağı unutulmamalıdır (Schwab, 2018). İstihdam üzerinde dijital dönüşümün

etkilerini anlamak maksadıyla yapılan çalışmalar üç farklı teoriyi ileri sürmektedir. Bunlardan ilki dijital

dönüşümün istihdamı artıracağı ve çalışma koşullarını iyileştireceğine dair olan görüştür. Bu teoriye

göre istihdamda sorunlara yol açan neden, teknoloji kullanımı konusunda isteksiz olunmasıdır. İstihdam

sorunlarının ortaya çıkması, talep bakımından olumsuz etkiye sahip değildir, bunun en temel nedeni ise

üretim teknolojileri sayesinde verimliliğin ve talebin artması, fiyatların ise düşmesidir. Böylece yeni

talep, ürün ve istihdam olanaklarını ortaya çıkacaktır (Orhan ve Savuk, 2014, s. 16). Bu nedenle bilgi

teknolojilerinin yaygınlaşması istihdamı da olumlu yönde etkileyecektir (Balcı, 1992, s. 181). Bir diğer

teoriye göre ise, dijital teknolojiler ve bilgi teknolojilerinin artması, istihdam üzerinde olumsuz bir

etkiye neden olacaktır. Özellikle dijital teknolojilerin yaygınlaşmasıyla birlikte insan beşerî sermayesine

olan talep azalacaktır. Otomasyon ve bilgi sistemleri sayesinde insana olan ihtiyaç en asgari düzeye

inecek ve işsizlik sorunları ortaya çıkacaktır. Son teori ise bu iki teorinin bir dengeleyicisi

konumundadır. Bu teori, bilgi teknolojileri ve dijitalleşmenin tek taraflı olarak değerlendirilmesinin

doğru olmadığını ve teknoloji kullanımından elde edilen kazanımların bu teknolojiyi kullananların

kullanma biçimi ve nihai hedefleri ile doğru orantılı olduğunu iddia etmektedir (Orhan ve Savuk, 2014,

s. 16).

Dijital dönüşümün başarıya ulaşması, bölgesel gelir dağılımı eşitsizliklerinin azalması bakımından

önemlidir. Ekonomik ve bölgesel eşitsizlikler nedeniyle düşük refah seviyesindeki bölgelerin gelişmesi,

az gelişmiş bölge ayrımını ortadan kaldırma konusunda etkili olacaktır (Orhan ve Genç, 2018, s. 271).

Bu sayede dijital dönüşüm, girişimci faaliyetler yönünden birçok fırsat penceresi açarak yerel, bölgesel

ve ulusal düzeylerde değer yaratma bakımından önemli bir rol üstlenmektedir (Ahmad ve Seymour,

2008; Minniti, 2008).

Dijital teknoloji kullanımının toplumsal olarak artması beraberinde önemli değişiklikleri de

getirmektedir. Örneğin tüketici kullanım ve ihtiyaçlarında farklılıklar meydana gelmekte ve bu durum

Ballı, A., 251-279

258

girişimciler bakımından bir fırsat olarak görülmektedir. Dijital dönüşüm, toplumsal hayatın eğitim,

sağlık, haberleşme gibi çeşitli alanlarında değişiklikler yaratarak, bireylerin gelecek beklentileri

bağlamında hayata daha olumlu bakmalarına, daha öz güvenli ve daha istekli bir duruş sergilemelerine

neden olmaktadır. Bu durum yüksek özgüvene sahip bireylerin yetişmesine ve ekonomik olarak refah

seviyesi yüksek toplumların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Yüksek ekonomik refaha sahip

bireylerin sosyal hayata daha bağlı oldukları ve topluma daha fazla entegre oldukları bilinmektedir.

Örneğin, teknolojik gelişmeler sayesinde geliştirilen araçlar/kıyafetler/yardımcı ekipmanlar sayesinde

engelli bireylerin toplumsal hayata ve iş hayatına kazandırılmasıyla birlikte sosyal ilişkilerinin de

bundan olumlu etkileneceği bilinmektedir.

Ülke ekonomilerinin büyümesi, üretim araçları ve teknolojik gelişmelerin sahip olduğu olanaklarla

bağlantılıdır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler üretim süreçleri ve sermaye araçları

(fiziksel, beşerî ve emek) üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. Fiziksel sermaye, üretim maksadıyla

kullanılan ve değeri para ile ölçülebilen tesis, işletme, fabrika, atölye gibi varlıklar olarak tanımlanırken,

beşerî sermaye, fiziksel sermaye ve araçları kullanan bireylerin almış oldukları ortalama eğitim süreleri

olarak, emek miktarı ise, çalışma ve işgücüne katılan kişi sayısı olarak ifade edilmektedir. Ülke

ekonomileri bakımından üç önemli sermayenin (fiziksel, beşerî ve emek) artması verimliliğin ve

ekonomik refahın artmasına neden olmaktadır (Qiang, vd., 2003, s. 3).

Dijital dönüşümün bir diğer önemi ise gelişen üretim yöntem ve teknikleri ile birlikte otomasyona dayalı

akıllı üretim sistemlerinin gelişmesi, insan iş gücüne olan talebin ve iş kazalarının azaltılması,

hammadde ve üretim maliyetlerinin düşerek ürün/hizmet kalitesinin artmasıdır. Bu sayede ekonomik

kaynakların daha verimli kullanılarak dijitalleşmeye dayalı yeni büyüme modellerinin ortaya çıkması

sağlanacaktır. Dijitalleşme, yalnızca toplumların ekonomik olarak istikrara kavuşması bakımından değil

aynı zamanda sürdürülebilir kalkınmanın hayata geçirilmesi ve bireylerin refah seviyelerinin artması

bakımından da önemlidir. Dijital dönüşüm sayesinde girişimciler stok bulundurma ve depolama

maliyeti, iş yeri işletme giderleri, çalışan personel sayısının azaltılması, markalaşmanın kısa zamanda

ve etkin olarak gerçekleşmesi, ulusal ve uluslararası pazarda geniş müşteri kitlelerine ulaşarak ihracat

yapabilme olanağı gibi avantajlara sahiptir. Ancak nihai kullanıcıların satın almış oldukları özellikleri

ticari malları fiziksel olarak inceleyememesi, ürünün teslimi için beklemek zorunda olması, değişim ve

iade gibi durumlarda sorunlarla karşılaşılması, dijital pazarlama araçlarıyla yapılan çevrimiçi

alışverişlerde yaşanan güvenlik sorunları nedeniyle tüketicilerin yaşamış olduğu tereddütler ise dijital

dönüşümle birlikte girişimcilerin sahip olduğu temel handikaplardan bazılarıdır.

İşletmeler, yapay zekâ teknolojilerini kullanarak, yeni müşterilere ulaşma, mevcut müşterilerle

iletişim/etkileşim halinde kalma, mevcut bilgi ve verileri analiz ederek hedef kitleleri doğru ve etkin

yönlendirme konularında önemli başarılar elde etmiştir. Dijital dönüşüm ve araçları sayesinde

Ballı, A., 251-279

259

işletmeler, tüketicileri hakkında çok fazla ve detaylı bilgiye sahip olmakta ve böylelikle müşterilerine

özgü alternatifler sunarak kârlılıklarını sürekli hale getirmektedir. İşletmeler, faaliyet gösterdikleri

alanlarda dijital dönüşümü içselleştirebildikleri oranda verimliklerini artırmakta, hız ve maliyet

bakımından tasarruf elde etmekte, yeni iş modelleri geliştirmekte ve bu sayede rekabet avantajı elde

etmektedir. Özellikle pandemi sürecinde birçok işletme bilgi teknolojileri sayesinde yeni arayışlar

içerisine girmiştir. Örneğin, Trendyol ve Hepsiburada gibi tanınmış işletmeler pandemi öncesinde belirli

ürünleri (kıyafet, kitap, elektronik eşya, kişisel bakım ürünleri vb.) satarken, pandemi süreciyle birlikte

gıda ve market ürünlerini internet üzerinden tüketicilere sunmaya başlamıştır. Uygulanan sokağa çıkma

kısıtlamaları, sağlık endişeleri ve internet üzerinden satılan gıda fiyatlarının neredeyse market

fiyatlarıyla aynı oluşu tüketicileri bazı arayışlar içerisine itmiştir. Bu tarz teknolojik alt yapısı gelişmiş

işletmeler pazardaki boşluğu görerek bu alana yönelmişlerdir. Benzer şekilde Migros ve Carrefour gibi

büyük işletmeler ise pazardaki marka bilinirliliği, güvenirlilik ve teknolojik altyapı sistemlerinin

uygunluğu sayesinde internet üzerinden satışlarını büyük oradan artırmışlardır. Bağımsız araştırma

şirketi Nielsen’in verileri de bu durumu doğrulamaktadır. Salgın hastalık endişesinin neden olduğu

sosyal izolasyon ve karantina uygulamaları, online alışveriş üzerinde önemli değişikliklere neden

olmuştur. Ülkemizde salgın hastalık sürecinin başlangıcı olan Mart 2020’den itibaren ilk vakanın

açıklanmasından sonra geçen 5 haftanın ortalamasına göre e-ticaret büyümesi, ocak ve şubat aylarına

göre %171 olarak gerçekleşmiştir (Marketingturkiye.com).

3. Türkiye’de Dijital Dönüşüm ve Önemi

Türkiye’de dijital dönüşüm, sanayide dijital teknolojiler ve ileri üretim teknolojileri olmak üzere iki ana

başlık altında yer almaktadır. Dijital teknolojiler olarak yatay ve dikey entegrasyon, büyük veri ve ileri

analitik, bulut, nesnelerin interneti, yapay zekâ ve akıllı yazılımlar ve siber güvenlik gibi konular sanayi

alanında yer alırken, siber-fiziksel sistemler, otonom robotlar ve mekatronik sistemler, akıllı ve esnek

otomasyon sistemleri, yenilikçi ve akıllı sensörler ve eklemeli imalat sistemleri ise ileri üretim

teknolojileri içerisinde yer almaktadır (BSTB, 2018a, s. 25). Girişimlerde bilişim teknolojileri kullanım

araştırması (2020), sonuçlarına göre İnternete erişim oranı; 10 ve daha fazla çalışanı olan girişimlerde

%94,2, 50-249 çalışanı olan girişimlerde %97,8 ve 250 ve üzeri çalışanı olan girişimlerde ise %99,4

olarak gerçekleşmiştir. Bunun yanı sıra girişimlerin web sayfası sahiplik oranı, 10 ve daha fazla çalışanı

olan girişimlerde %49,2, 50-249 çalışanı olan girişimlerde %74,1 ve 250 ve üzeri çalışanı olan

girişimlerde ise %89,2 olduğu bildirilmiştir (e-ticaret.gov.tr).

Gelişen ve sanayileşen toplumların kendi teknolojilerini üreterek küresel rekabet ortamında varlıklarını

sürdürülebilmelerinin temelinde dijital dönüşüm yatmaktadır. Dijital dönüşüm, gelişen ve farklılaşan

ihtiyaçların karşılanması, yeni teknolojilerin toplumların refah seviyesini artırması ve çağın gereklerinin

yakalanması bakımından oldukça önemlidir. Bu durum ülkemizde de 2018 yılında “Cumhurbaşkanlığı

Dijital Dönüşüm Ofisi”nin kurulmasıyla resmiyet kazanmış ve devlet politikası haline gelmiştir. Son

yıllarda dijital dönüşümün birçok farklı sektörde hayata geçirilmesi sayesinde teknoloji satın alan ülke

konumundan yavaş yavaş teknoloji transfer eden ülke konumuna gelinmiştir. Savunma sanayi başta

olmak üzere farklı birçok kurum ve kuruluş dijital entegrasyonlarla birlikte güçlü iş birlikleri kurarak

önemli kazanımlar elde etmiştir. “Dijital Türkiye” sloganıyla kurulan dijital dönüşüm ofisi, Türkiye’nin

gelecek hedefleri doğrultusunda kamu, özel sektör, üniversite ve sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği

yaparak Türkiye’de dijital dönüşümü gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır.

2001 yılından itibaren her yıl düzenli olarak Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından hazırlanan

Bilgi ve İletişim Teknolojileri Etkileşim Performansı Endeksi Raporu (NRI-Network Readiness Index),

ülkeleri BİT bağlamında değerlendirerek, ekonomik kalkanıma üzerindeki etkilerini ölçmektedir.

Global anlamda yaşanan teknolojik gelişmeleri dikkate alarak, her ülkenin durumunu dört ana başlıkta

ve on bileşenden meydana gelecek şekilde değerlendirmektedir. WEF-NRI, (2019)’a göre Türkiye 121

ülke arasında 51’inci sırada yer almaktadır. Gelişen ekonomiler arasında görülen Türkiye, küresel

ölçekte en büyük 17’nci ekonomi olmasına rağmen, Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) yapmış

olduğu 2019 değerlendirmesine (teknolojik alt yapı, iş gücüne katılım, inovasyon düzeyi, finans piyasası

ve üretim araçlarının gelişmişliği, yenilikçi iş modelleri, eğitim seviyesi gibi faktörlere göre) ve mevcut

rekabetçilik araçlarından istifade edebilme derecesine göre yaptığı sıralamada ise 61. sırada yer

almaktadır (Global Competitiveness Report, 2019).

Ballı, A., 251-279

260

Şekil 4. Yıllara göre rekabetçilik endeksi (2010-2019)

Kaynak: Global Competitiveness Report, 2019

Dünyada ülkeler arası dijitalizasyon düzeyini araştıran en kapsamlı araştırma “IMD Dünya Dijital

Rekabet Sıralaması” endeksidir. 63 ülkeyi kapsayan dijital rekabet endeksinin 2017 raporunda Türkiye,

eğitim-öğretim alt başlığını da içeren “yeni teknolojileri keşfetme, anlama ve oluşturma için gerekli

bilgi” düzeyinde Moğolistan, Venezüella, Brezilya, Meksika ve Hindistan’ın önünde 52. sırada yer

almıştır (IMD, 2017). Dijital dönüşümü başarıyla gerçekleştirmiş ülkelerin, dijital dönüşüme yeni

başlayan ülkelere nazaran ekonomik bağlamda %20 daha fazla kâr elde ettikleri bilinmektedir. Ülkelerin

dijital dönüşüm puanlarının belirlenmesinde bilgi/beceri faktörü bileşeni altında eğitime ilişkin veriler

de yer almaktadır. Dijital dönüşümde daha ileri ülkelerin eğitim düzeyleri ve dijital dönüşüm başarıları

arasında doğrudan ilişki bulunmaktadır (IMD, 2019; Sönmez, 2018). Raporda ayrıca dijitalleşme ile

ekonomik göstergeler arasında olumlu bir ilişki olduğu ve sanılanın aksine dijitalleşmenin, işsizliği

azaltıcı bir etkisinin olduğu ifade edilmektedir. IMD Dijital Rekabet Sıralaması endeksine göre,

ülkelerin ekonomik puanları “bilgi düzeyleri”, “teknoloji seviyeleri” ve “geleceğe hazır olma” olarak

tanımlanan 3 ana faktör ile ölçülmektedir. IMD, (2017) raporuna göre Türkiye, 63 ülkenin

değerlendirildiği sıralamada 52. sırada yer almıştır. 2018’de 46. sıraya yükselen Türkiye 2019’da ise 51.

sıraya gerilemiştir (IMD, 2019). 2013 yılından itibaren yapılan bu değerlendirmeler çerçevesinde,

Türkiye 48 ve 52’nci sıralarda yer alarak önemli bir gelişme kaydetmemiştir. Değerlendirilen faktörler

ele alındığında en düşük puanın “bilgi düzeyi” bileşenine ait olduğu ve bu nedenle 60’ıncı sırada yer

aldığı anlaşılmaktadır. Bu bileşenin (eğitim düzeyi) alt faktörleri incelendiğinde Türkiye’nin, “beceri”

bağlamında 49. sırada, “eğitim ve öğretim” bakımından 63. sırada (son sırada) ve “bilimsel yoğunluk”

faktörü bakımından ise 48. sırada olduğu görülmektedir. Elde edilen göstergeler değerlendirildiğinde,

Türkiye’nin dijital rekabet gücünü artırabilmesi için eğitim ve öğretim alanlarında köklü revizyonlara

ihtiyaç duyduğu anlaşılmaktadır (IMD, 2019).

Uluslararası bağımsız kuruluşlarca (WEF vb.) yapılan değerlendirmeler, ülkelerin BİT seviyelerindeki

farklılıkların ekonomik büyüme ve gelişmeleri ile doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır.

Ekonomik süreçlerin katma değerli unsuru olarak görülen BİT’lerle gerçekleştirilen donanımsal ve

yazılımsal teknolojik üretimler, bireysel, kurumsal ve kamusal alanlarda farklı boyutlarda önemli

katkılar sağlamış ve ülke ekonomileri bakımından sürdürülebilir büyümede kaldıraç görevi üstlenmiştir.

BİT’nin ülke ekonomilerine olumlu yansımalarının somut ve soyut göstergelerinin ortaya çıkması ve

ekonomik geri dönüşlerin sağlanması bakımından süreçler arasında zamansal olarak belirli aşamaların

olduğu bilinmektedir (Beinhocker, 2006, ss. 21-23). Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin yoğun

kullanımıyla birlikte, üretim araçlarının gelişmesi ve çeşitlenmesi Türkiye ekonomisi üzerinde önemli

katkılar sağlayarak, sektörün (BİT) çift haneli büyümesine neden olmuştur (Tubisad.org). Bu kapsamda,

dijital dönüşümün ülkemizde hız kazanması bakımından, BİT’ne ve eğitim/öğretime önem verilmesi

gerekmektedir. Yaklaşık son on yılda yapılan birçok değerlendirme (WEF-NRI, WCR, IMD vb.) göz

önüne alındığında, henüz Türkiye’nin ülke olarak istenilen seviyede olmadığı anlaşılmaktadır.

Uluslararası düzeyde rekabet etmek, teknoloji üretmek/satmak, sürdürülebilir ekonomik ve teknolojik

alt yapıya sahip olan bir ülke olmak adına, BİT ve yenilikçi teknoloji çalışmalarına hız vermek oldukça

önemlidir. Bu kapsamda ülkemizde dijital dönüşümün önemi fark edilerek devlet politikası haline

gelmiş ve 2018 yılında “Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi” kurulmuştur. Toplumsal talep ve

Ballı, A., 251-279

261

beklentilerle birlikte kamuda ortaya çıkan dijital dönüşüm eğilimleri, farklı alanlarda yürütülen

dijitalleşme adımlarının tek bir çatı altında toplanması, doğru anlaşılması ve desteklenmesi gerekliliğini

ortaya çıkarmış ve bu durum dijital dönüşüm ofisinin kurulmasını zorunlu hale getirmiştir. Dijital

dönüşüm ofisi, değerlendirme yapan diğer bağımsız uluslararası kuruluşlar gibi belirli kriterler tespit

ederek, bu kriterler çerçevesinde, Türkiye’nin dijitalleşme endeksini oluşturmuştur. Dijital dönüşüm

ofisi tarafından oluşturulan dijital dönüşüm endeksi 4 ana bileşen ve 10 alt boyuttan oluşmaktadır. Her

bir gösterge, alt boyut ve ana bileşen için 139 ülkenin verileri kullanılarak göreceli bir endeks değeri

hesaplanmaktadır. Dolayısıyla, herhangi bir gösterge için endeks değeri sadece Türkiye’nin dijitalleşme

konumu tarafından değil, diğer ülkelere göre nispi konumu tarafından belirlenmektedir. Bu nedenle

hesaplanan endeks sonuçlarının işaret ettiği performans, gelişmiş ülkeler ve Türkiye’nin rekabet ettiği

gelişmekte olan ülkelere kıyaslanarak, dijitalleşme yolunda atılması gereken adımlar ve yapılması

gerekenler konusunda stratejiler belirlenmektedir. Dijital dönüşümle birlikte yalnızca girişimcilik ve

ekonomik anlamda önemli gelişmeler yaşanmamış aynı zamanda farklı alanlarda da değişiklikler ortaya

çıkmıştır.

Küresel ölçekte 4,5 milyar (Dünya nüfusunun %59) üzerinde bireyin internet kullandığı ve 5,19 milyar

(Dünya nüfusunun %67) bireyin mobil teknolojiler kullandığı belirtilmektedir (Wearesocial, 2020).

Türkiye’de internet kullanım oranı 2020 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerde %79,0 olduğu ve bu

oranın bir önceki yıl %75,3 olduğu görülmektedir. İnternet kullanım oranı cinsiyete göre incelendiğinde;

bu oranın erkeklerde %84,7, kadınlarda %73,3 olduğu anlaşılmaktadır. Hanelerin %90,7'sinin evden

internete erişim imkânına sahip olduğu, bu oranın bir önceki yıl ise %88,3 olarak gerçekleştiği

görülmektedir (TÜİK, 2020).

Şekil 5. Hane halkı bilişim teknolojileri kullanımına ilişkin temel göstergeler (2009-2020)

Kaynak: TÜİK, 2020

Mzwri ve Altınkaya (2019)’e göre, hane halkının internete olan erişiminin artmasının bireylerin çevirim

içi alışveriş yapmaya olan ilgisini artırdığını göstermiştir. Özellikle pandemi döneminde lüks tüketim

ürünleri, elektronik, kıyafet gibi ürünlere olan ilginin azaldığı, bireylerin temizlik, gıda, sağlık, kişisel

bakım gibi temel ihtiyaçlarına öncelik verdiği anlaşılmaktadır (Güven, 2020).

Ballı, A., 251-279

262

Şekil 6. Türkiye’de Ocak-Haziran 2019 ile Ocak-Haziran 2020 çevirim içi alışveriş durumu

Kaynak: Muradoğlu, (2020).

Görüldüğü üzere Covid-19’un Türkiye’de ilk görüldüğü Mart 2019 itibariyle bir sonraki yılın aynı

dönemine ait veriler incelendiğinde özellikle market ve sağlık harcamalarının önemli ölçüde arttığı

anlaşılmaktadır. Özellikle pandemi dönemi ile birlikte dijital dönüşüm ivme kazanmıştır. Bunun en

temel nedeni ise uygulanan kısıtlamalar ve sokağa çıkma yasakları nedeniyle bireyler ihtiyaçlarını dijital

platformlar üzerinden karşılamak zorunda kalmış olmasıdır. Bu sayede birçok işletme yeni arayışlar

içerisine girerek faaliyet gösterdiği temel alanların dışına çıkarak başta sağlık, gıda ve market alışverişi

olmak üzere pek çok farklı ürünü tüketicilerine sunmaya başlamıştır. Ayrıca belirli alanlarda faaliyet

gösteren küçük işletmeler de dijital dönüşümden faydalanarak tüketicilerin ihtiyaçlarına cevap vermeye

çalışmıştır. Çevrimiçi satın alma alışkanlığı olmayan bireyler dahi içerisinde bulunmuş oldukları

koşullar nedeniyle temel ihtiyaçlarını dijital platformlar üzerinden gerçekleştirmeye başlamış, bu durum

işletmeler bakımından yeni müşteri kitlesinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Ancak geleneksel

alışveriş yöntem ve araçlarını kullanan bir kısım tüketicinin pandemi sonrası eski alışveriş yapma

alışkanlıklarına (görerek, dokunarak alışveriş yapma) dönecek olması fakat bir kısım tüketicinin ise

dijital alışveriş kanallarını kullanmaya devam edecek olması, dijital dönüşümü işletmeler bakımından

zorunlu hale getirmiştir. Özellikle çalışan bireylerin alışveriş için belirli bir zaman ayırmak zorunda

olmaları, dijital alışveriş kanallarının güvenilir ve kolay olması, sağlanan ürün/hizmetlerin çeşitliliği,

fiyat ve kalite avantajı sağlaması gibi çeşitli nedenler tüketiciler bakımından çevirim içi alışveriş

yapmayı cazip hale getirmektedir. Ancak işletmelerin bu durumu fırsata çevirmelerinin yolu dijital

dönüşümden geçmektedir. Bu maksatla işletmelerin dijital teknoloji ve dijital araçlara yatırımlar

yaparak bu süreci hızlandırmaları gerekmektedir. Nitekim yapılan çalışmalar bu durumu

desteklemektedir. Türkel ve Bozağaç (2018, s. 422) yapmış oldukları çalışmada, yaşanan teknolojik

gelişmeler ve BT sayesinden ortaya çıkan yeni yönetim ve üretim modelleri sayesinde işletmelerin bir

yandan rekabet avantajı elde ederken diğer yandan teknolojinin getirdiği çevresel koşullara uyum

sağlama konusunda daha başarılı olduklarını göstermiştir. Bir diğer çalışmada ise Pehlivanoğlu (2014,

s. 147)’de mevcut piyasa koşullarında işletmelerin varlıklarını sürdürülebilmeleri ve pazarda rekabet

ettiği işletmelere nazaran üstünlük elde edebilmesi için yeni teknoloji üretmeleri ve yeniliklere açık

olmaları gerektiğini ifade etmektedir.

Dijital dönüşümle birlikte teknoloji tabanlı bilişim sistemleri ve bilgi iletişim teknolojileri dijital

araçlarını kullanan girişimci ve işletmelerin yerli tedarikçilerden ziyade yabancı tedarikçilerle çalıştığı

görülmektedir (TÜSİAD-BCG, 2017, s. 55). BTSB, (2018)’e göre bilgi iletişim teknolojilerini kullanan

işletimlerin yerli tedarikçi yerine alanda söz sahibi yabancı tedarikçilerin kendilerine sunmuş oldukları

daha uygun maliyetli kanalları tercih etmeleri bu durumu doğrulamaktadır. Bunun en temel nedeni ise

yerli tedarikçinin teknolojik alt yapısı ve üretim kalitesinde yaşamış olduğu sıkıntılar, maliyetlerin

yüksek olması ve üretici-tedarikçi arasında etkin bir iletişim ve ağın bulunmamasıdır. Ancak konu yerli

tedarikçiler perspektifinden ele alındığında ise “işletmelerin dijital teknolojiler hakkında yeterli bilgiye

sahip olmadıkları, etkin bir fiyat-maliyet analizi yapamadıkları ve dijital dönüşüme gereken önemi

vermedikleri” şeklinde ifade edilmektedir. Bilinçli müşteri kitlesinin oluşması, dijital dönüşüm

ekosisteminin geliştirilmesi, finansal kaynağa erişimin kolaylaştırılması ve tedarikçilerle işletmeler

arasında iş birliğini geliştirecek dijital köprülerin oluşturulması gibi önlemler dijital dönüşümün

gerçekleşmesine önemli katkılar sağlayacaktır.

Ballı, A., 251-279

263

Dijital dönüşüm yalnızca işletmelerin kendi imkânları ile bütüncül olarak gerçekleştirebilecekleri bir

süreç değildir. Bunun temelinde yatan en önemli neden ise dijital dönüşümün gerçekleşmesi için dijital

dönüşüm ekosisteminin yeterince gelişmemiş olmasıdır. Dijitalleşme bakımından gerekli BT ve ağ alt

yapılarının geliştirilmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra işletmelerin nitelikle iş gücünü istihdam etmesi

ve yenilikçi bir yönetim anlayışı izlemesi dijital dönüşümün sürdürülebilirliği ve rekabet avantajı elde

edebilmesi bakımından önemlidir.

4. Türkiye’de Girişimcilik

Millî mücadelenin kazanılması sonrasında cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik hayat içerisinde

devletin önemli bir yeri olmuştur. Yatırımların yapılması için gereken sermaye, bilgi ve teknolojinin

yetersiz olması devleti girişimci bir rol üstlenmeye itmiş, toplumun ihtiyacı olan ürün ve hizmetler

devlet tarafından üretilmiştir. Ekonomiye katkı sağlayabilecek yeterli sayı ve kalitede girişimci

yetiştirmek amacıyla bazı uygulamalar hayata geçirilmiştir (Demirkaya, 2014, s. 23).

1950’den itibaren yaklaşık otuz yıl kadar süreyle girişimcilik bağlamında pek fazla gelişme

yaşanmamıştır. Durgun olarak geçen bu dönemin ardından 1980’li yıllara doğru gelindiğinde

girişimciliğe verilen önem artmış, ekonomide büyüme başlamış gerek ülke nüfusunda gerekse de kişi

başına düşen milli gelirde bir yükselme meydana gelmiştir. Türkiye’de 1980’li yılların başlarında piyasa

ekonomisine geçiş yapılarak önemli ölçüde yapısal değişiklikler meydana gelmiş ve girişimciliği ön

plana çıkaran gelişmeler yaşanmıştır (Özdemir vd., 2006, s. 182).

“24 Ocak Kararları” adıyla bilinen ekonomik uygulamalar, Türkiye’de ekonomi alanında önemli bir

strateji değişikliğine yol açmıştır. Önceki yıllarda ithalata dayalı kalkınma politikasından vazgeçilerek

serbest piyasa ekonomisine geçilmiş, ihracata dayalı kalkınma stratejisi uygulamaya konulmuştur. Buna

paralel olarak serbest piyasa ekonomisinin önemli aktörlerinden olan girişimcileri destekleme

politikaları hayata geçirilmiştir. Girişimcilikte de özellikle ihracata dayalı girişimciliği artırıcı

politikalara özel bir önem verilmiştir (Arıkan, 2004, ss. 17-18). Alınan ekonomik kararlarla devletin asıl

işlevi, para arzı ile kamu harcamalarının efektif talep üzerinde artmamasını sağlayacak düzenlemeleri

yapmak olarak belirlenmiştir. 1980 sonrası uygulamaya konulan kararlar ile yönetimlerin piyasa

işleyişine karışmamaları sağlanmıştır. Devlet piyasalarda sadece düzenleyici bir rol üstlenmiş, bu

şekilde ekonominin doğal gelişiminin fiyat göstergeleri ışığında, özel girişim önderliğinde sağlamasına

karar verilmiştir. Yeni ekonomi politikalarına göre fiyatlama süreci tamamıyla piyasa koşullarına

bırakılmış, fiyatların serbest piyasadaki arz ve talep doğrultusunda belirlenmesi sağlanmıştır. Mal ve

hizmet fiyatlarının da piyasa tarafından belirlenmesine karar verilmiş, böylece ikili fiyatlandırma

ortadan kaldırılmıştır. Türk Lirasının diğer paralara göre günlük fiyat ayarlamasının yapılmasına

geçilmiştir. Uygulanan ticaret politikası doğrultusunda 1980’li yıllarda ihracat sürekli bir artış

göstermiş, hedeflendiği şekilde ithalatın ihracat tarafından karşılanması doğrultusunda aradaki açık

erimeye başlamıştır. İthalatta gümrük vergileri dışındaki birçok engel kaldırılmıştır. 1989 yılının ağustos

ayında gümrük vergilerinde de önemli ölçüde azaltma yapılmıştır. Aynı dönümde menkul kıymetler

borsası kurulmuştur (Aşkın vd., 2011, ss. 68-70).

1980’lerin sonlarına doğru serbest pazar ekonomisine geçiş beraberinde girişimcilere uluslararası ticaret

imkânı sağlayarak ülke ekonomisinde yeni bir dönemin başlangıcına neden olmuştur. İhracatın giderek

önem kazandığı bu dönemde özel işletmelerin sayısı hızla artmış ve özel sektörün gelişmesine olanak

sağlayan düzenlemeler uygulamaya konulmuştur (Özcan, 1995, s. 57).

Türkiye’de 1990’lı yıllarda devletin ekonomide fazla miktarda yer alması ve belirsizlik ortamlarının

geçerli olması gibi olumsuzluklara rağmen girişimciliğin yukarı yönlü bir yükselişi olduğu

görülmektedir. Gümrük Birliği’ne katılma sonrasında ulusal girişimciler, uluslararası pazarlarda rekabet

edebilmek üzere bilgi birikimlerini artırmak durumunda kalmış, böylece faaliyet gösterdiği alanda çok

daha fazla bilgi edinmesi gerektiğini bilen yeni bir girişimci şekli ortaya çıkmıştır. Girişimcilikte

kalitenin ve verimliliğin artırılması, rekabeti güçlendirecek teknolojik gelişmelerin takip edilmesi

konuları ön plana çıkmaya başlamıştır. 1994 yılında yaşanan ekonomik krizde Türk girişimciler, bu

olumsuz dönemden başarılı bir şekilde çıkabilmeyi başarmıştır (Arıkan, 2004, ss. 17-18). Ülkemizde

1990’lı yıllarda girişimciliği desteklemeye yönelik eğitim, finansman, teknoloji, altyapı, organizasyon

gibi birtakım faaliyetler uygulamaya konularak, girişimcileri her yönden destekleyecek ve problemlerini

Ballı, A., 251-279

264

çözebilecek bazı tedbirler alınmış ve Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi

Başkanlığı (KOSGEB) kurulmuştur (Aykaç ve Parlak, 2008, s. 210).

2000’li yıllarla birlikte bütün dünyada iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelere bağlı olarak

girişimcilikte bireysel yeteneklerin önem kazandığı girişimcilik şekli ön plana çıkarak, bilgiye dayalı

üretim yapabilme becerisi önem kazanmıştır. Yaşanan 2001 finansal krizinin hemen ardından

Türkiye’de girişimcilik anlamında olumlu gelişmeler yaşanmıştır. Girişimciliğin özel sektör nezdinde

gelişmesini sağlayacak özendirici birtakım uygulamalar hayata geçirilmiştir. Özellikle özel sektörün

gelişmesi maksadıyla yatırım ve kolaylık olanakları sağlanmış ve finansa erişimde yaşanan zorlukların

ortadan kalması bakımından yeni düzenlemeler hayata geçirilmiştir. Özel sektöre verilen iç borcun

gayrisafi milli hâsılaya oranı 2000’li yılların ortalarında %15 seviyelerindeyken, bu oran yıllar içerisinde

hızlı bir şekilde yükselerek 2011 yılında %50 seviyesine çıkarak (Sbb.gov.tr), girişimciliğin gelişmesine

önemli katkılar sağlanmıştır.

Son dönemlerde Türkiye’de, girişimciliğin ülke ekonomisi bakımından artan öneminin anlaşılmasıyla

birlikte gerek girişimcilere yönelik destek programları gerekse de girişimciliği özendirme programları

sayesinde girişimcilik faaliyetleri konusunda büyük gelişmelerin sağlandığı görülmektedir (Karadal,

2014, s. 340).

Sönmez ve Toksoy’un (2014, ss. 47-57), KOSGEB Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi’ni tamamlamış

(2013 yılında) 400 kişi ile gerçekleştirmiş oldukları çalışma; Türkiye’deki girişimciliğin genel

görünümü hakkında bilgiler vermektedir. Bu bilgiler arasında; girişimcilerin eğitim seviyelerinin

giderek arttığı, kadın girişimci sayısının önceki yıllara göre (2011 ve 2012’ye göre) artış gösterdiği,

ortak bir işe girişme hakkında Türk girişimci adaylarının bu konuda Türk düşünce ve geleneklerinin

devam ettiği (GEM, 2013), her işletmenin ortalama 5 kişiye iş olanağı sağlama potansiyeline sahip

olduğu, girişimcilik faaliyetlerinde bulunabilmek için ihtiyaç duymuş oldukları finansal kaynağı

KOSGEB’in yanı sıra öncelikle kendi öz kaynakları ve aile bireylerinden almış oldukları destekler ile

ya da bankalardan temin etmeye çalıştıkları, büyük bir çoğunluğunun elektronik posta adreslerinin ve

cep telefonlarının bulunduğu anlaşılmaktadır.

2018 yılı Global Entrepreneurship Monitor (Küresel Girişimcilik Monitörü) verilerine göre, Türkiye’nin

girişimcilik politikalarının, orta ölçekli teknoloji girişimciliğiyle ilgili faaliyetleri daha fazla desteklediği

anlaşılmaktadır. Erken aşama girişimcilik aktiviteleri oranının 2015 yılından bu yana yavaş ve istikrarlı

bir düşüş gösterdiği ifade edilmektedir. Teknoloji sektöründe (yüksek veya orta düzeyde) faaliyet

gösteren erken aşama girişimcilik aktivitelerinin oranı 2016 yılında %1,54 iken, 2018'de bu oran %5'e

yükselmiştir. Bu durum yeni yüksek teknoloji ile ilgili girişimlerin teşvik edildiğini göstermektedir.

Diğer bir önemli parametre ise 2016 yılında yeni kurulan işletmelerin oranı %2,73 iken 2018 yılında bu

oran %4,42'ye yükselmiştir. Değerlendirmeye katılan diğer ülkelerdeki girişimcilerden Türk

girişimcileri ayırt eden önemli bir özellik ise büyüme ve iş yaratma beklentisinin yüksek olmasıdır. Bu

bağlamda Türkiye, erken aşama girişimcilik evresinde yüksek büyüme ve iş yaratma beklentileri

bakımından 42 ülke arasında ikinci sırada yer almaktadır (GEM, 2018).

Türkiye’de 2020 yılı Aralık ayı itibariyle açılan kapanan işletme sayıları dikkate alındığında,

girişimciliğe olan eğilimin artmaya devam ettiği anlaşılmaktadır. Türkiye, içerisinde bulunduğu

coğrafya ve Avrupa Birliği üye ülkeleri ile kıyaslandığında, sahip olduğu genç nüfusu ve girişimciliğin

bir kariyer olanağı olarak görülmeye başlanmasıyla birlikte bu durum 2018 ve 2019 yılı ihracat-ithalat

rakamlarına ve ekonomiye olan olumlu bir şekilde yansımıştır. Nitekim Türkiye, 2018 yılı içinde

167,921 milyar dolarlık ihracat yaparak cumhuriyet tarihinin ihracat rekorunu kırmıştır. 2019 ihracatı

ise %2,04 artışla 180,468 milyar dolar gerçekleşmiş, ithalat %8,99 azalışla 210,394 milyar dolar

olmuştur. Dış ticaret açığı %44,9 oranında ciddi bir düşüş göstermiş, 2018’de 54,323 milyar dolar olan

dış ticaret açığı, 2019 yılı sonunda 29,926 milyar dolara gerilemiştir (Risk.gtb.gov.tr). Türkiye

ekonomisinin neredeyse %99’un KOBİ’lerden oluştuğu gerçeğinden hareketle, girişimcilerin Türkiye

ekonomisine olan katkıları ortaya çıkmaktadır (Kobi.org.tr).

Ballı, A., 251-279

265

Tablo 3. 2019-2020 yılı açılan ve kapanan işletme sayıları

İlan

Türü

Şirket

Türü

Aralık

2019

Aralık

2020

Bir

Yılın

Aynı

Ayına

Göre

Değişim

(%)

Ocak- Aralık

(12 Aylık)

2019

2020

Değişim (%)

Kurulan

İşletme

7.849

8.477

8,00

84.10

101.318

20,47

Kooperatif

103

-19,42

1.161

1.476

27,13

Kapanan

İşletme

2.201

3.160

43,57

13.19

15.366

16,44

Kooperatif

-78,65

863

583

-31,65

Kaynak: Tobb.org.tr

Tabloda verilen değerler incelendiğinde, 2020 yılı Ocak-Aralık döneminde kurulan işletme sayılarının

bir önceki yılın aynı dönemine (Ocak-Aralık 2019) göre %20,47, kooperatif sayılarının ise %27,3 arttığı

görülmektedir. Bunun yanı sıra 2020 yılında kapanan işletme sayılarının pandeminin Türkiye’de

başladığı 2019 yılına nazaran %16,44 arttığı ancak kooperatif sayılarının ise yaklaşık %32 azaldığı

anlaşılmaktadır. Özellikle kapanan işletme sayılarının bir önceki yıla göre (2019 kapanan işletme

sayısına göre) göreceli olarak artması, işlemelerin pandemi nedeniyle hızlı bir dijital dönüşüme karşı

hazırlıksız olduklarını göstermektedir. Bu nedenle zorunlu bir dijital dönüşümün işletmeler bakımından

hayati öneme haiz olduğu anlaşılmaktadır.

Yaşanan süreçler içerisinde girişimcilik bağlamında önemli kazanımlar elde edilmiş olsa da

girişimciliğin henüz istenilen noktada olmadığı anlaşılmaktadır. Bunun en temel nedeni ise

girişimciliğin geliştirilmesi ve desteklenmesi noktasında uygulanan temel programların teorik anlamda

güçlü olması fakat uygulama anlamında eksikliklerin ortaya çıkmasıdır. Girişimciliğin yalnızca

ekonomik değer yaratmak veya katma değeri yüksek ticari mal/hizmet üretmek olarak görülmesi ve

yaşanan teknolojik gelişmelere uyum sağlanması noktasında yetersiz kalınması girişimciliği, arzu edilen

noktaya gelmesi bakımından olumsuz etkilemiştir. Bu nedenle girişimciliğin dijitalleşmeye doğru

evirilmesi bir gereklilik haline gelmiştir. Girişimciliği geliştirme ve desteklemeye yönelik uygulamaya

konulan programlar belirli ölçüde katkılar sağlamış ancak bunların yetersiz olduğu yaşanan pandemi

süreci ile birlikte anlaşılmıştır. Dijital dönüşümün yalnızca işletmeler bakımından değil aynı zamanda

tüketiciler bakımından da önemli olduğu görülmüştür.

4.1. Girişimciliği Geliştirme-Desteklemeye Yönelik Uygulanan Programlar

Küresel Girişimcilik Monitörü 2017 yılı endeksine göre Türkiye, 137 ülke arasında 43,7 puanla 36.

sırada iken 2018 yılı verilerine göre ilk on içerisinde yer alan ülkeler; ABD, İsviçre, Kanada, İngiltere,

Avusturalya, Danimarka, İzlanda, İrlanda, İsveç ve Fransa’nın yer aldığı sıralamada ise 37’nci sıradadır

(GEM, 2017; GEM, 2018). Türkiye’de girişimciliği desteklemeye veya geliştirmeye yönelik uygulanan

politikaları, ekonomi ve girişimcilik anlamında ileri ülkeler ile karşılaştırdığımızda, bazı yeni

politikaların oluşturulmasına, bazılarında değişiklik yapılmasına, uygulanan birtakım politikaların ise

kaldırılmasına gerek duyulduğu anlaşılmaktadır. Toplumlar sahip oldukları demografik yapıları

bakımından çeşitlilik arz etmektedir ve her toplumun kendine özgü dinamikleri bulunmaktadır. Bu

nedenle herhangi bir ülkede başarı hikâyesi olan bir politikanın bir başka ülkede de başarılı olması

ülkelere ve toplumlara göre farklılık göstermektedir. Bu sebeple uygulanan politikaların yeniden

düzenlemeleri gerekmektedir. Bahsedilen politikalar sadece girişimcilik faaliyetlerinin gerçekleştiği

yerin ekonomik anlamda kalkınmasına değil aynı zamanda ülke ekonomisine de önemli faydalar

sağlamaktadır (Çokgezen, 2012, s. 29).

Ballı, A., 251-279

266

1923-1933 arası dönem liberal milli ekonomi dönemi, 1933-1950 tarihleri arası devlet önderliğinde

kalkınma dönemi, 1960-1980 arası dönem düzenli ekonomiye geçiş dönemi ve 1980’ler sonrası ise tüm

dünya ülkeleri ekonomileriyle ilişkilerin başladığı dönem olarak ifade edilmektedir (Ertuna, 2004, s. 7).

Uygulanan ekonomi politikaları incelendiğinde özellikle 1980 sonrası dönemde önemli gelişmelerden

bahsetmek mümkündür. Bunların başında özel teşebbüsün teşvik edilmesini sağlayacak tedbirlerin

hayata geçirilmesidir. Girişimciliğin gelişmesine katkı sağlayacak politikalar ve yasal düzenlemelerin

uygulamaya konulması, KOSGEB’in kurulması, vergi destekleri sağlanması gibi birçok gelişme bu

dönemde yaşanmıştır. Girişimciliği desteklemeye yönelik uygulanan bu politikalar sayesinde başarılı

sonuçlar elde edilmiştir. Türkiye’de son yıllarda uygulanan girişimci politikalar sayesinde kalkınma

planlarının hayata geçirilmesi, girişimcilik eğitimimin üniversitelerde fakülte düzeyinde verilmesi, sivil

toplum kuruluşlarının düzenlediği yarışmalar, devlet eliyle sağlanan birçok kredi, destek, hibe gibi

uygulamaların hayata geçirilmesi, girişimciliğin bir kariyer olarak görülmesini sağlayacak toplumsal

bilincin oluşmasına katkı sunacak faaliyetlerin uygulamaya konulması ve sosyal ağlardan

faydalanılması, girişimciliğin gelişmesine olanak sağlayacak teknoloji üretmeye dönük kurum ve

kuruluşların inşa edilmesi, kamu-özel iş birliğinin artması ve bilgi-teknoloji transferinin hız kazanması,

gençlerin ve kadınların istihdama kazandırılması gibi daha pek çok gelişme meydana gelmiştir.

Ülkemizde bu kapsamda girişimciliği geliştirme ve desteklemeye yönelik uygulanan programlar

şunlardır;

✓ On birinci Kalkınma Planı (2019-2023)

✓ Girişimcilik Konseyi

✓ Yarışma ve Ödüller

✓ Uluslararası Girişimcilik Merkezi

✓ Kalkınma Ajansları

✓ Girişimcilik Bilgi Edinme/Destek Ağları

✓ Hızlandırıcılar ve Kuluçka Merkezleri

✓ TÜBİTAK Girişimcilik Programları

✓ KOSGEB Uygulamalı Girişimcilik Eğitimleri

✓ Millî Eğitim Bakanlığı Örgün ve Yaygın Girişimcilik Eğitimleri

✓ Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Destek Programları.

Özellikle teknolojik yatırımlara verilen desteklerin artması ülke olarak teknoloji transfer eden değil

teknolojiyi üreten bir ülke olma arzusundan kaynaklanmaktadır. Başta savunma sanayi olmak üzere

birçok alanda teknoloji bakımından dışa olan bağımlılığın azalması ülke ekonomisine katkı sunmanın

yanı sıra, yeni iş alanlarının ortaya çıkması, istihdam olanaklarının artması, yaşam koşullarının

iyileşmesi, kaynak tasarrufu gibi daha pek çok yönden fayda sağlamaktadır.

Görüldüğü üzere birçok program ile girişimciliğin gelişmesi ve desteklenmesi amaçlanmaktadır. Ancak

küresel rekabet koşullarının giderek zorlaşması, bilgi odaklı üretimin kaçınılmaz olması, tüketici istek

ve ihtiyaçlarının sürekli olarak farklılaşması, teknoloji tabanlı iş modellerinin yaygınlaşması, bilgi ve

iletişim teknolojilerinde (BİT) yaşanan gelişmelerin artması ve hız kazanması girişimciliği dijital

dönüşüme zorlamıştır. Dijital dönüşüm yalnızca girişimcilik bağlamında etkili olmamış aynı zamanda

kamusal ve kurumsal alanlarda da önemli değişikliklere neden olmuştur. Girişimciliğin desteklenmesi

maksadıyla yapılan birçok teşvik, hibe, destek ve programlar önemli katkılar sağlamıştır. Fakat 2019

yılında ortaya çıkan ve tüm dünyayı etkileyen pandemi süreci, girişimciliğin yeni bir döneme doğru

evirilmesine neden olmuştur. Bu durum başta girişimciler olmak üzere işletmeleri ve tüketicileri yeni

arayışlar içerisine itmiştir. Böylece dijital dönüşüm süreci hız kazanmıştır. Bu nedenle yeni kurulacak

işletmelerin dijital dönüşüm odaklı kurulması ve mevcut işletmelerin ise dijital dönüşümü benimseyen

iş ve çalışma modellerini uygulamaya koymaları önem arz etmektedir.

5. Sonuç ve Öneriler

Türkiye’de TÜBİTAK, Kalkınma Ajansları, KOSGEB, Bilim-Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Millî

Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler, Sivil Toplum Kuruluşları tarafından uygulanan teşvik programları ve

faaliyetleri, zaman içerisinde artarak devam etmiştir. Ancak girişimcilik bağlamında önde gelen

ülkelerle kıyaslandığında alınabilecek birtakım önlemlerin ve geliştirilebilecek bazı politikaların olduğu

Ballı, A., 251-279

267

varsayılmaktadır. Geliştirilecek olan uygulamalar dijital dönüşüm sayesinde girişimciliğin

yaygınlaşması ve girişimcilik kültürünün tabanda bir karşılık bulması bakımından önemli olup,

Türkiye’nin bölgesel ve ulusal menfaatlerine katkı sağlayacaktır. Ekonomik anlamda güçlü bir devlet

olgusunun yaratılması, uluslararası saygınlık ve kredibilite sağlanması bakımından ve aynı zamanda

istihdamın artması, işsizlik nedeni ile yaşanan bölgesel göç hareketlerinin önüne geçilmesi, ihracat

gelirlerinin artması, rekabet ortamının geliştirilmesi gibi dolaylı katkıları da göz önüne alındığında,

dijital dönüşüm odaklı girişimciliği teşvik eden politikalara daha fazla önem verilmesi gerektiği

anlaşılmaktadır. Bu kapsamda geliştirilecek olan politika ve programlar yalnızca teorik çerçevede ele

alınmamalı uygulamada da elde edilen bilgiler ışığında güncellenmelidir. Aksi halde işlevselliğini

yitiren birtakım uygulamaların sürdürülmesi kaynak ve zaman israfına yol açabileceği

değerlendirilmektedir. Bunun önüne geçilmesi için dijital dönüşüm ve dijital girişimcilik düşüncesinin

doğru algılanması, yaygınlaşması, girişimci-toplum bilincinin yaratılması, dijital dönüşümü girişimcilik

bağlamında özendirecek ve teşvik edecek tedbirler alınması, dijital dönüşüm için girişimcinin ihtiyaç

duyduğu kaynağa ulaşmasının önündeki bürokratik engellerin azaltılması, dijital dönüşümün başarıya

ulaşması için dijital girişimcilik ekosisteminin gelişmesini sağlayacak politikaların geliştirilmesi (yerli

teknoloji tedarikçilerinin desteklenmesi) ve uygulanması, dijital dönüşüm alanında yapılan

araştırmaların uygulamalara dayandırılması, dijital dönüşüm ve inovasyonun girişimciler bakımından

cazip hale getirilmesi, teknolojiyi yalnızca kullanan değil onu üreten olmak için teknoloji alt yapı

yatırımlarının hayata geçirilmesi gibi daha pek çok uygulamalar sayesinde dijital dönüşümle birlikte

girişimciliğin ülkemizde gelişmesine katkı sağlanabileceği kıymetlendirilmektedir. Ancak BT ağ alt

yapılarının geliştirilmesi işletmelerin kendi imkânlarıyla gerçekleştirebilecekleri bir süreç değildir. Bu

nedenle yönetimler, üniversiteler ve kamu-özel iş birlikleri bu sürecin tesis edilmesinde önemli rol

oynayacaktır.

Jafari-Sadeghi vd., (2021)’e göre, teknoloji hazırlığı, teknoloji keşfi ve teknoloji kullanımı

kavramlarının, dijital dönüşümün teknoloji girişimciliği ve teknolojik pazar genişlemesi üzerindeki

etkisinin incelenmesi tek başına yeterli olmayacağını ifade etmektedir. Teknolojiye hazır olma ve dijital

teknolojilerin keşfedilmesi ve kullanılması, işletmelerin ve toplumların dijital yeniliği benimsemesine

yardımcı olan dinamik yeteneklerin bir parçası olarak ele alınması önemlidir. Bu sayede dijital dönüşüm,

inovasyon ve girişimcilik kavramları arasındaki bağlantıları ve bu alanlardan gelen fikirlerin

entegrasyonunu keşfetmek için kavramsal bir platform elde etmek mümkün olacaktır. Teknoloji

girişimciliği ve teknolojik pazar genişlemesi arasındaki ilişkilerin bir arada incelenmesi bakımından

dijital dönüşümün, multidisipliner bir yaklaşım içerisinde benimsenmesi önem arz etmektedir. Dijital

girişimciliğin gelişmesi ve dijital dönüşümün gerçekleşebilmesi bakımından yeni teknoloji ve araçların

geliştirilerek farklı dijital unsurların (ağ alt yapısı, bilgi tabanlı sistemler, yapay sinir ağları, akıllı

öğrenme teknolojisi vb.) bir arada kullanılması işletmeler bakımından oldukça önemlidir.

Bu kapsamda işletmelerin, dijital dönüşüme geçişte teknik bilgi/alt yapı, araştırma-geliştirme, tedarik

zinciri gibi önemli faaliyetleri birbiriyle entegre etmesiyle birlikte, işletmelerin karar verme süreçlerinde

daha etkin bir yapıya kavuşması, doğru ürün ve pazarlama stratejilerini hayata geçirmesi, tüketici istek

ve ihtiyaçlarına en kısa sürede cevap vermesi, ulusal ve uluslararası pazarda rekabet avantajı elde

edebilmesi bakımından hayati öneme haizdir (Veile vd., 2019, s. 16). Ayrıca çalışanların dijital dönüşüm

süreci ve teknolojik gelişmeleri benimsemelerini sağlamak amacıyla gerekli uygulamaların hayata

geçirilmesi oldukça önemlidir. Fakat bazen çalışanların yeni teknolojik gelişme ve dijital dönüşüm

süreçlerine uyum sağlamasında sorunlar ortaya çıkmakta ve bu durum çalışanlar üzerinde baskı unsuru

olarak çalışanların iş performansına olumsuz etki edebilmektedir (Shahrabi vd., 2015, s. 518). Başka bir

ifadeyle teknolojik beceri ve uyum gerektiren yeni süreçler mevcut çalışanları zorlayabilmektedir

(Deloitte, 2015, s. 14) ve çalışanlar üzerinde teknolojiden kaynaklı “teknostres” ortaya çıkmaktadır.

Yoğun olarak teknolojik strese maruz kalan iş görenlerin iş verimi düşmekte (Özbozkurt, 2019b, s. 65)

ve bu nedenle işe olan motivasyonları da azalmaktadır (Özbozkurt, 2019c, s. 14). Bu nedenle

işletmelerin dijital dönüşümü benimsemelerinde çalışanları sürece dahil edebileceği ve adapte

olmalarını sağlayıcı önlemler almaları oldukça önemlidir. Keza işletmelerin dijital dönüşümü

benimsemeleri tek başına yeterli olmayacaktır. Dijital dönüşümün başarıya ulaşmasında bir diğer önemli

etken ise işletmelerin yerli ve milli teknoloji tedarikçileri ile çalışmaları konusunda gerekli iş

birliklerinin tesis edilmesi, yerli tedarikçilere vergi ve destek avantajlarının sağlanması ve yerli teknoloji

tedarikçilerinin teknolojik çalışmalarında finansal kaynağa ulaşmalarının önünün açılmasıdır. Aksi

Ballı, A., 251-279

268

halde fiyat ve rekabet avantajını kaybeden yerli tedarikçiler azaldıkça dijital dönüşümün gerçekleşmesi

yine dışa bağımlı olarak devam edecektir. Bu nedenle dijital dönüşüm sürecinin tam olarak

gerçekleşmesi ve başarıya ulaşması için yerli tedarikçilerin desteklenmesi ve kolaylıklar sağlanması

oldukça önemlidir. Bunun yanı sıra teknoloji kullanım kapasitesi yüksek, nitelikli iş gücünün

yetiştirilebilmesi için BT dijital dönüşüm araçlarının etkin kullanımını teşvik edecek uygulamaların

hayata geçirilmesi gereklidir.

Pandemi süreci sonrası için geleneksel alışveriş yöntem ve ödeme esaslarını benimsemiş tüketicileri

dijital alışveriş pazarında konsolide edebilmek bakımından dijital dönüşüm süreci, işletmeler

bakımından önem kazanmıştır. Bu nedenle dijital teknoloji üreten işletmelerin desteklenmesi, dijital

dönüşüm ekosisteminin geliştirilmesi, işletme sayıları ve işletme üretim kalitesinin artması, dijital

dönüşümün başarıya ulaşmasında anahtar rol oynayacaktır. Farklılaşan tüketici istek/ihtiyaçlarını

karşılayacak ürün ve hizmetlerin daha düşük maliyetlerle üretilmesi, küresel ölçekte rekabet avantajı

sağlayacaktır. Bu sayede dijital teknolojiye dayalı ürün ve hizmetler bakımından dışa olan bağımlılığın

azalması, önemli bir ekonomik sorun haline gelen cari açığın azalmasına da katkı sağlayacaktır. Ancak

işletmelerin pandemi sonrası süreçle ilgili olarak tüketicileri çevirim içi alışveriş kanalında tutabilmeleri

maksadıyla güvenilir, yalın, basit ve işlevsel uygulamalar geliştirerek toplumun geniş bir kesimine hitap

etmeleri önemlidir. Uygulanan kısıtlamalar ve pandemi etkisi sona erdikten sonra geleneksel alışveriş

yöntem ve alışkanlıklarına dönecek olan tüketicilerin önemli bir kısmını konsolide edebilmek için

işletmelerin sosyal medya başta olmak üzere etkili kitle iletişim araçlarını kullanarak tüketicileri ikna

etmeleri gerekmektedir.

Büyük reklam ve pazarlama bütçesi bulunmayan, gelişmiş bilgi teknolojileri ve ağ alt yapısı ile dağıtım

ve satış kanallarına yatırım yapabilme imkânı olmayan yeni girişim ve KOBİ’ler bakımından, dijital

dönüşüm ve çevrimiçi pazarlama büyük fırsatlar sunmaktadır. Küresel ölçekte değerlendirildiğine kısa

zaman önce kurulmuş bazı işletmelerin çevrimiçi pazarlama araçları sayesinde markalaşarak,

uluslararası düzeyde iş yapabilme kapasitesine eriştikleri görülmektedir. Ancak Türkiye’de pazarlama

araçlarını kullanan girişimlerin sayısı 2019 yılına göre %375 gibi rekor bir artışla 256.861’e ulaşmasına

rağmen, 108 milyar dolar ihracat geliri içerisinde e-ihracat gelirlerinin %1,3 (e-ticaret.gov.tr) gibi

oldukça düşük bir düzeyde kalmış olması, girişimciliğin dijital dönüşüm bakımından istenilen düzeyde

olmadığını göstermektedir. 2020 yılında %51,8 artış gösteren çevrimiçi alışverişle birlikte Türkiye’de

klasik perakende alışveriş anlayışı yerini dijital alışverişe bırakmaya başlamıştır. Ancak e-ihracatın

genel ihracat içerisindeki payı göz önüne alındığında, dijital dönüşümün girişimler bağlamında

kaçınılmaz olduğu ve küresel dijital pazarda daha etkin olunması bakımından yeni stratejilerin

geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır. Bu kapsamda BT tedarikçisi yerli girişimlerin

desteklenerek yurt dışı dijital lojistik merkezlerinin oluşturulmasıyla birlikte e-ihracatın geliştirilmesi

büyük önem arz etmektedir. Türkiye sahip olduğu jeostratejik konumu sayesinde küresel e-ticaret

ortamında önemli bir lojistik üs olması bakımından ciddi bir potansiyele sahiptir.

Pandemi süreciyle birlikte, dijital dönüşümün toplumsal yaşamın hemen her alanında gerekli olduğu,

yalnızca ekonomik yönlerinin bulunmadığı aynı zamanda sosyal ve toplumsal ihtiyaçların karşılanması

noktasında da oldukça önemli olduğu anlaşılmıştır. Girişimciliğin gelişmesinin yalnızca uygulanan

programlar, destekler, teşvikler ve hibelerle mümkün olmadığı, girişimciliğin gelişimi bakımından

dijital dönüşüme doğru evirilmesi, BİT ve araçlarının daha aktif kullanılmaya başlanması, yeni teknoloji

ve üretim modellerinin geliştirilmesi, nitelikli insan kaynağının yetiştirtilmesi, alt yapı yatırımlarının

iyileştirilmesi, dijital girişimcilik ekosisteminin geliştirilmesi, yüksek teknoloji ürün ve hizmetlerin

üretilmesi konusunda nitelikli kişi sayısının artırılması oldukça önemlidir. Dijital dönüşüm sayesinde

yalnızca katma değeri yüksek ticari mal ve hizmetler üretmekle kalmayıp aynı zamanda toplumsal

refahın artmasına ve sosyal ihtiyaçların karşılanması noktasında da önemli kazanımlar elde edilecektir.

Bu nedenle küresel rekabet koşullarında rekabet edebilmek ve çağın gerekliliklerine ayak uydurabilmek

bakımından dijital dönüşümün milli bir politika haline gelmesi elzemdir. Küresel ölçekte yaşanan

gelişmeler nedeniyle, bilgi ve iletişim teknolojilerine dayalı ekonomik dönüşümün gereklerini

karşılamak ve küresel rekabet avantajı elde etmek için yalnızca devlet olanaklarının kullanılarak

uygulamaların hayata geçirilmesinin tek başına yetersiz olacağı, bu nedenle KOBİ’lerin ve büyük

işletmelerin yanı sıra üniversiteler ve STK’ların da aktif bir şekilde rol alması gerekmektedir. Bu

Ballı, A., 251-279

269

kapsamda girişimciliğin gelişmesi için dijital dönüşümün sağlanması bakımından aşağıda belirtilen

önerilerin hayata geçirilmesi önem arz etmektedir:

✓ Yeni kurulacak girişimler bakımından doğru ürünlerin belirlenerek etkin maliyet hesaplamasıyla

güvenilir ödeme yöntemlerinin tercih edilmesi, sosyal medya, mobil uygulamalar ve dijital pazar

yerlerinin aktif olarak kullanılması,

✓ Mevcut girişimlerin dijital dönüşümü sağlayabilmeleri için BT, ağ alt yapısı, danışmanlık vb.

konularda destek sağlayacak platformların oluşturulması,

✓ Yeni girişimler bakımından dijital dönüşüm araçlarına ulaşılmasını kolaylaştıracak dijital dönüşüm

ekosisteminin geliştirilmesi,

✓ Yeni kurulacak girişimler ve mevcut girişimler bakımından dijital dönüşüm odaklı stratejiler

belirlenerek tüm paydaşların sürece dahil edilmesi,

✓ Dijital dönüşümün gerekliliği ve süreçleri hakkında KOBİ’lerin bilgilendirilmesi, desteklenmesi ve

yönlendirilmesi,

✓ Dijital dönüşümle birlikte ulusal ve uluslararası pazarlarda rekabet edebilmek için mevcut ve yeni

girişimlerin tüketicilerle sürekli etkileşim halinde kalabilmelerini sağlayacak sistemlerin

geliştirilmesi,

✓ Dijital yetkinlikleri yüksek bireylerin ülkede kalmalarının teşvik edilmesi ve yurtdışından nitelikli

insan çekecek göç ve ücret politikalarının hayata geçirilmesi,

✓ Yetiştirilecek olan işgücünün teknolojik gelişmelere uyum sağlayabilecek nitelikte yetiştirilmesi ve

mevcut çalışanların ise yeni teknolojilerle çalışabilecek yetkinliğe sahip olmalarına olanak

sağlayacak programların geliştirilmesi,

✓ BİT alanında yetkin ve nitelikli Türk vatandaşlarının ortak proje hazırlamalarına olanak sağlayacak

ortak ağların geliştirilmesi,

✓ Tüketici istek ve ihtiyaçlarının doğru tespiti için yapay zekâ ve bulut teknolojisi, sosyal ağlar, büyük

veri ve ileri analitik, mobil internet gibi dijital dönüşümü hızlandıran BT araçlarının kullanılmasını

sağlayacak ekonomik, teknik ve hukuki desteklerin sağlanması,

✓ Dijital dönüşümü teşvik etmek için belirli alanlarda vergi oranlarının uluslararası düzenlemeler göz

önüne alınarak, sektör temsilcileriyle birlikte tespit edilmesi,

✓ Dijital dönüşümün gerekliliği, en üst seviyelerinden itibaren benimsenerek, toplumun tüm

kesimleriyle paylaşılması için güçlü bir iletişim stratejisinin belirlenmesi,

✓ Dijitalleşme politikalarının tüm paydaşların (kamu ve özel sektör) katılımına imkân tanıyacak şekilde

belirlenerek hayata geçirilmesi,

✓ Dijital dönüşüm bakımından yerli tedarikçilerin desteklenmesi ve yeni iş birliği mekanizmalarının

geliştirilmesi,

✓ Dijital dönüşümün hız kazanmasıyla birlikte elde edilen yeni müşteri kitlelerinin konsolide

edilmesini sağlayacak strateji ve uygulamaların işletmeler tarafından hayata geçirilmesi,

✓ Dijital dönüşüm araçları ile işletmeler tarafından tüketici güveninin tesis edilerek kalıcı hale

gelmesini sağlayacak önlemlerin alınması,

✓ Dijital dönüşümün yalnızca KOBİ’ler veya işletmeler tarafından benimsenmesinin yeterli

olmayacağının belirtilmesi ve aynı zamanda millî bir politika haline getirilmesine olanak sağlayacak

yeni iş birliklerinin tesis edilmesi,

✓ Yüksek teknoloji ürün ve hizmet geliştirme olasılığı yüksek projelerin desteklenmesi,

✓ BİT yatırımlarının maliyetli olması nedeniyle devlet teşviklerinin bu alanda artırılması,

✓ Bilgi tabanlı üretim modellerinin geliştirilmesine olanak sağlayan uygulamaların hayata

geçirilmesidir.

Nitelikli insan kaynağı yetiştirilesi, teknolojik alt yapının (BIT ve veri teknolojileri alt yapısı) ve

inovasyonların geliştirilmesi, girişimcilerin dijital dönüşüme geçişleri ve yerli tedarikçilerin

desteklenmesi, Türkiye’de dijital dönüşümün ivme kazanması bakımından önemlidir. Bu nedenle kanun

koyucular tarafından, sürdürülebilir iktisadi kalkınmanın her alanda gerçekleşmesi için buna uygun

esnek politikalar geliştirilmeli ve zaman içerisinde çağın gerekliliklerine göre yeniden revize

edebilmeye imkân tanıyacak politikaları hayata geçirmeleri gerekmektedir.

Pandemi süreci sonrasında geniş katılımlı tüketici örneklem gruplarıyla çevirim içi alışveriş yapma

eğilimleri ile ilgili çalışmaların yapılması, dijital dönüşüm sürecinin içerisinde bulunmuş olduğu

Ballı, A., 251-279

270

noktanın anlaşılması ve gelecekte bu alanda yapılması gerekenlerle ilgili hangi önlemlerin alınmasının

ortaya konulması, dijital dönüşüm sürecinin gelişmesi bakımından önemlidir.

İşletmeler tarafından kullanılacak bilgi ve iletişim teknolojilerine ve bireylerin bu teknolojileri kullanma

yeteneklerinin artırılmasına yönelik yapılan yatırımlar, dijital girişimcilik ve dijital dönüşümü

yönlendiren teknolojik pazarın genişlemesi üzerinde olumlu bir etkiye sahip olacaktır. Günümüzde

dijital dönüşüm bir organizasyonu tüm yönleriyle etkilemektedir bu nedenle işletmelerin değişimi

yönlendirmek için bunun süreklilik arz ettiğinin bilincinde olması gerekmektedir. Dijital dönüşüm

işletmeler bakımından bir varış noktası değil, aksine yeni teknolojilerin sürekli gelişeceği bir yolculuk

olarak kabul edilmelidir.

Dijital girişimcilik, yeni dijital teknolojiler yaratarak ve kullanarak ekonomik ve/veya sosyal değer

yaratan tüm yeni girişimleri ve mevcut işletmelerin dönüşümünü kapsamaktadır. Dijital işletmeler, iş

operasyonlarını iyileştirmek, yeni iş modelleri icat etmek, iş zekâsını artırmak, müşteriler ve paydaşlarla

etkileşim kurmak için yeni dijital teknolojilerin (özellikle sosyal, büyük veri, mobil ve bulut çözümleri)

yüksek yoğunlukta kullanılmasıyla karakterize edilmektedir. Bu durum işletmelere geleceğin işlerini ve

büyüme fırsatlarını elde etmelerine olanak sağlamaktadır. Tüketici satın alma davranışlarının hızla

değişmesi, daha küçük ve daha esnek işletmelerin teknolojik gelişmelere daha hızlı yanıt vermesi, dijital

olarak lider işletmelerin hızlı bir şekilde pazar paylarını artırması, rakip işletmelerin sayılarının hızla

artması, tüketicilerin kendilerine özgü yeni ve farklılaştırılmış ürün/hizmet seçeneklerinin sunulmasını

istemesi gibi nedenler işletmeler bakımından dijital dönüşümü zorunlu hale getirmektedir.

Dijital girişimcilik süreçleri ve dijital dönüşümün bir arada ele alınması yalnızca dijital teknolojilerin

gelişmesine katkı sağlamakla kalmayıp aynı zamanda dijital girişimcilik ekosisteminin de

zenginleşmesine katkı sağlayacaktır. Bu nedenle dijital dönüşümün başarıya ulaşmasında işletmelerin

yeni ve farklı teknolojiler tasarlaması, üretmesi ve hayata geçirmesi kaçınılmazdır.

Sonuç olarak dijital dönüşüm, topluma hizmet etmek için teknolojinin daha hızlı ve daha iyi bir şekilde

uygulanmasına dayalı çalışma biçimini temelden değiştirerek, işletmelerde kültürel yeniliğin teşvik

edilmesi, altyapı ve yeni iş modellerinin geliştirilmesi ve nitelikli personelin işletmeye kazandırılmasına

katkıda bulunmaktadır. Diğer yandan bireylerin yaşama, çalışma, düşünme, etkileşim kurma ve pratik

deneyimlerin reformunu sürekli olarak takip etme biçimlerini yeniden şekillendirmeye katkıda

bulunarak, ortaya çıkan hizmetlerin emek verimliliğinin artırmasına da olanak sağlamaktadır. Ayrıca

sağlık, eğitim ve güvenlik alanlarındaki hizmetler, modern teknolojilerin uygulanmasına dayalı olarak

insanların çalışma biçiminde köklü bir değişikliklere yol açmaktadır.

Kaynakça

Ahmad, N., and Seymour, R.G. (2008). Defining entrepreneurial activity: Definitions supporting

frameworks for data collection. OECD Statistics Working Papers 2008/01, Paris: OECD.

Andrew K. ve Lenox, M. (2001). “Does ıt really pay to be green?”. Journal of Industrial Ecology, 5(1),

105-116.

Arıkan, S. (2004). Girişimcilik temel kavramlar ve bazı güncel konular, (2. Baskı) Ankara: Siyasal

Kitabevi.17-18.

Assmann, S. (2017). Industrie-4.0 ist bei Bosch bereits Realität. In K. Lucks (Ed.). Praxishandbuch

Industrie 4.0. Branchen – Unternehmen – M.A 321 – 330. Stuttgart: Schäffer-Poeschel.

Aşkın, A., Nehir, S. ve Vural, S. Ö. (2011). Tarihsel süreçte girişimcilik kavramı ve gelişimi.

Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6(2), 68-70.

Ataoğlu, E. (2017). Türkiye’nin sanayide dijital dönüşüm yetkinliği. Yayın No: TÜSİAD-T/2017,12 –

589.

Aykaç, M., ve Parlak, Z. (2008). Küreselleşme sürecinde rekabet gücünün artırılması ve Türkiye’de

KOBİ’ler. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No:2008-24.

Balcı, Y. (1992). İleri teknolojilerin yayılması hızının istihdama etkileri. Sosyal Siyaset Konferansları

Dergisi, (37-38), 181-188.

Ballı, A., 251-279

271

Bankalararası Kart Merkezi, (2020). Erişim, 02 Şubat 2021,

https://bkm.com.tr/wpcontent/uploads/2020/01/bkm_nisan_aylik_bb.pdf.

Beinhocker, E. D. (2006). Origin of wealth: Evolution, complexity, and the radical remaking of

economics. Cambridge, MA: Harvard Business School Press, Chapter 1, Dipnot 21- 23.

Bell, J.F. and Stellingwerf, J.J. (2012). Sustainable entrepreneurship: The motivations and challenges of

sustainable entrepreneurs in the renewable energy ındustry. Master’s thesis, Jönköping

International Business School, Jönköping, Sweden.

Beuchler, T. (2017). Das DAT – Turbo der digitalen transformation. In K. Lucks (Ed.), Praxishandbuch

Industrie 4.0. Branchen – Unternehmen – M.A 553 – 562. Stuttgart: Schäffer-Poeschel.

Bouwman H. Bouwman, Nikou S., F.J. Molina-Castillo, M. de Reuver (2018). The impact of

digitalisation on business models: Digital Policy, Regulation and Governance, 20 (2), pp. 105-

124, 10.1108/DPRG-07-2017-0039

Böhm, M., Galic, G., Olenberger, C., Siegert, M., Sperling, A., Zyprian, F., and Krcmar, H. (2018).

Digitale transformation am beispiel von fintechs. In G. Owald, H. Krcmar (Ed.), Digitale

Transformation. 147-165. Wiesbaden: Springer Gabler.

Brahima, S. (2015). ITU, “ICT facts and figures 2015”, 1865-2015, 2. Erişim, 17 Şubat 2021,

https://www.itu.int/en/ITUD/Statistics/Documents/facts/ICTFactsFigures2015.pdf.

Brynjolfsson, E. and McAfee, A. (2014). The second machine age: Work, progress, and prosperity in a

time of brilliant technologies. WW Norton and Company.

BSTB (2018a). Türkiye’nin Sanayi Devrimi Dijital Türkiye Yol Haritası. Erişim, 14 Şubat 2021,

https://www.sanayi.gov.tr/tsddtyh.pdf.

BTK. (2019). Türkiye elektronik haberleşme sektörü üç aylık pazar verileri raporu (No: 2019 4.Çeyrek)

(s. 92). Erişim, 14 Şubat 2021, https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/pazarverileri/4-

ceyrekraporu-2019-5eb4093cc1d6e.

Cenamor, J., Parida, V., Wincent J. (2019). How entrepreneurial SMEs compete through digital

platforms: The roles of digital platform capability, network capability and ambidexterity Journal

of Business Research, 100, pp. 196-206.

Crowther, D. and Aras, G. (2008). Corporate social responsibility; Ventus Publishing: Copenhagen,

Denmark, 10–26.

Çokgezen, M. (2012). Türkiye'de devlet, girişimcilik ve yerel kalkınma, İstanbul Ticaret Odası

Yayınları, İstanbul.

Deloitte (2018). Digital enablement turning your transformation into a successful journey. Erişim, 11

Şubat 2021

https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/ie/Documents/Technology/IE_C_HC_campaig

n.pdf.

Deloitte. (2015). Industry 4.0: Challenges and solutions for the digital transformation and use of

exponential Technologies. Global Human Capital Trends 2015: Leading in the New World of

Work. Deloitte University Press. 2015.

Demirkaya, M. A. (2014). KOBİ’lerde finansal planlama ve finansal risk yönetimi yolu ile

sürdürülebilirliğin sağlaması ve bir uygulama örneği. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi,

İstanbul.

Dirnberger, E., Urban, M., and von Hülsen, B. (2018). Start, enable, and scale digital transformation in

insurance. The Boston Consulting Group.

Dooley, J. (2019). Case study: How centurylink used qualtrics xm to reduce customer churn. Erişim 04

Ocak 2021. https://www.clickz.com/centurylink-qualtrics-case-study/256648/.

Ballı, A., 251-279 
272 
 
Dremel, C., Wulf, J., Herterich, M. M., Waizmann, J. C., and Brenner, W. (2017). How AUDI AG 
established big data analytics in ıts digital transformation. MIS Quarterly Executive, 16(2). 
Dummler, C. (2017). Disruption als Traditionskonzept. In K. Lucks (Ed.), Praxishandbuch Industrie 4.0. 
Branchen – Unternehmen – M.A.471-480. Stuttgart: Schäffer-Poeschel. 
Ertuna,  Ö.  (2004).  1923'ten  bugüne  Türkiye  ekonomisi  ve  2023'e  doğru  hedefler.  Muhasebe  ve 
Finansman dergisi, 7. 
FinTech İstanbul. (2020). Pandemi döneminde 5 milyon kart "internet" ile buluştu. Erişim, 02 Aralık 
2020.  https://fintechistanbul.org/2020/05/13/pandemi-doneminde-5-milyon-kart-internet-ile-
tanisti/.  
Fitzgerald, M., Kruschwitz, N., Bonnet, D. & Welch, M. (2013). Embracing Digital Technology: A New 
Strategic Imperative, Capgemini Consulting, (2013). 
Global  Competitiveness  Report,  (2013).  Erişim,  02  Mart  2020, 
https://www.gemconsortium.org/report/gem-2013-global-report. 
Global  Competitiveness  Report,  (2018).  Erişim,  02  Mart  2020, 
https://www.gemconsortium.org/report/gem-2018-2019-global-report. 
Global Competitiveness Report, (2019). Erişim, 29 Mart 2020, https://www.weforum.org/reports/how-
to-end-a-decade-of-lost-productivity-growth. 
Güven, H. (2020).  Covid-19 pandemi  kriz  sürecinde e-ticarette meydana  gelen değişimler. ASEAD, 
7(5), 251-268. 
Habitat,  (2020).  Erişim,  12  Ocak  2021,  https://habitatdernegi.org/sona-eren-projeler/uluslararasi-
girisimcilik-merkezi/. 
Hai,  T. N.,  Van,  Q. N.,  and Thi  Tuyet,  M. N.  (2021). Digital  transformation:  Opportunities and 
challenges for leaders in the emerging countries in response to Covid-19 pandemic. Emerging 
Science Journal, 5, 21–36. 
Han, J.W. (2019). Promotion of Technology-based Start-ups: TIPS Policy of Korea Asian Journal of 
Innovation & Policy, 8 (3) (2019), pp. 396-416. 
Hennig,  J.,  Bodek,  M.  C.,  and  Smolinski,  R.  (2017).  Die  comdirect  start-up-garage  als 
ınnovationsinstrument in der finanzbranche: Analyse der herausforderungen und erfolgsfaktoren 
eines  corporate  accelerators.  In  K.  Lucks  (Ed.),  Praxishandbuch  Industrie  4.0.  Branchen  – 
Unternehmen – M.A 425–436. Stuttgart: Schäffer-Poeschel. 
Hess,  T.,  Matt,  C.,  Benlian,  A.,  and  Wiesböck,  F.  (2016).  Options  for  formulating  a  digital 
transformation strategy. MIS Quarterly Executive, 15(2). 
Holotiuk, F., Beimborn, D. (2018). Organizational Ambidexterity for Digital Innovation: The Approach 
of Digital Innovation Labs Academy of Management Global Proceedings, p. 22. 
https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/koronavirus-sonrasi-tuketimde-hangi-trendler-bizleri-
bekliyor/. 
Huber, A. (2017). Digitalisierung und Industrie 4.0 bei Siemens. In K. Lucks (Ed.). Praxishandbuch 
Industrie 4.0. Branchen – Unternehmen – M.A 303 – 320. Stuttgart: Schäffer-Poeschel 
IMD,  (2019).  Erişim,  12  Şubat  2021,  https://www.imd.org/wcc/world-competitiveness-center-
rankings/world-talentranking-2019/.  
IMD. (2017). IMD World Digital Competitiveness Ranking. 
IMD. (2019). IMD World Competitiveness Ranking 2019 One Year Change. Erişim, 21 Ocak 2021, 
https://www.imd.org/contentassets/6b85960f0d1b42a0a07ba59c49e828fb/one-yearchange-
vertical.pdf.  
Industrie 4.0 und Digitale Wirtschaft. (2015). "Impulse für Wachstum, Beschäftigung und Innovation”. 

Ballı, A., 251-279

273

Ipsos, Hanehalkı Tüketim Paneli, (2020). Erişim, 29 Ekim 2020, https://www.ipsos.com/tr-tr.

Jafari-Sadeghi, V. (2020). The motivational factors of business venturing: Opportunity versus necessity?

A gendered perspective on European countries. Journal of Business Research, 113(May 2020),

279-289. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.09.058.

Jafari-Sadeghi, V., Garcia-Perez, A., Candelo, E. and J. Couturier (2021). “Exploring the impact of

digital transformation on technology entrepreneurship and technological market expansion: The

role of technology readiness, exploration and exploitation,” Journal of Business Research, vol.

124, pp. 100-111.

Kamuda Stratejik Yönetim, (2020). Erişim, 10 Ocak 2021,

http://www.sp.gov.tr/upload/xSPTemelBelge/files/n4JRw+GISEP_2015-2018_.pdf.

Karadal, H. (2014). Uygulamalı girişimcilik eğitimi ve güncel konular girişimci destekleri ve iş planı.

İstanbul: Beta Yayınevi.

Katz, R. L. (2017). Social and economic impact of digital transformation. International

Telecommunications Union.

Kelp, T. (2017). Industrie 4.0-Best-Practice-Beispiel: Hofmann Druck + Medien – Fertigung im

Kundentakt. In K. Lucks (Ed.), Praxishandbuch Industrie 4.0. Branchen – Unternehmen –

M.A.545 – 550. Stuttgart: Schäffer-Poeschel.

Kirkwood, J. and Walton, S. (2010). What motivates ecopreneurs to start business? Int. J. Entrep. Behav.

Res., 16, 204-228.

Klein, M. (2020). İşletmelerin dijital dönüşüm senaryoları-kavramsal bir model önerisi. Electronic

Journal of Social Sciences, Nisan/April(2020) - Cilt/Volume:19 - Sayı/Issue:74.

KOSGEB, (2020). Erişim, 21 Şubat 2021,

https://www.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/Mevzuat/Girisimcilik_Konseyi_Calisma_Esa

slari.pdf.

KOSGEB, (2020). Erişim, 3 Mart 2021,

https://www.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/Mali%20Tablolar/Gisep_2015-2018_TR.pdf.

KOSGEB. (2010). Genel Destek Programları Yönetmeliği. Ankara: KOSGEB.

Kotarba, M. (2018). “Digital Transformation of Business Models.” Foundations of Management 10, no.

1: 123–142.

Kozarkiewicz, A. (2020). “General and Specific: The Impact of Digital Transformation on Project

Processes and Management Methods.” Foundations of Management 12, no. 1: 237–248.

doi:10.2478/fman-2020-0018.

Kraus, S., Palmer, C., Kailer, N., Kallinger, F.L., Spitzer, J. (2019). Digital entrepreneurship

International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research.

Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı. (2019). Erişim, 11 Mart

2020, https://www.kosgeb.gov.tr/

Li, L., Su, F., Zhang, W. and Mao J.Y. (2018). Digital transformation by SME entrepreneurs: A

capability perspective Information Systems Journal, 28 (6) (2018), pp. 1129-1157.

Liu, Day, Yang, Shou, Wei Chen, and Tzu, Chuan Chou. “Resource Fit in Digital Transformation.”

Management Decision 49, no. 10 (November 15, 2011): 1728-1742.

doi:10.1108/00251741111183852.

Lucks, K. (2017). Pfade der BMW-werke zu smart factories der industrie 4.0. In K. Lucks (Ed.).

Praxishandbuch Industrie 4.0. Branchen – Unternehmen – M.A 379-389. Stuttgart: Schäffer-

Poeschel.

Manovich, L. (2002). The language of new media, Cambridge: MIT Press.

Ballı, A., 251-279

274

Martin, A. (2008). "Chapter seven Digital literacy and the “digital society”," in Digital Literacies:

Concepts, Policies, and Practices, &. M. K. C. Lankshear, Ed., New York: Peter Lang: 151–176.

Mazzone, Dominic M. (2014). “Digital or death: digital transformation: the only choice for business to

survive smash and conquer.” Smashbox Consulting Inc.

McDonald, M. P., and Rowsell-Jones, A. (2012). "The digital edge: Exploiting new technology and

information for business advantage." Gartner E-Books.

MEB, (2019). Erişim, 17 Ocak 2021, http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/825.pdf.

Minniti, M. (2008). The role of government policy on entrepreneurial activity: Productive, unproductive,

or destructive? Entrepreneurship Theory and Practice, 32 (5), pp. 779-790

Morgan, J. (2017). Does the next industrial revolution spell the end of manufacturing. Erişim, 30

Temmuz 2021, http://theconversation.com/does-the-nextindustrial-revolution-spell-the-end-of-

manufacturing-jobs-80779.

Muradoğlu, C. (2020). Covid-19'la birlikte Türkiye’de online harcama tutarında nasıl bir değişim

yaşandı? Erişim, 30 Temmuz 2021, https://webrazzi.com/2020/04/07/covid-19-la-birlikte-

turkiye-de-online-harcama-tutarindanasil-bir-degisim-yasandi/.

Mzwri, A.M.N., and Altınkaya, Z. (2019). The impact of e-commerce on international trade: Case of

Turkey. International Journal of Contemporary Research and Review, 10(01), 21190-21209. doi:

10.15520/ijcrr.v10i01.641.

Nambisan, S., Siegel, D., Kenney M. (2018). On open innovation, platforms, and entrepreneurship

Strategic Entrepreneurship Journal, 12 (3) (2018), pp. 354-368.

Netzer, F. (2017). Digitale transformation bei BASF – ein fallbeispiel aus der chemischen Industrie. In

K. Lucks (Ed.), Praxishandbuch Industrie 4.0. Branchen – Unternehmen – M.A. 439 – 447.

Stuttgart: Schäffer-Poeschel.

Niemand T., Rigtering C., Kallmünzer A., Kraus S., Matijas S. (2017). Entrepreneurial orientation and

digitalisation in the financial service industry: a contingency approach. In: Proceedings of the

European conference on information systems (ECIS), Guimarães, Portugal, June 5–10, 2017,

1081–1096.

O'Brien, M. (2018). The new luxury landscape: How Tiffany and Co., Gucci and LVMH are embracing

digital transformation. Erişim 12 Ocak 2021, https://www.clickz.com/new-luxury-landscape-

tiffanyguccilvmh/214119/.

OECD, (2019). “Going Digital: Shaping Policies, Improving Lives”.

OECD-Organisation for Economic Cooperation and Development (2018). Erişim, 10 Mart 2021. Going

digital in a multilateral world, https://www.oecd.org/going-digital/C-MIN-2018-6-EN.pdf.

Orhan, A., ve Genç, S. Y. (2018). Bilişim teknolojisindeki gelişmenin sosyoekonomik etkileri. Yönetim

ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16 (Özel Sayı), 264-275.

Orhan, S., ve Savuk, F. (2014). Emek teknoloji işsizlik ilişkisi. ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 2(2),

9-24.

Özbozkurt, O. B. (2019b). Teknostres ve verimlilik arasındaki ilişkinin incelenmesi üzerine bir

araştırma. Geleceğin Dünyasında Bilimsel ve Mesleki Çalışmalar, 61-73. ISBN: 978-605-327-

989-1

Özbozkurt, O. B. (2019c). İşletmelerde teknostres ve motivasyonun bazı demografik değişkenler

çerçevesinde incelenmesi üzerine nicel bir araştırma. International Researches in Social Sciences

and Humanities, Gece Akademi, 9-18. ISBN: 978-605-7809-71-1

Özcan, G. B. (1995). Small firms and local economic development. England: Avebury Ashgate.

Özdemir, S., Ersöz Y., ve Sarıoğlu İ., (2006). İşsizlik sorunun çözümünde KOBİ’lerin desteklenmesi.

İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.

Ballı, A., 251-279 
275 
 
Pehlivanoğlu,  F.  (2014).  Türkiye'nin  ilk  500  sanayi  kuruluşunda  sektörel  etkinlik  ve  verimlilik 
bileşenlerindeki değişimler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (40), 147-161. 
Pötter, T. and Steckenreiter, T. (2017). Digital manufacturing – prozessindustrie und life sciences im 
wandel. In K. Lucks (Ed.). Praxishandbuch Industrie 4.0. Branchen – Unternehmen – M.A 455–
468. Stuttgart: Schäffer-Poeschel. 
PwC, Digitale Transformation (2013). "der größte Wandel seit der industriellen Revolution." Frankfurt, 
PricewaterhouseCoopers. 
Qiang,  C.  Z.,  Pitt,  A.,  and  Ayers,  S.  (2003).  Contribution  of  ınformation  and  communication 
technologies to growth. Washington: World Bank. 
Quinones,  G,  Nicholson,  B  and  Heeks,  R.  (2013).  Positioning  Research  on  Entrepreneurship  in 
Developing Economies: A Study of Latin-American Digital Ventures. In: Proceedings of 3rd 
Conference  of the  International Consortium  of  Studies  on Innovation  and  Entrepreneurship 
(ICIER) Policies to Support Entrepreneurship Rio de Janeiro. 
Sachnow, T., Winkler, D., Hoberg, P., and Krcmar, H. (2018). Digitale transformation bei der kaeser 
se. In G. Owald, H. Krcmar  (Ed.), Digitale Transformation. 99  – 120.  Wiesbaden: Springer 
Gabler. 
Sanayi,  (2019).  Erişim,  10  Şubat  2021, 
https://sgm.sanayi.gov.tr/handlers/DokumanGetHandler.ashx?dokumanId=10307832-83d7-
4ced-a2fa-9520e15c4661. 
Sanayi,  (2020).  Erişim,  11  Ocak  2021,  http://www.sbb.gov.tr/wp-
content/uploads/2018/11/10_GirisimciliginGelistirilmesi.pdf. 
Sanayi,  (2021).  Erişim,  19  Ocak  2021,  http://risk.gtb.gov.tr/data/572b3a8a1a79f50cd8a22b1a/2-
Aylara%20Gore%20Dis%20Ticaret.pdf.  
SBB,  (2020).  Erişim  11  Ocak  2021,  http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onbirinci-
Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf. 
Schallmo, D., Williams, C. A., and Boardman, L. (2017). Digital transformation of business models. 
Best practice, enablers, and roadmap. International Journal of Innovation Management, 21(08), 
1740014. 
Schlögel, C. (2017). Industrie-4.0-Strategie @ KUKA. In K. Lucks (Ed.), Praxishandbuch Industrie 4.0. 
Branchen – Unternehmen – M.A. 255 - 274. Stuttgart: Schäffer-Poeschel. 
Schwab, K. (2018). Dördüncü sanayi devrimi. (Z. Dicleli, Çev.) İstanbul: Optimist Yayınları. 
Schweer, D., and Sahl, C.J. (2016).  “Die Digitale Transformation Der Industrie – Wie Deutschland 
Profitiert.” Was Treibt Die Digitalisierung?  
SERKA,  (2021).  Erişim,  9  Ocak  2021,  https://www.serka.gov.tr/assets/upload/dosyalar/39-soruda-
kalkinma-ajanslari-destekleri.pdf. 
Setzke, D. S., Hoberg, P., Murgoci, A., Franzbonenkamp, S., Gaß, J., Wolff, T., and Krcmar, H. (2018). 
Digitale transformation bei den berliner philharmonikern. In G. Owald, H. Krcmar (Ed.), Digitale 
transformation. 121-145. Wiesbaden: Springer Gabler. 
Shahrabi, A., Ghiasi, M. and Limooni, S. T. (2015). The Dimensions of Technostress Among Academic 
Librarians of Univesities Medical Sciences in Mazandaran Province.  International Journal of 
Biology, Pharmacy and Allied Sciences, 4(11), 516-531. 
Sönmez, A. ve Toksoy A., (2014). “Türkiye'de girişimcilik ve Türk girişimci profili üzerine bir analiz”, 
Yönetim ve Ekonomi, 21(2):47-57. 
Sönmez, G. (2018). Dijital dönüşümle eğitimin karşılıklı etkileşimleri. Kalkınmada Anahtar Verimlilik 
Dergisi,  12,  1–2.  Erişim,  12  Ocak  2020,  https://anahtar.sanayi.gov.tr/tr/news/dijital-
donusumleegitimin-karsilikli-etkilesimleri/9652. 

Ballı, A., 251-279 
276 
 
Stolterman, E.S. and Fors, A.C. (2004). “Information Technology and the Good Life.” IFIP International 
Federation for Information Processing. 687–692. doi:10.1007/1-4020-8095-6_45. 
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve TÜBİTAK. (2018). Dijital Türkiye’nin yol haritası. Ankara: T.C. 
Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 
TİCARET, (2019). Erişim, 21 Ocak 2021, https://www.eticaret.gov.tr/istatistikler. 
TOBB, (2020). Erişim, 19 Şubat 2021, https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/baglanti/ugeliste.  
TOBB, (2021). Erişim, 04 Şubat 2021, http://www.kobi.org.tr/index.php/bilgibankasi/statistikler. 
TOBB,  (2021).  Erişim,  11  Şubat  2021, 
https://www.tobb.org.tr/BilgiErisimMudurlugu/Sayfalar/KurulanKapananSirketistatistikleri.php 
TUBİSAD, (2021). Erişim, 18 Mart 2021, http://tubisad.org.tr/tr/. 
TÜBİTAK, (2020).  Erişim, 2  Şubat 2021, https://tubitak.gov.tr/tr/destekler/girisimcilik/ulusal-destek-
programlari. 
Türkel,  S.  ve  Bozağaç,  F.  (2018).  Endüstri  4.0’in  insan  kaynakları  yönetimine  etkileri.  Toros 
Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 419-441. 
TÜSİAD ve  BCG (2017).  Türkiye’nin  Sanayide  Dijital  Dönüşüm Yetkinliği.  Yayın  No:  TÜSİAD-
T/2017,12 – 589, İstanbul. 
Veile,  J.  W.  Kiel,  D.,  Müller,  J. M.,  and  Voigt,  K.  I.  (2019).  Lessons  learned  from  industry  4.0 
implementation in the German manufacturing industry. Journal of Manufacturing Technology 
Management. 
Vietnamese Government, (2019). “Project of national number conversion”.  
Warner K.S., Wager, M. (2019). Building dynamic capabilities for digital transformation: An ongoing 
process of strategic renewal Long Range Planning, 52 (3) (2019), pp. 326-349. 
Wearesocial.  (2020).  Digital  2020.  We  are  social,  Erişim,  18  Şubat  2021, 
https://wearesocial.com/digital-2020. 
WEF-NRI,  (2019).  Erişim,  18  Mart  2020,  https://networkreadinessindex.org/nri-2019-
countries/#complete-ranking. 
Westerman, G., Bonnet, D., McAfee, A. (2014). Leading Digital: Turning Technology into Business 
Transformation, Boston: Harvard Business Review Press, (2014).  
Westerman, G., Calméjane, C., Bonnet, D., Ferraris, P., McAfee, A. (2011). Digital transformation: a 
roadmap  for  billion-dollar  organizations,  MIT  Center  for  Digital  Business  and  Capgemini 
Consulting. 
White, H.  C. "Identity and Control: How  Social Formations Emerge, Princeton, 427 p. White, HC 
2008b,'Notes on the constituents of social structure'." Sociologica 1 (2008): 1-14. 
World  Economic  Forum  (2019).  Digital  transformation.  case  studies.  Erişim,  6  Ocak  2021. 
http://reports.weforum.org/digital-transformation/go-to-the-case-studies/.  
Wrobel, M., and Nicolai, A.T. (2019). Digitale Innovation im mittelstand. fallbeispiele erfolgreicher 
digitalisierungsprojekte. Studie des Alexander von Humboldt Institut.  
 
 
 
 
 
 

Ballı, A., 251-279

277

Review Article

Türkiye’de Dijital Dönüşüm ve Girişimcilik

Digital Transformation and Entrepreneurship in Turkey

Abdullah BALLI

Öğretim Görevlisi Doktor, Başkent Üniversitesi, İİBF İşletme Fakültesi

abdullahballi@baskent.edu.tr

https://orcid.org/0000-0003-2689-6610

Extensive Summary

Due to the Covid-19 global epidemic, digital technologies have entered our lives at a great speed in

almost every field. The restrictions imposed have pushed the finding of suitable solutions that will bring

consumers and sellers together, and thus, a rapid digital transformation process has begun to be

experienced in many areas, especially e-commerce. Especially the number of businesses that carry out

their activities on digital platforms reveals this change. While 68,457 businesses continued their

activities on digital platforms in 2019 in Turkey, this figure increased to 256,861 with a 375% increase

in 2020 with the pandemic. In addition, the ratio of e-commerce expenditures in GDP in 2020 increased

by 51.8% compared to the previous year and showed a great difference. Considering that 138.4 billion

TL of e-commerce expenditures is realized with credit cards, 80.4 billion TL is by money order/EFT

and 7.4 billion TL is paid at the door (total of 226.2 billion TL), digitalization is a necessity. It is

understood that it is very important for both consumers and businesses (e-ticaret.gov.tr). According to

the 2020 data of the Interbank Card Center, online card payments in Turkey reached 107 billion TL in

the January-June period of 2020, and this figure increased by 24% compared to the first six months of

2019 (86.5 billion TL). there appears to be an increase. Compared to April 2019, there was an increase

of 220% in the market-food sector, 122% in the electronic goods sector and 87% in the furniture and

decoration sector during the epidemic period. According to a study conducted by an independent

research company in Turkey, there has been a great increase in the purchase of products such as pasta,

pulses, flour, cologne, vinegar, milk, chocolate products, garbage bags, with the school holidays (Ipsos,

2020). In the market-food sector, which is the sector with the highest increase, payments made over the

internet tripled last year and reached 2.4 billion liras (FinTech Istanbul, 2020). Especially with the effect

of the global epidemic, the amount of online shopping in Turkey increased by 66% compared to the

previous year (2019), reaching approximately 227 billion TL., and 91.4% of this is from domestic

expenditures, 9.3 billion TL from 4.2% from other countries' expenditures from Turkey's e-commerce

sites, 9.9 billion TL with 4.4% from domestic expenditures. On a global scale, online shopping and e-

commerce increased by 23% compared to 2019 (3.5 trillion dollars) and reached 4.3 trillion dollars (e-

ticaret.gov.tr) shows the importance of digital transformation for entrepreneurs.

The adoption of Information Communication Technologies, which is responsible for the production,

processing and use of information by other stakeholders, by the stakeholders of social and economic life

brings along the digitalization process. Digitalization is directly proportional to the widespread use of

ICT telecommunication networks such as mobile and fixed broadband, computer technologies such as

computers, wireless devices and tablets, and software programs such as smart learning and artificial

intelligence (Katz, 2017, p. 6). Digital transformation not only helps to develop and diversify production

tools, but also has an important place in the emergence of new business models. Smart factories with

additive manufacturing techniques and modular production lines enable manufacturers to perform mass

customization quickly and at lower costs (Ataoğlu, 2017, p. 22). When the technologically developed

countries are examined together with the digital transformation, it is understood that they are very fast

Ballı, A., 251-279

278

and at a high level in terms of production, they gain a competitive advantage in entering new markets,

and thus they are strong in terms of economic stability. Information technologies and infrastructures are

the most important elements of digital transformation. The developments in this field are very effective

on the production and consumption relations, communication styles and decision-making processes of

societies.

Digital transformation in Turkey falls under two main headings: digital technologies in industry and

advanced production technologies. As digital technologies, subjects such as horizontal and vertical

integration, big data and advanced analytics, cloud, internet of things, artificial intelligence and smart

software and cyber security are in the field of industry, while cyber-physical systems, autonomous robots

and mechatronic systems, smart and flexible automation systems., innovative and smart sensors and

additive manufacturing systems are included in advanced production technologies (BSTB, 2018a, p.

25). Internet access rate according to the results of the information technologies use research in

enterprises (2020); It was 94.2% in enterprises with 10 or more employees, 97.8% in enterprises with

50-249 employees, and 99.4% in enterprises with 250 or more employees. In addition, it has been

reported that the web page ownership rate of enterprises is 49.2% in enterprises with 10 or more

employees, 74.1% in enterprises with 50-249 employees, and 89.2% in enterprises with 250 or more

employees (e-ticaret. gov.tr).

As can be seen, as of March 2019, when Covid-19 was first seen in Turkey, when the data for the same

period of the next year are examined, it is understood that market and health expenditures have increased

significantly. Especially with the pandemic period, digital transformation has gained momentum. The

main reason for this is that individuals had to meet their needs through digital platforms due to the

applied restrictions and curfews. In this way, many businesses have started to offer many different

products, especially health, food and market shopping, to their consumers by going out of their basic

areas of activity by entering into new searches. In addition, small businesses operating in certain areas

have also tried to meet the needs of consumers by taking advantage of digital transformation. Even

individuals who do not have the habit of purchasing online have started to fulfill their basic needs

through digital platforms due to the conditions they are in, and this has led to the emergence of a new

customer base in terms of businesses. However, the fact that some consumers who use traditional

shopping methods and tools will return to their old shopping habits (shopping by seeing and touching)

after the pandemic, but some consumers will continue to use digital shopping channels, has made digital

transformation necessary for businesses. Various reasons, such as the fact that working individuals have

to allocate a certain amount of time for shopping, digital shopping channels are reliable and easy, the

variety of products/services provided, and the advantage of price and quality make online shopping

attractive for consumers. However, the way for businesses to turn this situation into an opportunity is

through digital transformation. For this purpose, businesses need to accelerate this process by investing

in digital technology and digital tools. As a matter of fact, studies support this situation. Türkel and

Bozağaç (2018, p. 422) have shown in their study that, thanks to the technological developments and

new management and production models that have emerged thanks to IT, businesses are more successful

in adapting to the environmental conditions brought by technology while gaining a competitive

advantage. In another study, Pehlivanoğlu (2014, p. 147) states that in the current market conditions,

businesses should produce new technology and be open to innovations in order to maintain their

existence and gain superiority over the businesses they compete in the market.

The training of qualified human resources, the development of technological infrastructure (ICT and

data technology infrastructure) and innovations, the transition of entrepreneurs to digital transformation

and the support of domestic suppliers are important in terms of accelerating digital transformation in

Turkey. For this reason, in order for sustainable economic development to be realized in all areas,

flexible policies should be developed by the lawmakers and they should implement policies that will

allow them to be revised in time according to the requirements of the age.

It is important for the development of the digital transformation process to carry out studies on online

shopping trends with large-participant consumer sample groups after the pandemic process, to

understand the point of the digital transformation process, and to reveal what precautions should be

taken in the future in this area.

Ballı, A., 251-279

279

The aim of this study is to explain the concept of digital transformation, digital transformation in Turkey

and the general situation of entrepreneurship in Turkey, to explain what should be done with a focus on

digital transformation in case of any new entrepreneurial activity in the context of entrepreneurship, and

to ensure that an existing entrepreneurship is successful by performing digital transformation. It tells

you what needs to be done to achieve it. When evaluated from this perspective, the limited number of

studies in the literature makes the study important and it is considered that the study will contribute to

the literature. In this context, a literature-oriented study was conducted by presenting suggestions to

promote digital transformation in Turkey.

DİJİTAL DÖNÜŞÜM ENDEKSİ PARAMETRELERİNİN ÇKKV YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Article

Full-text available

Apr 2024

Bu çalışmada çözüme ulaştırılması istenilen başlıca sorun Türkiye’de Dijital Dönüşüm Endeksleri alanında yapılmış araştırmaları inceleyip oluşturulan çalışma ve gerekli kıstaslar hazırlandığında “Sizin firmanız dijital dönüşümün hangi seviyesinde?” sorusuna yanıt verebilmek ve bir endeks oluşturmaktır. Yerli-yabancı birçok makale incelendiğinde birçok farklı alanda dijital dönüşümün incelendiği görülmektedir. Bu çalışmada diğer çalışmalardan farklı olarak yapmak istenilen gerekli kriterlerin belirlenip bu alanda değerlendirme parametrelerine karar verilmesi ve çok kriterli karar verme yöntemlerinden sırasıyla AHP (Analitik Hiyerarşi Süreci), Best-Worst ve The Decision Making Trial and Evaluation Laboratory (DEMATEL) Yöntemleri kullanılmıştır. AHP yöntemi uygulanırken SuperDecisions programı, Best - Worst ve DEMATEL Yöntemleri için ise Microsoft Excel yazılımı kullanılmıştır.

YEŞİL LOJİSTİĞİN E- İHRACATTAKİ YERİ VE ÖNEMİ

Article

May 2023

Mehmet Yesilyaprak

Bu çalışma içerisinde kapsamlı bir literatür çalışması yer almaktadır. Teknolojinin gelişmesi ve buna bağlı olarak dijitalleşme çağının önem kazanması ile ticaret anlayışı önce e-ticarete daha sonrasında ise genişleyerek e-ihracata doğru ilerlemektedir. Buna bağlı olarak artan lojistik iş hacminin çevremize zarar vermesini engellemek için yeşil lojistik kavramının önemi vurgulanmıştır. Küreselleşen Dünya’da insanların ihtiyaçlarını farklı sebeplerden dolayı sınır ötesi ticareti ile karşılaması çok ciddi bir lojistik altyapısını ve büyük bir lojistik ağının oluşturulması gerekliliğini zorunlu kılmıştır. Dijitalleşen Dünya’da ülkelerin Amazon gibi platformlarını öne çıkarıp ihracat hedeflerini e-ihracat ile geliştirebileceği görüşü hakimdir. Teknolojinin getirdiği bu faydanın yanı sıra ticaretteki büyüme sonrasında lojistik hacmi büyük oranda artış gösterecektir. Bu durumda lojistik faaliyetlerinin büyümesiyle birlikte çevre kirliliğinin artması yeşil lojistik uygulamalarını ön plana çıkarmaktadır. Çalışmada yeşil lojistik alanında çeşitli firmaların yapmış olduğu uygulamalar bulunmaktadır. Umulur ki çalışma kapsamında bulunan bu uygulamalar tüm lojistik sektöründe çalışanların farkındalıklarını arttırır ve daha fazla araştırma yapılmasına ışık tutar. Bizler de daha temiz bir dünya için topyekûn bir çaba içerisinde oluruz. Ayrıca yayınlanmış resmi verilere ulaşılarak öncelikle yurt dışı ve ardından da Türkiye’nin bazı e- ticaret ve e- ihracat verileri verilmiş ve bazı temel karşılaştırmalar yapılmıştır.

Digital Transformation: Opportunities and Challenges for Leaders in the Emerging Countries in Response to Covid-19 Pandemic

Article

Full-text available

May 2021

Digital transformation is in a period of strong development, playing an important role in the development of public and private organizations. Its implications are still being clarified. However, up to now, the category of digital transformation has many different conceptions. Therefore, the objective of the paper contributes to the interpretation and discovery of the perception of digital transformation, the cognitive development of digital transformation, the positive aspects of the digital transformation process, the achievements achieved, the urgency of the digital transformation before the impact of the Covid-19 pandemic and challenges and limitations in the initiative of the contingent of civil servants and leaders in the digital transformation process. The research method is mainly based on the available documents from journals, books, research works, and the views of the authors expressed on the websites as a basis for making the analysis evaluate. The discoveries in the research will contribute to building the theoretical basis and direction in making some suggestions for leaders. In practical terms, research has shown that digital transformation can be a challenge, but perceive and prepare for leadership thinking innovation that drives successful digital transformation across countries, especially emerging countries is essential. Doi: 10.28991/esj-2021-SPER-03 Full Text: PDF

General and Specific: The Impact of Digital Transformation on Project Processes and Management Methods

Article

Full-text available

Dec 2020

Alina Kozarkiewicz

The main aim of the paper is to investigate and discuss the influence of digital transformation (DT) on the processes, tools, and outcomes of project management. It seems to be accepted that not only has the digital economy a great impact on the technologies used, but it affects the transition of strategies, business models, structures, or competences. The objective of the research demonstrated in this paper was to identify the main dimensions and scope of the impact of DT on the area of project management. The conclusions as to the multidimensionality of this impact were drawn on the basis of empirical investigations conducted on a sample of around a hundred of project managers and on the analyses of their perception of the most important aspects of DT. The crucial themes, as well as the advantages and barriers of DT, were discussed briefly.

COVID-19 PANDEMİK KRİZİ SÜRECİNDE E-TİCARETTE MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER

Article

Full-text available

May 2020

Hüseyin Güven

2019 Aralık ayında, Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan Koronavirüs salgını nedeniyle 11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pandemi ilan edilmiştir. COVID-19 salgının patlak vermesiyle tüm dünyada ekonomik anlamda meydana gelen olumsuz etkilerin ne kadar süreceği hala belirsizliğini devam ettirmektedir. Özellikle birçok ülkede tamamen veya kısmen sokağa çıkma yasağının getirilmesi, COVID-19 salgınının tüketici davranışlarını önemli ölçüde değiştirmesine ve sektörün yeniden şekillenmesine yol açmıştır. Özellikle fiziksel mağazalar alınan tedbirler ve müşteri tercihleri nedeniyle salgından olumsuz etkilenirken, online perakendeciler satış hacmini artırarak sürekli müşteri kazanmaktadır. Tüketiciler salgın ortamında ihtiyaçlarını karşılamak için en hızlı ve pratik yol olan e-ticareti tercih etmeye başlamıştır. E-ticaret, kargonun alınması dışında fiziksel etkileşimi sıfıra indiren bir yöntemdir. Bununla beraber ürüne doğrudan ulaşmak yalnızca sağlık açısından değil, pratiklik, zaman ve enerji tasarrufu gibi nedenlerden dolayı son derece önemlidir. Bu çalışmanın amacı, bulaşıcı bir hastalık olan COVID-19’un, e-ticaret üzerindeki etkisini incelemek ve COVID-19 pandemisi sürecinde e-ticaret bağlamında farklı ürün ve ürün gruplarına olan talep değişikliklerini değerlendirmektir.

İŞLETMELERİN DİJİTAL DÖNÜŞÜM SENARYOLARI - KAVRAMSAL BİR MODEL ÖNERİSİ

Article

Full-text available

Apr 2020

Müge Klein

Son yıllarda, büyük veri, sensörler, bulut bilişim, sosyal medya vs. gibi dijital teknolojilerin mümkün kıldıkları ile gündeme gelen dijital dönüşüm, tüm dünya ekonomisini ve bunun içinde yer alan işletmeleri yakından etkilemektedir. İşletmelerin günümüze kadar yaşadıkları dijitalleşme deneyimlerinden daha kapsamlı bir dijitalleşme anlamına gelen dijital dönüşüm, işletmelerin süreçlerinde, iş modellerinde, müşteri ilişkilerinde ve tüm örgütsel işleyiş ve yapılarında yıkıcı değişikliklere yol açmaktadır. İşletmelerdeki bu yıkıcı değişikliğin yönetilmesi için kapsamlı bir dijital dönüşüm stratejisi geliştirilmeli ve bir yol haritası çizilmelidir. Dijital dönüşüm konusu yeni bir araştırma alanı olduğu için standart bir tanıma ve standart özelliklere sahip olmadığı gibi, işletmeler de, farklı teknolojiler kullanarak farklı şekillerde ve birbirinden kopuk dijital dönüşümler gerçekleştirmektedirler. Dijital dönüşüm yol haritası, bir işletmenin gerçekleştirmeyi amaçladığı her türlü dijital dönüşüm şeklini kapsamalı ve farklı dönüşüm şekilleri arasındaki bağlantıyı göz ardı etmemelidir. Mevcut dijital dönüşüm yol haritaları veya süreç modelleri işletmelerdeki dijital dönüşümü ya çok genel olarak ele almakta, ya da sadece tek bir dijital dönüşüm senaryosuna odaklanmaktadır. Bu çalışmanın amacı bu eksikliği kapatmak ve işletmelerdeki farklı dijital dönüşüm senaryolarını belirleyerek işletmelerin kapsamlı dijital dönüşüm stratejisi belirlemelerine destek olmaktır. Çalışmada, kaynak araştırması ve örnek vakaların incelenmesi sonucu elde edilen bilgiler ışığında farklı dijital dönüşüm senaryolarını gösteren kavramsal bir model geliştirilecektir.

Teknostres ve Verimlilik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma

Chapter

Full-text available

Oct 2019

Onur Başar Özbozkurt

Lessons learned from Industry 4.0 implementation in the German manufacturing industry

Article

Full-text available

Aug 2019
J Manuf Tech Manag

Purpose Industry 4.0 is assumed to yield extensive industry-spanning opportunities. However, exploiting these opportunities requires a targeted implementation of Industry 4.0. The purpose of this paper is to generate a deeper understanding of relevant implementation action. Existing recommendations are mostly general, highly aggregated and difficult to grasp. Yet, specific and concrete actions that need to be taken to accelerate the realization of Industry 4.0 are essential. Design/methodology/approach The article uses 13 semi-structured in-depth expert interviews as the source of empirical data. The interviews were conducted with managers from Industry 4.0-experienced German manufacturing companies. All interviews are analyzed using qualitative content analysis. Findings The study reveals relevant and targeted aspects for Industry 4.0 implementation: the development of Industry 4.0-specific know-how, securing financial resources, integrating employees into the implementation process and establishing an open-minded and flexible corporate culture. Further aspects include comprehensive planning processes, cooperation with external partners, proper handling of data interfaces, interdisciplinary communication, an adaptable organizational structure and data security. Research limitations/implications The paper is limited to German manufacturing enterprises and should be transferred to other industries and countries. Practical implications The study supports managers to effectively implement Industry 4.0 within their organizations and consequently benefit from Industry 4.0 and derives recommendations for future research. Originality/value The paper is among the first to give specific and concrete examples for lessons learned from Industry 4.0 implementation, directly obtained from industrial application.

İşletmelerde Teknostres ve Motivasyonun Bazı Demografik Değişkenler Çerçevesinde İncelenmesi Üzerine Nicel Bir Araştırma

Chapter

Full-text available

Aug 2019

Onur Başar Özbozkurt

Exploring the impact of digital transformation on technology entrepreneurship and technological market expansion: The role of technology readiness, exploration and exploitation

Article

Jan 2021
J BUS RES

The objective of this research is to addresses the effects of digital transformation on value creation through the study of technology entrepreneurship and technological market expansion. This is particularly important since both of these concepts are part of the dynamic capabilities that help in embracing digital innovation at a national level. Relevant data from 28 European countries representing development indicators and ease of doing business over a timeframe of 7 years from 2009 to 2015 were analysed to formulate and investigate a new perspective of digital entrepreneurship driven by the concepts of digital transformation and entrepreneurship. To do this, digital transformation has been broken into three categories, namely technology readiness (e.g. ICT investments), digital technology exploration (e.g. research and development) and digital technology exploitation (e.g. patents and trademarks). This research identifies several significant relationships between such constructs, which contribute to the literature and provide key implications for business management and practitioners.

Digitalisierung und „Industrie 4.0“

Chapter

Jul 2020

Im folgenden Kapitel werden zunächst Rahmenkonstrukte des Einkauf 4.0 betrachtet – Industrielle Revolutionen, Digitalisierung und die Lieferkette.

The motivational factors of business venturing: Opportunity versus necessity? A gendered perspective on European countries

Article

Apr 2020
J BUS RES

Vahid J. Sadeghi

The motives behind self-employment and the differences between women and men are a hot topic in entrepreneurship debate. This paper empirically explores the interaction of three types of motivation on the entrepreneurial activities of women and men in 24 European countries: opportunity-driven motivation, necessity-driven motivation and mixed motivation. Employing a dynamic method, a panel data analysis in the timeframe from 2009 to 2012 is conducted. In this regard, the paper explores entrepreneurship at the two levels of established businesses (EBs) and total early-stage entrepreneurial activities (TEAs). The findings suggest that all three motivational dimensions positively influence females’ self-employment at both levels. Also, the findings reveal that, at the established business level, there is a significant and positive relationship between entrepreneurship by men and opportunity-seeking motivation.

TÜRKİYE’DE DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE GİRİŞİMCİLİK

Abstract

Recommended publications

DİJİTAL İŞLETMELER VE KRİPTO PARA

İŞLETMELERİN DİJİTAL DÖNÜŞÜM SENARYOLARI - KAVRAMSAL BİR MODEL ÖNERİSİ

Digital Transformation: Opportunities and Challenges for Leaders in the Emerging Countries in Respon...

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK, SÜRDÜRÜLEBİLİR GİRİŞİMCİLİK VE TÜRKİYE'DE SÜRDÜRÜLEBİLİR GİRİŞİMCİLİK SUSTAINABIL...